این تحقیق که در آن داده‌های مربوط به دو میلیون نفر مطالعه شده، نشان می‌دهد که بین مصرف این داروها و سلامت قلب، کاهش عفونت، کاهش خطر سوء مصرف مواد مخدر و کاهش موارد دمانس ارتباط وجود دارد.

این محققان آمریکایی هشدار دادند که این داروها «بدون خطر» نیستند و به نظر می‌رسد درد مفاصل را افزایش می‌دهند و می‌توانند موجب التهاب مرگ‌بار در لوزالمعده (پانکراس) شوند.

نتایج این مطالعه همچنان نیاز به تفسیرهای بسیار دقیق دارد.

داروهای کاهش وزن به‌ شدت محبوبیت پیدا کرده‌اند اما دانش ما درباره تاثیر آنها بر بخش‌های مختلف بدن همچنان در حال کامل شدن است.

دکتر زیاد علی، محقق ارشد و اپیدمیولوژیست بالینی در دانشگاه واشنگتن، می‌گوید: «این قلمرو جدیدی برای ما است.»

این داروها در ابتدا به‌عنوان درمانی موثر برای دیابت نوع ۲ شناخته می‌شدند. کمی بعد، کاهش وزن به عنوان یکی از عوارض اصلی آنها توجه‌ها را به خود جلب کرد. از اینجا بود که داروهای اوزمپیک و ویگووی به نام‌هایی شناخته‌شده تبدیل شدند.

این مطالعه از داده‌های سربازان آمریکایی که مبتلا به دیابت نوع ۲ بودند استفاده کرده است. به بعضی از این سربازان داروی اوزمپیک یا ویگووی داده‌ شد و به بعضی دیگر داروهای استاندارد. بعد از آن داده‌های آنها برای تاثیر بررسی دارو بر ۱۷۵ بیماری دیگر اندازه‌گیری شد.

آن طور که از داده‌ها به نظر می‌رسد، افرادی که از داروهای کاهش وزن جدید استفاده می‌کنند، بهبود قابل‌ توجهی در زمینه سلامت قلب داشته‌اند. در این افراد میزان سکته قلبی، سکته مغزی، نارسایی قلبی و فشارخون بالا، کاهش داشته است.

همچنین در این افراد احتمال سوء مصرف مواد مخدر (از جمله الکل، اپیودها و کانابیس)، ابتلا به شیزوفرنی و افکار مربوط به خودکشی و تشنج هم کاهش داشته است.

از آنجا که این داروها جدید هستند، مدت‌زمان انجام این مطالعه کوتاه، و فقط سه سال و نیم بوده است. با وجود این، در همین مدت کوتاه داده‌ها نشان از ۱۲ درصد کاهش آلزایمر داشته‌اند.

میزان ابتلا به سرطان کبد، دردهای عضلانی، بیماری‌های مزمن کلیه کاهش داشته و میزان ابتلا به عفونت‌های باکتریایی و تب هم به مقدار قابل توجهی کم شده است.

این داروها عوارض منفی هم ایجاد می‌کند. احتمال بروز مشکلات سیستم گوارشی در این افراد بیشتر بود. حالت تهوع، درد شکم، التهاب در ناحیه شکم، دیورتیکولیت (التهاب در روده به شکل برآمدگی‌ها دردناک) و هموروئید در میان افرادی که داروهای اوزمپیک و ویگووی مصرف می‌کردند، بیشتر مشاهده‌ شده است.

«نتایج آگاهی‌بخش»

داده‌های این مطالعه که در مجله «نیچر مدیسین» منتشر شده‌، عوارض دیگری هم نشان داده‌اند که عبارتند از کاهش فشار خون که موجب سرگیجه و از هوش رفتن، سردرد و بدخوابی می‌شود و نیز سنگ کلیه، التهاب کلیه و انواع دردهای استخوان و مفاصل از جمله آرتروز.

دکتر علی به بی‌بی‌سی گفت: «دیدن همه این تاثیرها بر اندام‌های مختلف بدن قطعا آموزنده و آگاهی‌بخش بود.»

دلیل تاثیر ظاهرا گسترده این دارو بر بدن، هم تا حدی واضح است و هم اسرارآمیز.

کاهش وزن می‌تواند سلامتی را بهبود بخشد. مثلا می‌تواند آپنه خواب – عارضه‌ای که در آن هنگام فرو رفتن به خواب، تنفس برای لحظه‌ای متوقف می‌شود- را کم کند. کم کردن وزن در ناحیه زبان و گلو، که می‌تواند در مسیر عبور جریان هوا مانع ایجاد کند، موجب کم شدن آپنه خواب شود.

اما به نظر می‌رسد این داروها می‌توانند مستقیما رفتار سلول‌ها و بافت‌های بدن را نیز تغییر دهند.

دکتر علی می‌گوید: «چاقی برای مغز مضر است. برای سلامت روان مضر است. چاقی برای قلب مضر است. چاقی می‌تواند مادر همه بیماری‌ها باشد.»

داروهای اوزمپیک و ویگووی ماده موثر یکسانی دارند. هردوی آن‌ها حاوی سماگلوتید با دوز متفاوت هستند و عملکرد آنها شبیه هورمون پپتید شبه گلوکاگون ۱ (جی‌ال‌پی-۱) است.

هورمون جی‌ال‌پی-۱ بعد از خوردن غذا در معده ترشح می‌شود و بعد از طریق خون در بدن به جریان درمی‌آید و به گیرنده‌های کوچکی که در سطح سلول‌های مغز قرار دارند، متصل می‌شود.

این هورمون به مغز می‌گوید در معده فرد غذا وجود دارد و به همین دلیل افراد بعد از غذا خوردن کمتر احساس گرسنگی می‌کنند.

اما مسئله اینجاست که گیرنده‌های جی‌ال‌پی-۱ در سراسر بدن، ازجمله در قلب و بعضی قسمت‌های سیستم ایمنی هم وجود دارند.

دکتر علی می‌گوید: «بسیار واضح است که این داروها سیستم پاداش‌‌دهی داخل مغز را که می‌تواند نیاز شدید به الکل، تنباکو و یا قمار ایجاد کند، مهار می‌کنند.»

هم‌زمان، کاهش میزان التهاب که مانند زنگ خطر سیستم ایمنی بدن است، می‌تواند عوارض مختلفی در سلامت بدن ایجاد کند.

«نوزادان اوزمپیک»

دکتر علی می‌گوید فواید احتمالی این داروها می‌تواند عده‌ای از مردم را به استفاده از آنها ترغیب کند.

او می‌گوید: «وقتی فواید اضافه این داروها را برای افرادی که بالقوه ممکن است در معرض خطر این عارضه‌ها باشند در نظر می‌گیرید، مزیت‌های استفاده از آنها بیشتر می‌شود.»

اما خطرهای مصرف این داروها برای کسانی که وزن، مشکل و تهدیدی برای سلامتی‌شان نیست «ممکن است از فایده‌های آن بیشتر باشد».

این مطالعه ایرادهایی هم دارد که محدودیت‌هایی در نتایج آن ایجاد کرده‌ است.

بیشتر سربازانی که در این مطالعه شرکت کردند، مردان سفیدپوست هستند. در نتیجه در این تحقیق تاثیرات خاص این دارو بر زنان بررسی نشده است. از جمله یکی از تاثیراتی که زیاد درباره آن صحبت می‌شود ، افزایش میزان باروری و ایجاد نسلی از نوزادان است که به آنها «نوزادان اوزمپیک» می‌گویند.

و ممکن است دلایلی وجود داشته باشد که برخی افراد به جای داروهای دیگر، اوزمپیک یا ویگووی برایشان تجویز شده باشد، که این دلایل می‌توانند توضیحات جایگزینی برای برخی از یافته‌ها ارائه دهند.

اثر محافظت‌کننده

آزمایش‌های بالینی بسیار دقیق تا همین‌جا نشان داده‌اند که این داروها فواید اثبات‌شده‌ای بر سلامت قلب دارند. حالت تهوع یکی از عوارض جانبی شناخته‌شده آنها است اما دیگر یافته‌های مطالعه اخیر باید تحت آزمایش‌های دقیق مشابه قرار بگیرند.

بیماری آلزایمر یک دهه پیش از آنکه بتوان نشانه‌های آن را دید، در فرد آغاز می‌شود. این مطالعه ادعا می‌کند تنها چند سال استفاده از سماگلوتید، می‌تواند اثر محافظت‌کننده در برابر آن داشته باشد.

در حال حاضر آزمایش‌های بالینی در جریان است تا تاثیر این دارو بر آلزایمر را تایید کند.

پروفسور نوید ستار از دانشگاه گلاسکو می‌گوید: «چنین آزمایش‌هایی ما را به حقیقت نزدیک‌تر می‌کنند. خوشبختانه چندین مورد از این آزمایش‌ها در یک تا چهار سال آینده گزارش‌های خود را منتشر خواهند کرد.»

او می‌گوید با اینکه نتایج این مطالعه جدید «جالب» است، یافته‌های آن تا حدی قوی نیست که بتواند بر نحوه تجویز فعلی این داروها تاثیر بگذارد.

پروفسور استیون اورایلی از دانشگاه کمبریج می‌گوید نتایج این مطالعه نیاز به تفسیر دقیق‌تری دارد اما در همین حد هم، می‌تواند درباره استفاده امن این دارو برای بیماران دیابتی اطمینان‌بخش باشد.

دانشمندان همچنان مشتاقانه منتظر مطالعات بیشتر این داروها بر بیماران دیگر هستند.

«شگفت‌انگیزترین یافته» این مطالعه، افزایش درد مفاصل بود، چرا که کاهش وزن معمولا باید فشار روی مفاصل را کاهش دهد.

پروفسور اورایلی می‌گوید این واقعیت که سلول‌های سیستم ایمنی بدن هم گیرنده‌های جی‌ال‌پی-۱ دارند به این معنا است که تاثیر این داروها تا حدی غیر قابل‌ پیش‌بینی است و هرچند بعضی بیماری‌ها با منشا التهابی ممکن است در اثر مصرف این دارو کاهش پیدا کند، اما برخی بیماری‌های التهابی دیگر ممکن است تشدید شود.