اسرائیل در جریان یک عملیات مخفیانه در سوریه، هزاران سند و وسایل شخصی متعلق به معروفترین جاسوس خود را بازگردانده است؛ اگرچه این چیزی نبود که خانوادهاش انتظار آن را داشتند. روز یکشنبه، بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، بخشی از ۲,۵۰۰ سند و مدرک مربوط به الی کوهن — جاسوسی که توانسته بود تا بالاترین سطوح سیاسی سوریه نفوذ کند — را به همسر او تحویل داد. این روز، مصادف با شصتمین سالگرد اعدام کوهن در میدان اصلی دمشق بود؛ با این حال، جسد او هنوز به اسرائیل بازگردانده نشده است.
اقلامی که اخیراً و به صورت مخفیانه به اسرائیل منتقل شدهاند، شامل اسناد، فایلهای صوتی، عکسها و اشیایی هستند که پس از دستگیری الی کوهن در ژانویه ۱۹۶۵ توسط سرویس اطلاعاتی سوریه جمعآوری شده بودند. در میان آنها، نامههایی با دستخط خود کوهن به خانوادهاش در اسرائیل، تصاویری از فعالیتهایش در دوران مأموریت مخفی در سوریه و وسایل شخصیاش که پس از دستگیری از خانه او ضبط شده بودند، دیده میشود.
چمدانهای مربوط به این اقلام که به اسرائیل منتقل شدند، شامل پوشههای کهنه و فرسودهای بودند که دستنویسهایی در آنها قرار داشت؛ به علاوه، کلیدهای آپارتمانش در دمشق، گذرنامهها و مدارک شناسایی جعلی، دستورالعملهایی از سوی موساد برای تحت نظر گرفتن افراد و مکانهای مشخص و همچنین مستنداتی از تمام تلاشهای نادیا کوهن، همسر او، برای جلب حمایت رهبران جهان بهمنظور آزادیاش از زندان در این چمدان دیده میشد.
موفقیت الی کوهن در سوریه یکی از نخستین دستاوردهای بزرگ سازمان جاسوسی موساد به شمار میرود. اطلاعات فوقمحرمانهای که او به دست آورد، نقش مهمی در آمادگی اسرائیل برای پیروزی سریع در جنگ با اعراب در سال ۱۹۶۷ داشت. الی کوهن در اوایل دهه ۱۹۶۰ موفق شد با نفوذ در میان مقامات بلندپایه سیاسی و نظامی دشمن سرسخت وقت اسرائیل یعنی سوریه، به یکی از مشاوران ارشد وزیر دفاع این کشور تبدیل شود. او در پوشش یک تاجر سوری-آرژانتینی به نام امین ثابت فعالیت خود را آغاز نمود و با همین هویت جعلی، چندین سال در دمشق زندگی کرد.
اگرچه مأموریت اصلی الی کوهن گزارشدهی درباره تحولات نظامی و سیاسی سوریه بود، اما به او دستور داده شد تا درباره نازیهای ساکن دمشق نیز اطلاعاتی به موساد ارائه دهد. در صدر فهرست اهداف موساد، افرادی همچون آلوئیس برونر – معاون سابق آدولف آیشمن – و فرد دیگری به نام فرانتس رادماخر قرار داشتند.
کوهن در سال ۱۹۶۲ تلاش کرد تا رادماخر را با بمبی که در قالب یک بسته پستی ارسال کرده بود، ترور کند. از فوریه همان سال، او بهتدریج جایگاه خاصی در میان نخبگان سیاسی و نظامی سوریه پیدا کرد و همزمان پیامهای رمزنگاریشدهای را به اسرائیل میفرستاد. اما در سال ۱۹۶۵، هنگام ارسال اطلاعات بهوسیله بیسیم به اسرائیل، شناسایی و دستگیر شد.
مأموران سازمان اطلاعات شوروی (کا.گ.ب) تجهیزات رادیویی پیشرفتهای را به خاورمیانه منتقل کردند که قابلیت شناسایی محل پخش مخفیانه امواج رادیویی را دارا بود. این تجهیزات موفق شد تا امواجی که از خانه الی کوهن مخابره میشد را ردیابی کند. نیروهای امنیتی پس از شکستن در خانه کوهن، او را دستگیر کردند.
به گزارش روزیاتو، در جریان بازجویی، کوهن به جاسوسی برای اسرائیل اعتراف کرد. سرانجام در ۱۸ مه ۱۹۶۵، کوهن در میدان مرکزی دمشق به دار آویخته شد. بدن کوهن که با شعارهای ضدیهودی پوشانده شده بود، شش ساعت در این میدان آویزان ماند. در سال ۲۰۱۹، بازیگر بریتانیایی، ساشا بارون کوهن (که هیچ نسبت خانوادگی با الی کوهن ندارد) نقش او را در مینیسریال ششقسمتی جاسوس محصول نتفلیکس ایفا کرد.
بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، روز یکشنبه در اورشلیم به نادیا کوهن، همسر الی کوهن، گفت: «ما با همکاری موساد و دولت اسرائیل، عملیات ویژهای انجام دادیم تا آرشیو او که ۶۰ سال در گاوصندوقهای سازمان اطلاعات سوریه نگهداری میشد را به کشور بازگردانیم». پیش از مشاهده این اسناد و اشیاء، نادیا کوهن خطاب به نتانیاهو گفت که مهمترین خواسته او بازگرداندن جسد همسرش به اسرائیل است. نتانیاهو نیز تأکید کرد که تلاشها برای یافتن جسد الی کوهن همچنان ادامه دارد. هفته گذشته، اسرائیل اعلام کرد جسد یکی از سربازان مفقود خود را، پس از بیش از چهار دهه، از سوریه بازگرداند. این سرباز اسرائیلی در جریان درگیری با نیروهای سوری در لبنان (سال ۱۹۸۲) کشته شده بود.
Israel has recovered thousands of documents and personal items belonging to Eli Cohen, its most famous spy, during a covert operation in Syria. On Sunday, Prime Minister Benjamin Netanyahu handed over part of the 2,500 documents to Cohen's wife, coinciding with the 60th anniversary of his execution in Damascus. The items include letters, photos, and personal belongings collected after his arrest in 1965. Cohen infiltrated Syria's political elite, providing crucial intelligence for Israel's 1967 victory. Despite his execution, efforts to recover his remains continue, as his wife expressed her desire for their return.