الواح هخامنشی را با پیت نفت از ایران بردند

همشهری آنلاین: کمیته‌ای در سنای آمریکا در هفته‌های گذشته لایحه پیشنهادی را برای فروش و حراج آثار و اشیای باستانی ایران که در موزه‌ها یا دانشگاه‌های آن کشور نگهداری می‌شوند تصویب کرد.

این اقدام واکنش‌های شدید باستان‌شناس‌ها و حتی ایرانیان خارج و داخل کشور را در پی داشت. به موجب این لایحه که اکنون تنها یک کمیته سنای آمریکا آن‌را به تصویب رسانده قرار است اشیای باستانی ایران در موزه‌ها و دانشگاه‌های آمریکا هدف قرار داده شوند و توقیف اشیای باستانی متعلق به ایران نیز تسهیل شود.

ماجرای الواح هخامنشی ایران که تاکنون در آمریکا است به 70 سال پیش و به سال 1316 که گروه حفاری مشترک ایران و مؤسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو در تخت‌جمشید مشغول بودند بازمی‌گردد. به گزارش فارس، اشیای باستانی و فرهنگی ارزشمندی در آن حفاری‌ها به دست آمد و طبق قانون مصوب سال 1309 این اموال به دست آمده از کاوش‌های باستانی‌شناسی بین ایران و دانشگاه شیکاگو به منظور رمزگشایی و انجام تحقیقات باستانی تقسیم شد.الواح هخامنشی بخشی از این اموال بود که سهم دولت ایران شد و برای مدت 3 سال به‌منظور انجام پژوهش‌های گسترده به مؤسسه شرق‌شناسی شیکاگو به امانت داده شد. این الواح که گل‌نبشته‌های عصر هخامنشی با خطوط میخی و عیلامی بود نیاز به خوانده شدن داشت.

8 هزار و 29 لوح سالم و شکسته که خطوط منقوش آن قابل خواندن بود به مؤسسه شرق‌شناسی شیکاگو در آمریکا به امانت داده شد. 10هزار و 800 قطعه از الواح به دست آمده نیز شکسته و غیرقابل خواندن بودند. در مجموع به‌طور تخمینی 15 تا 20 هزار لوح سالم و شکسته وجود دارد که 7500 تا 10 هزار لوح کامل و حدود 10 تا 12 هزار قطعه شکسته و خرد شده نیز شمارش شده است.آنطور که خبرگزاری فارس نیز اعلام کرد، مؤسسه شرق‌شناسی شیکاگو در سال 1327 تعداد 179 لوح را به ایران پس داد و در سال 1350 نیز 37 هزار و 74 خرده الواح مسترد شد.

به گزارش این خبرگزاری، مطالعات مؤسسه شیکاگو تا پس از سال 1350 نیز ادامه داشت و در سال 1383 نیز 300 لوح دیگر را به موزه ملی ایران ارسال کردند. مؤسسه شیکاگو وعده داده بود باقی‌مانده الواح را نیز در نوبت‌های بعدی و پس از پایان مطالعات به ایران بازگرداند.دکتر مجید ارفعی متخصص خط‌های باستانی و خطوط عیلامی که آن‌زمان نیز مدتی در مؤسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو مطالعاتی بر الواح هخامنشی و گل‌نبشته‌های به دست‌آمده از کاوش‌های تخت جمشید داشت به همشهری می‌گوید: الواح موجود در دانشگاه شیکاگو مربوط به دوران هخامنشی است که متأسفانه هنوز در آمریکا است.

دکتر ارفعی متون موجود در بخشی از گل‌نبشته‌ها را که موفق به خواندن آنها شده است مربوط به امور اداری و مالی سال پانزدهم در دوران سلطنت داریوش هخامنشی اعلام کرد و گفت: الواح موجود مربوط به سال هشتم تا سال پانزدهم از دوران سلطنت هخامنشیان است که پیش از رفتن به شیکاگو برآوردی که داشتم 30هزار لوح در 50 صندوق و تعدادی جعبه و حتی پیت‌های حلبی نفت بود که 3 هزار و 535جعبه آن زمان شمارش شده بود و 3عدد از پیت‌های نفت که گل‌نبشته‌ها در آن قرار داشت به ایران بازگردانده شدند.به گفته دکتر مجید ارفعی که نزدیک به 200 عدد از الواح هخامنشی را خوانده است تعداد الواح بازگردانده شده به ایران نزدیک به 5 هزار لوح است.

کامیار عبدی باستان‌شناس ایرانی و استاد دانشگاه میشیگان نیز با اشاره به آنچه در کمیته سنای آمریکا در مورد توقیف و حراج آثار باستانی ایران از قبیل الواح هخامنشی و گل‌نبشته‌ها تصویب شد در گفت‌وگو با همشهری با اشاره به لایحه 1976 مجلس سنای آمریکا که براساس آن می‌بایست در حوادثی که میان دو کشور ایجاد می‌شود بین اموال ملی و دولتی تفاوت قائل شد، افزود: لایحه فروش گل‌نبشته‌ها در سنای آمریکا تصویب نشده است بلکه تنها یک پیشنهاد از سوی کمیته‌ای در سنای آمریکا است.

وی با تاکید بر پیچیده بودن روند تغییر قوانین در آمریکا به‌ویژه در مورد الواح هخامنشی و آثار باستانی ایران افزود: این لایحه درصورت تصویب سنا به دادگستری آمریکا ابلاغ می‌شود تا دادگستری آن کشور اعلام نظر کند که آیا می‌توان الواح هخامنشی را که متعلق به ملت ایران است فروخت یا خیر که این پروسه ممکن است بیش از 2 سال به طول بینجامد.

وی گفت: پیش‌تر نیز در زمان اعلام فروش اشیای باستانی ایران و الواح هخامنشی برای جبران غرامت قربانیان یک حادثه تروریستی، مؤسسه شرق‌شناسی شیکاگو به دادگستری آمریکا اعلام کرد که الواح هخامنشی اموال فرهنگی و متعلق به ملت ایران است.کامیار عبدی ادامه داد: اقدام کمیته سنای آمریکا در تصویب لایحه حراج الواح هخامنشی شبیه به این است که ویتنام به یک دادگاه شکایت کند که برای جبران غرامت همه کشته‌شدگان آن کشور در جنگ با آمریکا مجسمه آزادی را با خود ببرد. بنابراین حتی اگر مجوز دادگاه آمریکایی نیز برای آن صادر شود موفق نخواهد بود و الواح به ایران بازمی‌گردد.

شنیده می‌شود که مقامات دانشگاه شیکاگو نیز در حال حاضر در حال انجام مراحل ثبت و ضبط و مرمت و عکسبرداری از آثار و الواح هخامنشی به امانت داده شده به آن دانشگاه هستند. کامیار عبدی گفت: هم‌اکنون آثار زیادی از عصر مفرغ که از لرستان به دست آمده است به همراه یک سردیس نقره‌ای مربوط به دوره ساسانی در موزه متروپلیتن نگهداری می‌شوند. در موزه اورینتال نیز اشیای زیادی از تخت جمشید وجود دارد. در موزه شهر بوستون نیز سرستون تخت جمشید را که از ایران خارج شده است نگهداری می‌کنند.

به گفته عبدی مهم‌ترین مجموعه باستانی موجود در آمریکا گل‌نبشته‌های هخامنشی است که به دانشگاه شیکاگو امانت داده شده است.وی افزود: این مجموعه تنها شامل الواح هخامنشی نیست بلکه مجموعه‌ای از منگوله‌ها، تزیینات و مهرهای گلی نیز در کنار الواح هخامنشی در دانشگاه شیکاگو نگهداری می‌شوند.