جنگ قدرت در ونزوئلا؛ مادورو از بحران عبور کرد اما «ضعیفتر و منزویتر از همیشه»
نیکلاس مادورو همچنان در قدرت است، نیروهای مسلح هیچ نشانهای از شکاف در حمایت از «چاویسم» نشان نمیدهند و اپوزیسیون همچنان به صورت مخفیانه، تحت تعقیب و بدون ظرفیتی روشن برای دستیابی به یک گذار سیاسی فعالیت میکند. اما در بطن ماجرا، در یک سال گذشته تغییرات زیادی در ونزوئلا رخ داده است. تفاوتهای بزرگی میان دوره سوم ریاست جمهوری نیکلاس مادورو، که از روز جمعه آغاز شد، و دو دوره قبلی وجود دارد.
اکنون مادورو از هر جهت منزویتر شده است. شکافها در جبهه حامیان سیاستهای هوگو چاوز، رئیس جمهور پیشین، افزایش یافته، تحریمهای جدیدی در راه است و مادورو متحدان مهم چپگرای خود مانند گابریل بوریک، گوستاوو پترو و لولا داسیلوا را در آمریکای لاتین از دست داده است؛ کسانی که به جامعه بینالمللی با رهبری غرب پیوستهاند و حکومتی را محکوم میکنند که به حمایت روسیه و تا حدودی چین متکی است.
از سوی دیگر به نظر میرسد مخالفان این بار بیش از هر زمان دیگری مشروعیت یافتهاند، چون توانستند در انتخابات سال گذشته پیروزی چشمگیری را به نمایش بگذارند. رهبری اپوزیسیون که اکنون در دست ماریا کورینا ماچادو متمرکز است، مانند رهبران پیشین دچار سقوط نشده است. ادموندو گونزالس، رقیب مادورو در انتخابات، حتی در تبعید نیز از سوی بسیاری از کشورهای جهان به عنوان رئیس جمهور قانونی ونزوئلا شناخته میشود.
مادورو روز جمعه در حالی سوگند ریاست جمهوری یاد کرد که نتوانست شواهد و مدارکی را که برای اثبات پیروزی خود وعده داده بود، ارائه دهد. ماریا ماچادو همان روز در سخنرانی خود گفت: «همه ما میدانیم که از امروز فشارها حتی بیشتر خواهد شد.» او افزود: «ما به تلاش ادامه خواهیم داد تا مادورو بفهمد که دورهاش تمام شده است.»
بیبیسی موندو درباره وضعیت جاری در ونزوئلا با چند کارشناس سیاسی صحبت کرده است. هیچیک مطمئن نیستند که شرایط جدید به خروج مادورو از قدرت منجر شود، اما همگی اتفاق نظر دارند که موقعیت او تغییر کرده است.
چه چیزی تغییر کرده است؟
یک پژوهشگر علوم اجتماعی در ونزوئلا به بیبیسی گفت: «از زمان انتخابات مقدماتی تا الان، ما شاهد افول مداوم چاویسم بودهایم.» این کارشناس که میگوید افراد بسیار نزدیک به او در زندان هستند، خواست که نامش فاش نشود.
او ادامه میدهد: «انتخابات مقدماتی اعتماد به نفس را به مردم بازگرداند، جامعه مدنی توانست خود را با شرایط نابرابری که دولت ایجاد کرده بود تطبیق دهد و چاویسم هر روز خستهتر، ضعیفتر و منزویتر شد. با اینکه مادورو همچنان در قدرت است، اما در ضعیفترین موقعیت خود به سر میبرد. کافی است ببینیم چگونه چپگرایان آمریکای لاتین او را ترک کردهاند.»
مراسم سوگند مادورو در روز جمعه رویدادی کوچک بود، بدون حضور مهمانان برجسته و تنها با حضور دو رئیس جمهور: میگل دیاز-کانل از کوبا و دانیل اورتگا از نیکاراگوئه.
آلبرتو باررا تیسکا، نویسنده و زندگینامهنویس چاوز، میگوید: «مادورو بدون هیچ شرمی به معدود متحدان قابل اعتمادش در منطقه دروغ گفته است. به لولا، پترو و آملو [رئیسجمهور سابق مکزیک] وعده داد که اسناد انتخابات را نشان میدهد، اما این کار را نکرد.»
او افزود: «و او حالا به عنوان رئیس جمهور سوگند یاد میکند، گویی هیچ اتفاقی نیفتاده است. او تصور میکند گستاخی یک فضیلت سیاسی است. اما اکنون کاملا تنهاست. در داخل ونزوئلا کسی او را نمیخواهد و در خارج هم هیچکس حرف او را باور نمیکند.»
ادموندو گونزالس، نامزد مخالفان در انتخابات ژوئیه، از سوی چندین قدرت جهانی به عنوان رئیسجمهور منتخب به رسمیت شناخته شده است. آمریکا تحریمهای اقتصادی جدیدی علیه مقامهای دولت ونزوئلا اعمال کرده و جایزه بازداشت مادورو را از ۱۵ میلیون دلار به ۲۵ میلیون دلار افزایش داده است.
از این رو ۱۰ ژانویه آغاز ضعیفترین دوره ریاستجمهوری نیکلاس مادورو است.
خوزه ناتانسون، پژوهشگر علوم سیاسی و نویسنده مقالهای درباره «فرسایش» ونزوئلا، این وضعیت را این طور توضیح میدهد: با وجود اینکه مادورو به وضوح انتخابات را باخت، در بازی سیاسی برنده شد، چون توانست سوگند یاد کند، نشان داد که نیروی مسلح متحد پشت او ایستاده است، کنترل داخلی اوضاع را در دست دارد و خیابانها علیه او قیام نکردند.
او ادامه میدهد: اما اتفاق جدیدی رخ داده است. این گونه نیست که همه چیز مثل قبل باقی مانده باشد. پیروزی او پیروزی پرهزینهای است، چون ماهیت استبدادی رژیم و حمایت اقلیت از آن کاملا آشکار شد. چاویسم دیگر نمیتواند ادعا کند که یک نیروی سیاسی اکثریت یا یک رژیم دموکراتیک است.
خوان گابریل توکاتلیان، تحلیلگر سیاسی هم میگوید: اپوزیسیون نتوانست مادورو را از قدرت کنار بزند اما او را رسوا کرد، و از سوی دیگر چاویسم توانست از بحرانی که به نظر میرسید مرگبار باشد عبور کند، اما نتوانست از انزوا و تضعیف موقعیت خود جلوگیری کند.