چهارشنبه، 16 خرداد ماه 1403 = 05-06 2024روز جهانی محیط زیست؛ بلایی که جمهوری اسلامی بر سر ایران آوردروز جهانی محیط زیست World Environment Day هر سال در ۵ ژوئن (۱۶ خرداد ۱۴۰۳) برای محافظت از طبیعت و تلاش برای کاهش آلودگی و بهبود شرایط محیطی گرامی داشته میشود. شعار روز جهانی محیط زیست ۲۰۲۴ با عنوان «زمین ما، آینده ما» بر موضوع «احیای زمینهای کشاورزی، بیابانزدایی و مقابله با خشکسالی» تمرکز دارد. این در حالیست که یک کنشگر محیطزیست در ایران میگوید: وقتی راجع به محیط زیست صحبت میکنیم، چیزی مهمتر از منابع آب وجود ندارد. طبق بررسیهای انجامشده، ما حداقل ۲۰۰ میلیارد متر مکعب منابع آبی غیر قابل جبران کشور را از دست دادهایم و با سدسازی یا ایجاد سیلبندهای بیخاصیت، رودخانهها را از جریان طبیعیشان باز داشتهایم. به دنبال این هدررفت آبی، ۵۶ هزار کیلومتر مربع (۳.۵ درصد) از خاک ایران نیز به طور کل دچار فرونشست شده است که ۳ هزار کیلومتر مربع از این مساحت، بیش از ۱۰ سانتیمتر در سال فرونشست دارد. عباس محمدی از نقش مخرب سدسازیهای پیدرپی و صدمات ناشی از آن در نابودی منابع آبی میگوید: بدون تردید عامل اصلی خشکشدن دریاچه ارومیه نیز ساختن مداوم و پیدرپی سدهاست. دهها سد روی رودخانههایی که به این دریاچه میریزند، بسته شده و مسیر آبی که باید این دریاچه را تغذیه کند، مسدود کرده است. از طرفی خودِ فرآیند تبخیر و چاههای متعددی که در اطراف وجود دارند، کاری با زمین کردهاند که آب را میمکد و چیزی برای تقویت دریاچه باقی نمیماند. مجموعه این عوامل منجر به خشکیدن دریاچه ارومیه شدهاند. این کنشگر محیط زیست در درجه نخست، وزارت نیرو و مسئولان آن را مقصر اصلی در بحران عظیم آبی ایران میداند و میگوید: مسئولان این وزارتخانه عملاً هیچ نظارتی بر مصرف آب ندارند و کارشان فقط این است که آب را از جایی به جای دیگر منتقل کنند. وزارت نیرو با صرف دهها میلیارد دلار در سالهای گذشته و غرقکردن بسیاری از مراتع ایران، آثار تاریخی، محوطههای باارزش باستانی و آوارهکردن مردم، به منظور بهبود بهرهوری، اقدام به سدسازی کرده است ولی میبینیم که فایدهای نداشته و وضعیت آبی ما روز به روز بدتر میشود. او افزود: اندک بهبود وضعیت دریاچه ارومیه را صرفاً مدیون بارشهای آسمانی هستیم. یعنی مسئولان و ستاد احیاء مطلقاً نقشی در اینباره نداشتهاند و حتی مخرب هم واقع شدهاند. به طور مثال، در یکی دو سال گذشته از رودخانه زال کردستان، آب را به سمت دریاچه ارومیه انتقال دادهاند تا به خیال خودشان، کسری آب این دریاچه را جبران کنند. این در حالی است که همین مسئولان با بیفکری تمام، روی رودخانههایی که به صورت طبیعی آب را به دریاچه ارومیه هدایت میکردند، سد ساختهاند. عباس محمدی گفت: وقتی آبهای زیرزمینی بیش از حد مجاز برداشت شوند، لایههای زمین دچار فشردگی میشوند و خاصیت ارتجاعی و آبگیری خود را از دست میدهند. این اتفاق در بسیاری از نقاط ایران رخ داده است. در دشت همدان، اصفهان، تهران، در استان نسبتاً پربارشی مثل گلستان و حتی دشت میناب بهعنوان یکی از قطبهای کشاورزی ایران هم این پدیده را داریم؛ که قابل جبران نیست و هرچقدر هم باران ببارد، آبخوانهای این مناطق پر نخواهد شد. همچنین دشت رفسنجان یکی از این نقاط است و طبق بررسیها، در بعضی نقاط دشت رفسنجان، آب تا ۳۸ سانتیمتر در سال فرونشست میکند؛ که این رقم در تمام دنیا بیسابقه است. فعالان محیط زیست معتقدند که که اگر کشور با بی آبی مواجه شده، ریشه اصلی آن مدیریت ضعیف مسئولان در این زمینه بوده است. عدم مدیریت کشور را خشک کرده است. این در حالیست که کشورهای توسعه یافته جهان به سمت کشت هایی حرکت کرده اند که به سود آنها بوده است. مدیریت غلط باعث تشدید مشکلات خواهد شد. ما شمع را از دو طرف یعنی بالا و پایین سوزانده ایم. نتیجه این وضعیت این شد که شرایط خاک و آب کشور به اینجا رسیده است. نکته منفی دیگری که عباس محمدی به آن اشاره میکند، اعطای مجوزهای بیشمار برای معدنها است و می گوید: در دولت رئیسی مجوزهای متعددی برای معدنکاری داده شد. کاری که در این زمینه انجام میشود، عملیات معدنی نیست، بلکه بیش از ۹۰ درصد آن برداشت سنگ از کوهها و شن و ماسه از رودخانهها برای صادرات به کشورهای دیگر است. این عملیات معدنکاری نیست، بلکه فروش خاک کشور است که من نام آن را سرزمینفروشی میگذارم.
|