پنجشنبه، 19 تیر ماه 1393 = 10-07 2014
سرنوشت تیره آثار تاریخی ایران و میراث داعش
از سرنوشت تیره آثار تاریخی ایران تا میراث سیاه داعش
یک هفته دیگر هم بر میراث‌فرهنگی ایران گذشت، هفته‌ای که با شخم خوردن تپه‌های تاریخی و تخریب حمام زعفرانی آغاز شد و با با میراث سیاه داعش به پایان رسید.
خبرگزاری میراث‌فرهنگی ـ گروه میراث‌فرهنگی ـ درهفته ای که گذشت از بین رفتن صدها انسان به‌همراه بسیاری از آثار و بناهای تاریخی و مذهبی در عراق سبب شد که میراث ایران تحت‌شعاع میراث سیاه داعش قرار بگیرد. سوری‌ها می‌گویند، داعش تلاش می‌کند که همه چیز را از بین ببرد. آن‌ها به وضوح می‌خواهند که تنها یک «میراث سیاه» داشته باشند؛ نه یک میراث متنوع و رنگارنگ. رفتار آن‌ها گویای آن است که چه چیزی را دنبال می‌کنند، آن‌ها می‌دانند فلسفه، تعدد آرا و عقاید و میراث فرهنگی می‌تواند مردم را نجات دهند و چون ویروس گروه‌های تندرو را فلج کند؛ بنابراین آن‌ها تلاش می‌کنند، این موانع را از سر راهشان بردارند.»
عمران گاراژیان، که دکترای باستان‌شناسی پیش از تاریخ دارد و استاد دانشگاه است دلیل اصلی این تخریب‌ها را نوع خوانش و تفسیر از آثار و میراث فرهنگی به جای مانده از گذشته می‌داند: «تصور کنید گذشته‌ای دیگر نیست و انسان‌های در ارتباط با آثار آن مرده‌اند. می‌توان به این آثار قداست بخشید. می‌توان رهایشان کرد تا به مرگ تدریجی گرفتار آیند و می‌توان هزاران می‌توان دیگر در موردشان اعمال کرد. میراث فرهنگی مانند متون روایی و حتی دینی قابل تفسیر است. حال فکر کنید، خوانش سنت‌گراها از این آثار «بت» باشد و وظیفه آن‌ها «بت شکنی» از آنگونه که ابراهیم خلیل کرد، آنگاه آثار باستانی در معرض تخریب بنیادی و بیناد گرایانه قرار می‌گیرد.»
این درحالی است که هترا، آن معبد خدای خورشید «شاماش» با تصاویری کم نظیر بر دیوارهایش و ستون‌های عظیم و مجسمه‌های بسیار که دو هزار و دویست سال در برابر باد و باران و گذر زمان ایستادگی کرده تا نشانی از شگفت‌انگیزترین بخش از تاریخ عراق باشد؛ حالا در معرض حضور تخریبگر داعش است و بیم می‌رود تنها تصاویر به جا مانده از آن، همان تصاویری باشد که « ویلیام فریدکین»، کارگردان فیلم «جن‌گیر»، در فیلمش به نمایش در آورده است. فیلمی که بن مایه‌اش را از یک روایت اسطوره‌ای می‌گیرد. روایتی که نشان می‌دهد، بی‌حرمتی به هترای باستانی عامل گسترش شر در دنیاست. شری که این روزها حتی یونسکو را وادار به واکنش کرده و اعضای آن در بیانیه‌ای رسمی در مورد تخریب آثار باستانی عراق ابراز نگرانی کرده‌اند. داعش اما با این بیانیه‌ها ککش هم نمی‌گزد. او با یک فرمان جلو می‌رود: تخریب
سنگ‌کاری در بازار خشتی کرمان!
طرح بازسازی و مرمت غیراصولی کاروانسرای میرزا حسین‌خان درحالی چهره نازیبا و ناهمگونی به مجموعه بازار کرمان بخشیده که فعالان و کارشناسان میراث‌فرهنگی، وضعیت میراث‌فرهنگی این استان را مناسب ارزیابی نمی‌کنند. کارشناسان معماری با اعتراض به مرمت‌های غیراصولی که در مجموعه بازار کرمان صورت می‌گیرد به مصالح سنگی اشاره می‌کنند که روی خشت‌های بناهای تاریخی گذاشته می‌شود.
«الهه آذرنوش» کارشناس معماری در رابطه با مرمت‌های غیراصولی که در مجموعه بازار کرمان درحال انجام است به CHN می‌گوید: «طرح بازسازی و کفسازی غیر اصولی کاروانسرای میرزا حسین خان درحالی در مجموعه بازار کرمان و در جوار مجموعه ابراهیم خان کرمان درحال‌انجام است که به گفته یکی از اعضای ایکوموس، اجرای کفسازی، مرمت جدارها و مرمت غیر اصولی که که در پیرامون مجموعه قیصریه و ابراهیم خان کرمان جریان دارد بدون طرح اولیه مرمت و با مخدوش کردن عناصر معمارانه همراه است.
آذرنوش نیز با تایید این گفته که مرمت غیر اصولی کاروانسرای میرزا حسین‌خان بدون رعایت جزییات مرمتی انجام می‌گیرد ادامه داد: «آنطور که شواهد نشان می‌دهد برای مرمت خشت‌های کاروانسرا از مصالحی سنگی استفاده می‌شود. این درحالی است که این کاوانسرا سال‌ها در درون خود فضایی خشتی با حال و هوایی مصفا و چند درخت را داشت. هرچند که بخشی از این بنای تاریخی به‌دلیل نبود حفاظت‌های لازم فرو ریخته بود، اما اکنون با مرمت غیر اصولی نه‌تنها تداعی کننده میراثی اصیل و بومی نیست که چهره‌ای نازیبا و ناهمگون با بافت تاریخی کرمان را به‌خود گرفته است.
تپه «دین‌کتی» هم شخم خورد!
بیش از 80 درصد از تپه تاریخی «دین‌کتی» امیرکلا بابلسر به‌دلیل زراعت و فعالیت‌های گسترده کشاورزان شخم خورده است. فعالان میراث‌فرهنگی استان مازندران پس از بازدیدی که از محوطه داشتند به تخریب 80 درصدی این تپه باستانی اشاره کردند. درحال‌حاضر این تپه باستانی همچون 10ها و صدها تپه و محوطه باستانی دیگر ثبت شده اما بدلیل نداشتن حریم مشخص مورد تهدید جدی قرار گرفته است.
تعداد 30هزار و 676 محوطه و اثر تاریخی درحالی تا سال 90 در فهرست میراث ملی کشور ثبت شده‌اند که تنها 1849 اثر براساس آخرین آمار موجود تا پایان سال90 دارای حریم تعیین‌شده و مصوب هستند. این درحالی است که در میان آثار ثبت ملی شده در کشور 3هزار و 74 محوطه تاریخی و باستانی وجود دارد که تا پایان سال 90 تنها برای 69 محوطه از این تعداد حریم مصوب ابلاغ شده است
تپه دین‌کتی هم یکی از این محوطه‌های باستانی به‌شمار می‌رود که در امیرکلا (دهستان پازوار بابلسر) واقع شده است. این تپه باستانی که مربوط به دوره آهن می‌شود درحالی به‌شماره 22000در تاریخ 26/12/86 در فهرست آثار ملی قرار گرفته که هم‌اکنون به‌دلیل زراعتی که در منطقه صورت می‌گیرد با تخریب 80 درصدی مواجه شده است.
حمام قاجاری «زعفرانی» تخریب شد
حمام زعفرانی یکی از آثار قدیمی و گمنام اصفهان بود که پیشینه تاریخی‌اش به اواخر دوره قاجار باز می‌گشت. این اثر زیبا و ماندگار که در محله جوباره و در انتهای کوچه "منار سفید" قرار داشت به‌دلیل فرسودگی و نبود سرمایه کافی مالک تخریب شد. این درحالی است که مالک این حمام تاریخی سال‌ها در تلاش بود که حمام‌اش کاربری خود را حفظ کند به جرگه بناهای معتادان نپیوندد.
این پ‍ژوهشگر میراث‌فرهنگی اصفهان ادامه می‌دهد، با این وجود حیات این حمام تاریخی ادامه یافت تا اینکه در دهه های اخیر و به دلیل ساخت حمام های خصوصی در منازل و خانه‌های اطراف این گرم آبه نیز از تک و تا افتاد. کمبود درآمد کافی، فرسوده شدن امکانات و تجهیزات و عدم مراجعه مشتری باعث شد که در سال 1377 این حمام تاریخی به مدت شش ماه تعطیل شد و به دنبال آن تمامی در و پنجره هایش توسط ارازل و اوباش به سرقت رود.
با این روند هنوز هم حمام زعفرانی نفس می‌کشید تا این که متأسفانه پس از مشخص شدن جنبه تاریخی این بنا که امکان تغییر شکل و انتقال آن را مشکل می‌کرد و نیز پس از سرقتی که از در حمام انجام شد، مراقبت از آن هم مشکل شد و این مساله به اضافه کهولت سن آقای مدرسه و مواردی دیگر باعث شد تا سرانجام کار تلخ باشد و به قول آقای مدرسه ثمره تلاش های چندین ساله اش از میان برود.
این فعال میراث‌فرهنگی معتقد است، ویرانی این حمام تاریخی به دلیل عدم سرمایه و توجه کافی باعث محو خاطرات تلخ و شیرین گذشته شد. در این او هم تلاش‌هایی کرد تا بلکه این حمام تاریخی توسط افراد علاقه مند به آثار تاریخی یا اداره میراث فرهنگی، اجاره یا خریداری شود تا جایگاه دزدان و معتادان نشود و سرانجام تخریب نشود ولی تاکنون این تلاش ها ثمره‌ای نداده تا این بنا نیز به مانند بسیاری از ابنیه دیگر در زیر خروارها خاک پنهان شود.
