وقتی نباید در برابر گرانی ها «آخ» هم بگویید

شمال نیوز: اخیرا لحن صحبت های مسئولان و مدیران اقتصادی کشور نشان از آن دارد که در مقابل بروز مشکلات و مسائل اقتصادی مبتلا به رویکردی مبتنی بر توجیه و توضیح به کار گرفته میشود. توضیح در خصوص چرایی بروز مشکلات و بعضا توجیه آنها، آمارهای متفاوت و ضد و نقیض از شاخص های اقتصادی خرد و کلان کشور و ارائه راهکار بعد از بروز مشکلات حاکی از آن است که نگرش مسئولان از مدیریت اقتصاد کشور به سمت یک اقتصاد مدیریت شده حرکت میکند.
به گزارش تابناک، بدون شک یکی از مهمترین مسائل در مدیریت اقتصادی، بررسی وضعیت موجود و نگاهی به آینده اقتصاد در بعد داخل و خارج و در نهایت پیشبینی بر اساس یک سری از فاکتورهای مشخص برای جلوگیری از بروز مشکل و آمادگی در برخورد با مشکلات است.

این رویکردی است که در یک اقتصاد موفق، میتوان شاهد آن بود و اغلب کارشناسان و تحلیلگران و مسئولان اقتصادی در کشورهای موفق، یک چنین رویکردی را در دستور کار خود قرار میدهند و با هشدار در خصوص مشکلاتی که در آینده ممکن است به وجود آید اقدام به مدیریت اقتصاد یک کشور میکنند.

نمونه اینگونه از مدیریت را به کرات میتوان در اقتصادهای موفق دنیا مشاهده کرد. برای پیدا کردن مثالی از این امر نیازی به گشت و گذار در اقتصادهای برتر مثل چین و آمریکا و اکثر کشورهای غربی نیست. در نزدیکی خودمان بسیاری از کشورها یک چنین رویکردی را در اقتصاد پیگیری میکنند.

بانک مرکزی هند اخیرا در تازه ترین گزارش خود هشدار داد اقتصاد این کشور طی ماههای آینده با افزایش فشارهای تورمی روبرو خواهد شد و اعلام کرده که در شرایط کنونی ریسکهای زیادی اقتصاد هند را تهدید می کند که از آن جمله می توان به بحران بدهی و مالی منطقه یورو، وضعیت مالی داخلی، افزایش کسری بودجه و کسری تجاری و افزایش قیمت مواد غذایی اشاره کرد.

باید توجه داشت که این گزارش مربوط به وضعیت فعلی اقتصاد هند به تنهایی نیست و پیشبینی از آینده اقتصاد این کشور را مد نظر قرار داده است، بدون فرافکنی و توجیه و در یک کلام بدون تعارف. راستی آخرین باری که مسئولان کشور راجع به وضعیت فعلی یا آینده هشدار داده اند، چه زمانی بود؟!

اقتصاد مدیریت شده در کشور

متاسفانه چندی است که در کشور شاهد یک چنین برخوردی با مسائل اقتصادی نیستیم و نه تنها دورنمایی از آینده اقتصادی نداریم بلکه در بروز مسائل، مسئولان اغلب تنها دست به توضیح و توجیه و حتی فرافکنی میزنند. در خوش بینانه ترین حالت عملکرد مسئولان برای برخورد با مسائل اقتصادی، چاره جویی بعد از بروز مشکل، و اغلب به شکل ضرب العجل و بدون برنامه است.

نمونه های اخیر این امر توجیه بانک مرکزی در نوسانات طلا و ارز، توضیح وزارتخانه های کشاورزی و صنعت و معدن در بروز گرانی ها، طرح های تعزیراتی برای برخورد با گرانی مسکن، توجیه افزایش نرخ تورم، ارائه آمار برای نشان دادن وضعیت به سامان و حتی عالی اقتصاد کشور از سوی وزیر اقتصاد، برگزاری جلسات برای خروج بازار سرمایه از بحران بعد از عمیق شدن آن و بسیاری دیگر از اینگونه مسائل است.

طی سالهای اخیر برنامه های بلند مدت اقتصادی در کشور و اجرای آنها منجر به تبعاتی شده که گویا پیش از آن چاره ای برای آنها اندیشیده نشده بود. طرح هدفمند سازی یارانه ها و تبعات آن که امروز خود را در اقتصاد کشور نشان میدهد، حاکی از آن است که یا در خصوص این تبعات پیشبینی صحیح صورت نگرفته بوده و یا اینکه برای برخورد با آنها هیچ برنامه در دست نبوده است.

ارائه آمار در خصوص اشتغال و تورم و شاخص های دیگر اخیرا در مسیری بوده است که اغلب صورت مسئله را هدف قرار داده و نه خود مسئله را. تناقض آمار و به چالش کشیده شدن آمارهای ارائه شده از سوی مجاری رسمی در کشور، توسط کارشناسان و نمایندگان مجلس این امر را اثبات میکند.

نکته اساسی در اینجا است که حتی بعد از بروز مشکل اساسی، همین اندازه برای مسئولان کفایت میکند که دست به توجیه و توضیح در خصوص بروز معضلات و چرایی آنها بزنند و گویا مسئولیتی برای ارائه پیشنهاد و راهکار و دورنمای آینده احساس نمیکنند. در خصوص نوسانات طلا و ارز به همین بسنده میشود که گفته شود که این بازار دچار تنش روانی است – که البته تنها بخش کوچکی از مشکل بازار طلا و ارز تنش روانی است – و راهکاری برای جلوگیری از این تنش ارائه نمیشود، در خصوص گرانی ها مشکل ریشه یابی میشود و مثلا به بحث نهاده های دامی اشاره میشود اما عملا اقدامی جدی برای رفع آن صورت نمیگیرد، در خصوص اشتغال تنها به دادن آمار بسنده میشود و واقعیت موجود نادیده گرفته میشود و ...

مدتی است که هشداری مبنی بر بروز مشکلات اساسی در آینده ناشی از سیاستها یا وضعیت فعلی از سوی مجاری رسمی اقتصادی کشور دیده نمیشود. تنها کارشناسان و فعالان خارج از این حیطه هستند که به انتقادات جدی به عملکرد های اقتصادی و تبعات منفی آنها در آینده میپردازند و در مواردی این انتقادات موجب میشود که بیسواد و بی تجربه خوانده شوند – به یاد بیاوریم گفته های محمود بهمنی در خصوص کسانی که از عملکرد بانک مرکزی انتقاد کرده بودند را.

این رویکرد تا به آنجا به پیش میرود که حتی گفته میشود مردم گرانی ها را تحمل کنند و دم نزنند تا این امر دستاویزی برای دشمنان خارج از کشور نشود – سخنان پنج شنبه آیت الله احمد خاتمی در مراسم یادبود شهدای هفتم تیر.

همه این مسائل نشان میدهد که اقتصاد امروز کشور، در مسیر یک فضای مدیریت شده حرکت میکند. فضایی که در آن مدیریت اقتصادی تقریبا جایی ندارد. مدیریتی که لازمه حرکت اقتصادی موفق و رسیدن به اهداف تعیین شده در آینده با پیش بینی در خصوص تبعات عملکردهای اقتصادی و آینده وضعیت فعلی است. نگرشی که با دخالتهای تعزیراتی، رویکرد مبتنی بر توجیه و توضیح و عدم توجه به انتقادات اصولی، میرود تا از فضای اقتصاد کشور به کل رخت بربندد.