دختران جوان «ويترين مشاغل» شده اند

جوان آنلاين: .....«به خانمي جوان، خوش برخورد و با ظاهري آراسته نيازمنديم»؛ اين جمله مشترك ميان آگهي‌هاي استخدام خانم هاست و نكته قابل توجه اينجاست كه «جواني»، «ظاهري آراسته » و «خوش برخورد»، وقتي در دل آگهي‌هاي استخدام زنان و دختران جاي مي‌گيرند، معنايي متفاوت از مفهوم اصلي خود را مي‌يابند به طوري كه بسياري از مشكلات و آسيب‌هاي اجتماعي براي زنان و دختران از اين بيراهه معنايي مي‌گذرد!

پيشاپيش از خوانندگان فهيم به خاطر بيان برخي واقعيت‌هاي زننده و تلخ در اين گزارش پوزش مي‌خواهيم. شما هم اگر جزو افراد جوياي كار باشيد، بدون شك هنگامي كه در ميان آگهي اشتغال نيازمندي‌هاي مطبوعات، آگهي هايي كه روي در و ديوار شهر جا خوش كرده‌اند يا در مراكز كاريابي وقتي كه رزومه كاري خود را ارائه مي‌دهيد به چنين مواردي برخورده‌ايد.
«احتياج» سنگ بناي شكل‌گيري آسيب‌ها
در واقع در بسياري از موارد خانم‌هاي جوياي كار براي به دست آوردن شغل پيش از متخصص و بيش از تحصيل بايد اين سه ويژگي را يا داشته باشند يا با توسل به راهكاري اين صفات را در خود ايجاد كنند. حقوق ناچيز، بدون بيمه، فرار از زير اجراي قوانين كار و تن دادن به آراستگي ظاهر به همان معنايي كه كارفرما مي‌خواهد(بزك كردن)، انجام كار اضافه و خلاف شأن، همه و همه مواردي است كه دليل رخ دادنش را مي‌توان در يك مفهوم كليدي پيدا كرد؛ «احتياج.»
اين شاغلان خوشحال نيستند
۲۰ ساله است اما براي رسيدن به ظاهر آراسته‌اي كه رئيس شركت از او خواسته آنقدر آرايش كرده كه ۳۵ ساله به نظر مي‌رسد! مريم منشي يك شركت خصوصي است. او به خبرنگار اجتماعي «جوان» مي‌گويد: «مدتي بود كه دنبال كار مي‌گشتم. اين كار را از روزنامه پيدا كردم. در آگهي شرط سني قيد شده بود؛زير ۲۲ سال. علاوه بر كارهاي اداري، كار آبدارخانه را هم انجام مي‌دهم». مريم هنوز بيمه نيست و با حقوق ۲۵۰ هزار توماني و با تمام شرايط سختي كه دارد سعي مي‌كند شغلش را حفظ كند.
«سميه» كارمند آژانس هواپيمايي نيز تمام تلاشش را مي‌كند تا در قالب نقشي كه از او خواسته شده فرو رود؛حتي به كمك رنگ و لعاب لوازم آرايش و چاشني رفتارهايي كه خودش هم نمي‌پسندد! «نگين» هم زن جواني است كه بازارياب يك شركت لوازم آرايشي است و براي فروختن يك محصول ساده گاهي ناگزير است ساعت‌ها با مشتريان صحبت كند و البته خوش برخورد باشد !
«مرضيه» اما مسئول فروش شركت عرضه لوازم خودرو است و با وجودي كه بيشتر مشتريان اين شركت مرد هستند از او خواسته شده تا كاملاً خوش برخورد باشد و با هر شگردي كه شده مشتري را قانع به خريد كند! «نسترن» هم جوان جوياي كاري است كه براي استخدام در يك شركت بازرگاني اين شرط برايش تعيين شده است: «بايد همراه رئيس شركت يك مسافرت خارجي بروي تا بعد از آن تصميم گرفته شود!»
بهره‌گيري از نيروي كار ارزان و استفاده ويتريني از زنان به همين جا ختم نمي‌شود و در برخي از موارد، خانم‌ها در مشاغلي خلاف شأن به كار گرفته مي‌شوند. نمونه اين موارد را در اشتغال زنان و دختران جوان در مراكز فروش گوشت و مرغ، رزروشن آژانس يا پيك موتوري و صندوق‌دار رستوران‌هاست. به طور نمونه «پريسا» دختر جواني است كه صندوق‌دار يك پيتزا فروشي است و بيشتر شب‌ها تا ساعت يك بامداد كار مي‌كند. او هم بيمه ندارد و حقوقش با قانون وزارت كار نمي‌خواند اما از او خواسته‌اند سعي كند خوش برخورد باشد تا مشتري‌ها باز هم به رستوران محل كار او سر بزنند! كار در سوپر ماركت‌ها، مؤسسات خدماتي يا حضور بدون حجاب كارمندان زن در شركت‌هاي خصوصي از معضلات ديگري است كه زنان و دختران جوياي كار در جامعه را تهديد مي‌كند.
اولويت اشتغال براي دختران وارونه شده است
دكتر مجيد ابهري، متخصص علوم رفتاري در اين باره به «جوان» مي‌گويد: مؤسسات كاريابي عامل اصلي آسيب‌هاي فرهنگي هستند. وي ريشه آسيب‌هاي ناشي از استفاده ويتريني از زنان و دختران جوياي كار را از يك سو، گسترش روز‌افزون آمار زنان سرپرست خانوار و از سوي ديگر بالا رفتن آمار زنان تحصيل‌كرده مي‌داند. اين استاد دانشگاه تأكيد مي‌كند: از نگاه آسيب شناسي زنان آماده به كار دو دسته‌اند؛ دسته‌اي از روي نياز، شرايط سخت و گاهي غير اخلاقي محيط كار را تحمل مي‌كنند و گروه ديگر اشتغال را وسيله‌اي براي وقت گذراني مي‌دانند و براي دور بودن از محيط خانه حاضرند با كمترين حقوق كار كنند. به باور وي، همين موضوع سبب شده تا امروزي بودن، خوش صحبت و جذاب بودن به جاي اولويت‌هاي اشتغال بنشيند. دكتر ابهري با اشاره به شرايط برخي از كارگران اعزامي به منازل تصريح مي‌كند: گاهي اين افراد ناگزيرند در برابر خواسته‌هاي نامشروع كارفرما، بارها محل كارشان را تغيير دهند. بسياري از زنان و دختراني كه قصد اشتغال سالم و فعاليت اجتماعي مفيد را دارند به دليل فضاي كاري ناسالم موجود، ناگزير مي‌شوند يا خانه نشين شوند يا به سختي شغل مناسب پيدا كنند.
بيشتر هنرمندها به خاطر ظاهر هنرمند‌شده‌اند!
اين استاد دانشگاه با اشاره به انحطاط موجود در محيط شغل‌هاي هنري نيز مي‌افزايد: ۸۵ درصد از هنرمندان فاقد تحصيلات تخصصي هستند و بر اساس ظواهر وارد اين شغل شده‌اند و در عوض حدود ۱۰۰ هزار فارغ‌التحصيل رشته‌هاي هنر يا بيكارند يا در رشته‌هاي غير مرتبط فعاليت مي‌كنند!
فرهنگ فاسد اشتغال
فضاي ناامن اشتغال براي زنان و دختران علاوه بر آسيب‌هاي فردي براي آنها، جامعه را نيز با چالش مواجه مي‌سازد. ابهري در اين باره نيز مي‌گويد: اين معضل سبب ارائه الگوهاي نامناسب به زنان و دختران جامعه شده و گسترش برهنگي فكري و رفتارهاي ضد فرهنگي را به دنبال دارد و در نهايت موجب تسري آسيب‌هاي اجتماعي و فرهنگ فاسد اشتغال مي‌شود.
زوال اخلاق شغلي
زوال اخلاقي در حوزه اشتغال، موضوعي است كه شاهد آن هستيم و ممكن است آسيب‌هاي جبران ناپذيري را به شالوده جامعه ما وارد كند. كاش مسئولان امر كمي به فكر فرو روند.