نابودی صدها اصله درخت يک تپه باستانی در همدان

حسين زندي/ همدان

روزنامه شرق: پارك جنگلي مصلي با مساحت 240هزارمتر، يكي از شريان‌هاي تنفسي شهر همدان در حالي نابود شد كه با رشد جمعيت، توسعه شهر و آلودگي هوا نياز به كاشت درختان بيشتري احساس مي‌شود.
اين اتفاق در سكوت خبري و بدون نظرخواهي از مردم رخ داد. مهرنوش نجفي‌راغب از اعضاي شوراي شهر و عضو كميسيون ماده 7 فضاي سبز، پيشتر اعلام كرده بود مجوزي از سوي اين نهاد براي ساخت و سازها در اين تپه باستاني صادر نشده است.
پارك جنگلي مصلي در مركز شهر همدان، در اواسط دهه 50 روي تپه مصلي، در كنار بقاياي قلعه اشكاني «ارگ تپه» ايجاد شده است. اين تپه از جنبه‌هاي گوناگون حايز اهميت است. در متون تاريخي و سفرنامه‌ها از آن با نام‌هاي «تپه ارگ»، «دژ تپه» و «تپه دژ» ياد شده است و برخي باستان‌شناسان محل اصلي هگمتانه را روي اين تپه دانسته‌اند. اما تپه مصلي به دليل يافته‌هاي دوران اشكاني (پارتي) و مادي ارتباط و پيوستگي تنگاتنگي با تپه هگمتانه دارد.
ويليام جكسن مي‌نويسد: «همدان در كنار يكي از ارتفاعات قرار گرفته است... درست متصل به شهر، معروف به مصلي، قرار دارد كه در قديم ارگ دژ بوده است اما ابعاد اين تپه يا قلعه از دور معلوم نبود تا اينكه به آنجا نزديك شدم و از مشاهده طرح آن به اين نكته پي بردم كه احتمالا اين تپه همان باشد كه هرودوت در ضمن توصيف شهر بارودار اكباتان (هگمتانه) پايتخت ماد قديم به آن اشاره مي‌كند.» و باز مي‌نويسد: «... و مصلي يا دژ تپه متصل به سمت شرقي شهر است و قسمتي از آن را تشكيل مي‌دهد.» وي ادامه مي‌دهد: «... امروز بقايايي از ديوارهاي كهن بر فراز مصلي ديده مي‌شود كه ضخامت بعضي از آنها به حدود پنج متر و بلندي آنها به حدود شش متر مي‌رسد و مصالحي كه در آن به كار رفته عبارت است از خاك رس و سنگ لوح و آجر و قلوه‌سنگ‌ها... در واقع چنان كه مي‌گويند آنجا محمدخان در پايان قرن هجدهم ميلادي مطابق با قرن دوازدهم هجري بقاياي تمام آثار باستاني همدان را ويران كرده است.» آغامحمدخان با تصور اينكه اسلحه، مهمات و انبار غلات شهر در اين ارگ است اين قلعه را ويران مي‌كند اما چيزي نمي‌يابد. پس از آن در اواخر دوره قاجار در زمان ظهيرالدوله حاكم همدان، اين تپه به عنوان مصلي و محل عبادت مردم شهر به ويژه براي باران‌خواهي و نماز عيد استفاده مي‌شود.
ظهيرالدوله اشاره مي‌كند كه معمولا مردم شهر هرگاه بخواهند به جان شاه فعلي (مظفرالدين شاه) يا براي روح شاه شهيد دعا كنند به تپه مي‌روند. در دوره پهلوي اول اطراف تپه مصلي به محل سكونت حاشيه‌نشينان شهر تبديل مي‌شود و از مصالح قلعه براي ساختن خانه‌ها استفاده مي‌كنند. اين رويه تا دهه 50 خورشيدي ادامه دارد. در آن روزگار طرحي ارايه مي‌شود كه به مرور ساكنان اين محل را در شهرك‌ها و مجتمع‌هايي كه پيشتر آماده شده اسكان دهند. بيش از 60درصد تپه نهال‌كاري مي‌شود و تا آغاز انقلاب تعدادي از خانه‌ها را تمليك كرده و ساكنان در محله «600دستگاه» اسكان داده مي‌شوند اما پس از انقلاب با شروع جنگ اين طرح مسكوت مي‌ماند. در سال‌هاي اخير اين تپه توسط اداره ارشاد و معاونت عمراني استانداري تخريب شده، قلعه اشكاني نابود شده، درختان از بين رفته و حتي محل استقرار ضدهوايي روي تپه را كه در دوره جنگ عامل فرار (هراس) دشمن بود، نابود كرده‌اند. اين در حالي است كه نهادهاي دولتي با بودجه ميلياردي كه براي نابودي و خاك‌برداري تپه هزينه و مصرف شده، مي‌خواستند خانه‌هاي اطراف تپه را كه ارزان‌ترين منطقه شهر است، خريداري و تمليك كرده و پروژه‌هاي خود را در آنجا پيگيري كنند و ريه‌هاي تنفسي شهر را نابودكنند.