سه شنبه، 22 مهر ماه 1404 = 14-10 2025
مقاومت آنتی‌بیوتیکی سریع‌تر از پیشرفت پزشکی در حال گسترش است
بی‌اثر شدن آنتی‌بیوتیک‌ها شدت گرفته است. آمار جدید سازمان جهانی بهداشت، روندهای نگران‌کننده و تفاوت‌های گسترده‌ای را در بین مناطق مختلف جهان نشان می‌دهد.
سازمان جهانی بهداشت (WHO) در گزارشی تازه از تحقیقی می‌گوید که این سازمان برای نخستین بار در ارتباط با بی‌اثرشدن شتابان آنتی‌بیوتیک‌ها و تأثیرات ۲۲ آنتی‌بیوتیک رایج که برای درمان عفونت‌هایی مانند عفونت‌های ادراری، گوارشی، خون یا بیماری مقاربتی سوزاک (گونوره) به کار می‌روند را به صورت کمّی بررسی کرده است. جدیدترین آمار مربوط به سال ۲۰۲۳ است.
در این تحقیق، ترکیب‌های مختلفی از باکتری‌ها و آنتی‌بیوتیک‌ها مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه این است که بین سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۳، مقاومت در بیش از ۴۰ درصد از این ترکیب‌ها بسته به نوع ترکیب باکتری-آنتی‌بیوتیک، سالانه بین ۵ تا ۱۵ درصد افزایش یافته است.
این مطالعه بر اساس حدود ۲۳ میلیون داده از بیش از ۱۰۰ کشور انجام شده است. ایوان هوتِن، مدیر بخش مربوطه در سازمان جهانی بهداشت با اشاره به این تحقیقات هشدار می‌دهد: «مقاومت آنتی‌بیوتیکی گسترده است و آیندهٔ پزشکی مدرن را تهدید می‌کند.»
بی‌اثرشدن شتابان و هشدارآمیز آنتی‌بیوتیک‌ها در سال‌های اخیر در گستره بین‌المللی موضوع بحث‌ها و هشدارهای متفاوتی در محافل علمی و تحقیقاتی بوده است.
افزایش مرگ‌ومیرها به دلیل مقاومت آنتی‌بیوتیکی
تحقیق می‌گوید که تفاوت‌های منطقه‌ای بسیار چشمگیر است. در جنوب شرق آسیا و منطقهٔ شرق مدیترانه، یک‌سوم از عفونت‌های گزارش‌شده نسبت به آنتی‌بیوتیک‌های مورد بررسی مقاوم هستند. این مشکل به‌ویژه در کشورهایی با سیستم‌های بهداشتی ضعیف شایع‌تر است. بر اساس آمار سازمان جهانی بهداشت، در سال ۲۰۲۱ حدود ۷/۷ میلیون نفر در سراسر جهان به دلیل عفونت‌های باکتریایی جان خود را از دست داده‌اند که از این تعداد، بیش از ۱/۱ میلیون مورد مستقیماً به مقاومت آنتی‌بیوتیکی نسبت داده شده است.
سازمان جهانی بهداشت هشت باکتری شایع را که عامل عفونت‌های ادراری، گوارشی و خونی هستند، بررسی کرده است. در برابر بیش از ۴۰ درصد از باکتری‌های اشرشیا کلی (E. coli) و ۵۵ درصد از باکتری‌های کلبسیلا پنومونیه (K. pneumoniae)، آنتی‌بیوتیک‌های رایج دیگر مؤثر نیستند.
در برخی کشورهای آفریقایی، این رقم گاهی اوقات از ۷۰ درصد نیز فراتر می‌رود. این باکتری‌ها می‌توانند سپسیس (عفونت خون) و در نهایت نارسایی اندام‌ها را ایجاد کنند. هرچند هنوز آنتی‌بیوتیک‌های جایگزینی وجود دارد، اما این داروها گران‌تر بوده و در بسیاری از کشورهای فقیر در دسترس نیستند.
چه کاری از دست بیماران برمی‌آید؟
سازمان جهانی بهداشت در گزارش خود می‌گوید که همهٔ عفونت‌ها ناشی از باکتری نیستند. برخی از ویروس‌ها (مانند هپاتیت B و C)، قارچ‌ها (مانند قارچ ناخن) یا انگل‌ها (مانند مالاریا) نیز می‌توانند باعث عفونت شوند. آنتی‌بیوتیک‌ها فقط در برابر عفونت‌های باکتریایی مانند ذات‌الریهٔ باکتریایی، سیستیت (عفونت مثانه) یا زخم‌های چرکی مؤثر هستند.
ایوان هوتن، مقام مسئول در سازمان جهانی بهداشت، در این رابطه می‌گوید: «بیماران می‌توانند در کنترل این مشکل نقش داشته باشند،» به گفته او یکی از راه‌ها کاهش خطر ابتلا به عفونت از طریق شست‌وشوی مکرر دست‌ها، استفاده از ژل ضدعفونی‌کننده یا واکسیناسیون است. راه دیگر، رفتار بیمار در مطب پزشک است. او اضافه می‌کند: «اگر با تب به پزشک مراجعه کردید، نباید به‌طور خودکار انتظار دریافت آنتی‌بیوتیک داشته باشید. به پزشک خود اعتماد کنید. اگر علت عفونت، ویروسی باشد، کاملاً درست است که آنتی‌بیوتیک دریافت نکنید.»
سازمان جهانی بهداشت به‌شدت خواستار افزایش تحقیقات و توسعهٔ آنتی‌بیوتیک‌های جدید است.
عمل سزارین ممکن است خطرناک‌تر شود
به گزارش دویچه وله، مدیر مؤسسهٔ پزشکی عفونی و بهداشت بیمارستانی در مرکز درمانی دانشگاهی ینا هشدار می‌دهد: «اگر مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در سطح جهانی کاهش نیابد، به دوران "پیش از آنتی‌بیوتیکی" بازمی‌گردیم.» حتی عمل‌های روتین نیز ممکن است دوباره تهدیدکنندهٔ جان شوند. وی به‌طور خاص به عمل سزارین اشاره کرده است.
English SummaryResistance to antibiotics is escalating, with alarming trends reported by the WHO. A new study covering data from over 23 million cases globally shows a 5-15% annual increase in antibiotic resistance for over 40% of commonly used antibiotics from 2018 to 2023. Southeast Asia and the Eastern Mediterranean are particularly affected, with one-third of infections reported as resistant. In 2021, around 1.1 million deaths were attributed directly to antibiotic resistance. The WHO emphasizes the importance of hand hygiene and appropriate antibiotic use, urging for more research and development of new antibiotics.
