آدينه، 26 اردیبهشت ماه 1404 = 16-05 2025
فاجعه؛ حدود یک سوم دختران دبیرستانی در ایران به مدرسه نمی‌روند
مرکز پژوهش‌های مجلس در آخرین گزارش خود از "فقر آموزشی" خبر داد. هرچقدر که فقر در جامعه بیشتر می‌شود به همان میزان نیز ترک تحصیلی افزایش می‌باد. در برخی استان‌ها یک سوم از دانشآموزان مدرک تحصیلی "مقطع ابتدایی" ندارند.
"شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان" گزارش داده است طبق آمار ارائه شده از سوی شهلا کاظمی‌پور، جمعیت‌شناس حدود ۳۰ درصد دختران دبیرستانی در ایران به مدرسه نمی‌روند و سالانه حدود ۲۰۰ هزار دختر بین ۱۵ تا ۱۹ سال ازدواج می‌کنند.
اگرچه ترک تحصیلی در میان دختران بیشتر است اما این پدیده شوم شامل پسران هم می‌شود که بخاطر معیشت خانواده مجبورند دست از تحصیل بکشند.
دلایل ترک تحصیل دختران از جمله کودک‌همسری، مسائل فرهنگی و یا در دسترس نبودن مدارس عنوان شده است. اما دلایل "زیربنایی‌تر" برای ترک تحصیل و یا بازماندن از تحصیل در ایران محرومیت‌های اقتصادی و اجتماعی، به ویژه در مناطق حاشیه و دور از مرکز عنوان می‌شود.
فقر مطلق عامل اصلی ترک تحصیل
از محققان و کارشناسان امور آموزش گرفته تا مرکز پژوهش‌های مجلس تا کنون همه تلاش کرده‌اند درباره پدیده ترک تحصیل گزارش دهند. عوامل عمده آن در همه این تحقیقات "فقر مطلق و عدم توانایی خانواده‌ها برای تامین زندگی فرزندان، خصوصی‌سازی آموزش، محرومیت از تحصیل به زبان مادری" عنوان می‌شود.
منتقدان می‌پرسند مسئولیت وضعیت پیش‌آمده که مجلس از آن به عنوان "فقر آموزشی" یاد کرده، برعهده کیست؟
کارشناسان امور آموزش می‌گویند "مسئولیت مطلق این فاجعه جز با حکومت مستقر، با هیچ‌کس دیگری نیست" و مجلس هم در کنار بیان مشکلات آموزشی و ارائه ارقام در سال‌های گذشته "تحریم و کرونا" را هم بهانه کرده است.
کم‌توجهی به وزارتخانه آموزش و پرورش هم یکی از دلایلی است که مقامات تا کنون بارها مطرح کرده‌اند. خبرگزاری فارس به نقل از حميد‌رضا حاجی‌بابايی، وزیر آموزش و پرورش سابق می‌نویسد: «اگر در كشور به آموزش و پرورش به عنوان كليدی‌ترين وزارتخانه و نهاد توجه شود تمام خوشبختی‌ها به اين كشور بازمی‌گردد».
فقر آموزشی در سایه اقتصاد ضعیف خانواده‌ها
ترک تحصل دانشآموزان نرخ باسوادی در ایران را کاهش داده است. طبق آخرین گزارش مجلس نرخ باسوادی در ایران برای گروه سنی ۱۵ سال و بالاتر همچنان در حدود ۸۵ درصد ثابت مانده است. طبق این گزارش رسمی نرخ ترک تحصیل و فقدان برخورداری از مدرک در مقاطع متوسطه اول و دوم بالاست، به‌ویژه برای گروه‌های کم‌درآمد که بیشتر تحت تأثیر فشار اقتصادی‌اند.
مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با عنوان "پایش ابعاد فقرسال ۱۴۰۲: فقر آموزش" ارتباط "فقر درآمدی" خانوارها را با "فقر آموزشی" بررسی کرده و در این رابطه به مشکلات اقتصادی به‌ویژه در مناطق محروم و بین خانوارهای کم‌درآمد اشاره می‌کند.
استان‌های دور از مرکز با کم‌ترین مدرک تحصیلی
بررسی جزئیات گزارش مجلس نشان می‌دهد که نرخ ترک‌تحصیل در استان‌های حاشیه و دور از مرکز از جمله در خوزستان، سیستان و بلوچستان، کرمانشاه بیشتر از سایر استان‌ها بوده است.
نرخ برخوردار نبودن از مدرک مقطع ابتدایی بین افراد ۱۲ تا ۱۷ساله در سال ۱۴۰۲ در استان‌های کرمانشاه به ۲۲ درصد، آذربایجان غربی ۲۷ درصد، خوزستان ۳۶ درصد و سیستان و بلوچستان به ۲۲۰۳ درصد رسیده است.
نرخ برخوردار نبودن از مدرک مقطع ابتدایی بین افراد ۱۲ تا ۱۷ساله در سال ۱۴۰۲ در استان‌های کرمانشاه به ۲۲ درصد، آذربایجان غربی ۲۷ درصد، خوزستان ۳۶ درصد و سیستان و بلوچستان به بیش از ۲۲۰۳ درصد رسیده است.
در این گزارش به این موضوع هم اشاره شده است که خانواده‌های فقیر با محدودیت‌های مالی بیشتری روبه‌رو هستند و بودجه کمتری را به آموزش فرزندان‌شان اختصاص می‌دهند.
طبقاتی‌شدن تحصیل در ایران
در گزارش مجلس ضمن اشاره به کاهش تخصیص بودجه به آموزش عمومی در ایران و هم‌زمان افزایش تعداد دانشآموزان، سرانه بودجه برای هر دانش‌آموز به‌طور قابل توجهی کم شده است.
کم‌شدن بودجه دولتی هم‌زمان با کاهش هزینه آموزش خانوار منجر به گسترش نابرابری‌های آموزشی و تشدید "فقر آموزشی" می‌شود.
به گزارش دویبچه وله، از این گزارش می‌توان نتیجه گرفت که تحصیل و آموزش در ایران طبقاتی شده و دهک‌های بالای جامعه با توانایی مالی بالاتر همچنان به آموزش باکیفیت دسترسی دارند، درحالی‌که اقشار ضعیف‌تر بیشتر درگیر مشکلات معیشتی خود هستند.
English SummaryThe Iranian Parliament's Research Center recently reported on "educational poverty," highlighting a correlation between rising poverty and increased school dropouts. In some provinces, a third of students lack even primary education. Approximately 30% of high school girls do not attend school, with around 200,000 girls aged 15-19 marrying annually. While girls face higher dropout rates due to factors like child marriage and cultural issues, boys also leave school for economic reasons. The report attributes dropout rates to absolute poverty, lack of educational resources, and economic disparities, particularly in marginalized areas. Educational funding cuts exacerbate inequalities, leading to a class-based education system where wealthier families access better quality education.
