زاينده رود غرق در فاضلاب، فاجعه نزديک است

خيلي وقت است که برخي در رابطه با آلودگي آب اصفهان حرف مي زنند و ابهام در آلوده بودن آب زاينده رود مدتهاست بر سر زبانهاست و هر بار موج تازه اي را ايجاد مي کند اما بررسيها نشان مي دهد فاضلابها زاينده رود را در خود غرق کرده است.

به گزارش مهر، شاهرگ حياتي فلات مرکزي ايران يکي از 163 رودخانه آلوده کشور است، به گفته کارشناسان سازمان حفاظت محيط زيست استان اصفهان هر دقيقه 36 کيلوگرم مواد آلي محلول ناشي از پساب هاي صنعتي، کشاورزي و انساني به زاينده رود وارد مي شود که مواد آلي محلول در آب، ذرات معلق، ترکيبات شيميايي محلول و فلزات سنگين جزوه ده نوع ماده آلاينده موجود در آب زاينده رود هستند که اين مواد پس از نمونه برداري در 117 ايستگاه سنجش از سد زاينده رود تا باتلاق گاوخوني شناسايي شده‌اند.

فاضلابهاي خانگي زاينده رود رادر خود غرق کرد

بررسي‌ها نشان مي‌دهد، زاينده‌رود حامل بار فاضلاب‌هاي خانگي سطحي ناشي از بارندگي، آبهاي ناشي از سيستم‌هاي خنک‌کننده استخرها، واحدهاي درماني، مجتمع‌هاي مسکوني، هتل‌ها، مراکز تفريحي، رستورانها، تخليه لجن فاضلاب، چاه‌هاي فاضلاب، سپتيک، تانکهاي مناطقي از شهر که امکان دفع آن را ندارند، فاضلاب و لجن و ضايعات کشتارگاهي، حوضچه‌هاي پرورش ماهي، کودهاي شيميايي مصرفي در مزارع حاشيه‌اي، مواد غذايي فاسد و فاضلاب خام برخي کارخانجات و صنايع، واحدهاي آموزشي، تعدادي از شهرکهاي صنعتي و مسکوني است.

از سوي ديگر بايد گفت که برخي تانکهاي فاضلاب‌کش نيز فاضلاب خود را به صورت غيرقانوني در اين رودخانه تخليه مي‌کنند.

وزارتخانه ها مقصرند ؟

برخي از کارشناسان مي گويند در حال حاضر برخي از وزارتخانه‌ها و دستگاه‌هاي اجرايي که طبق قانون نقش نظارتي بر کيفيت، حفاظت، پيشگيري و صيانت از منابع آبي کشور را دارند به خوبي از منابع آبي کشور در مقابل آلاينده‌‌هاي شيميايي، فاضلاب‌هاي صنعتي، کشاورزي و خانگي حفاظت نمي‌کنند.

اين در حالي است که روز به روز منابع آبي کشور و آب سدها در خطر آلودگي بيش‌تري قرار مي‌گيرد.

دانشيار گروه مهندسي آب دانشکده کشاورزي دانشگاه صنعتي اصفهان درخصوص نقش دستگاه‌هاي اجرايي در کاهش آلودگي منابع آبي کشور مي گويد: «در رابطه با نقش دستگاه‌هاي اجرايي در کاهش آلودگي‌ها، آنها بايد به وظايفي که طبق قانون به هر يک از دستگاه‌ها محول شده، توجه داشته باشند.»

جهانگير عابدي کوپايي با تاکيد بر اينکه پيشگيري از ايجاد آلودگي‌هاي آبي وظيفه سازمان حفاظت از محيط و تهيه و توزيع آب به عهده شرکت‌هاي آب و فاضلاب شهري و روستايي (وزارت نيرو) و نظارت مستمر بر تهيه آب شرب از مبدا تا مقصد که به دست مصرف کننده مي‌رسد بر عهده وزارت بهداشت و درمان است، مي افزايد: کارشناساني که در اين سه دستگاه درگير هستند غالبا دانش‌آموخته رشته‌هاي آب، آبياري، محيط ‌زيست و بهداشت محيط هستند و به‌نظر مي‌رسد تهيه استانداردهاي کيفيت آب شرب، کشاورزي و صنعتي و مقادير مجاز جريان‌هاي آلاينده‌اي که به منابع آب سطحي و زيرزميني تخليه مي‌شود مورد تاييد اين سه دستگاه باشد که مي‌تواند به داشتن زبان مشترک براي کارشناسان مربوطه در انجام وظايف محوله کمک کند.

عابدي در ادامه اضافه مي کند: در حال حاضر استانداردهاي خوبي توسط سازمان بهداشت جهاني و سازمان‌هاي حفاظت محيط‌زيست کشورهاي توسعه‌يافته تدوين شده و در حال حاضر نيز مورد استفاده کارشناسان ايران قرار مي‌گيرد ولي شايد اصلاح اين نوع استانداردها با شرايط خاص مناطق مختلف کشور ضروري باشد.

وي تاکيد مي کند: با توجه به آلودگي‌هاي آبي در کشور پيشگيري از آلودگي منابع آب از اهميت ويژه‌اي برخوردار است زيرا رفع آلودگي اگر امکان‌پذير هم باشد هزينه و زمان زيادي را به خود اختصاص خواهد داد.»

به گفته اين استاد دانشگاه، اثرات آلودگي آب بر سلامتي انسان معمولا به صورت تدريجي است و مثل بيماري‌هاي واگيردار نظير آنفلوآنزاي مرغي يا جنون گاوي نيست بلکه به صورت ناگهاني اشاعه پيدا مي‌کند و حساسيت‌برانگيز است.

وي بر امر آموزش و اطلاع‌رساني در کاهش آلودگي آب کشور به مردم توسط سازمان‌هاي مسئول تاکيد کرده و مي گويد: بايد براي آموزش مردم و بخش‌هاي جامعه به ويژه کشاورزان و صنعت‌گران در زمينه سهميه کود و سم برنامه‌هاي آموزشي مستمر تدارک ديد تا آگاهي آن‌ها نسبت به کاهش آلودگي آبها افزايش يابد.

سرطان ارمغان آب آلوده

در اين رابطه محققان در مورد آلودگي نيتراتي آب اصفهان هشدار داده و اعتقاد دارند سرطان با آب آمده و به همين خاطر است که اصفهان پايتخت سرطان ايران شناخته شده است.

نوک پيکان هشدار به سمت اصفهان است، بلايي که انگار به جان شهرهاي صنعتي ايران افتاده، آلودگي آب با نيترات.

دکتر مجيد افيوني استاد گروه خاک شناسي و عضو هيئت علمي دانشگاه صنعتي اصفهان در اين رابطه مي گويد: به علت استفاده بي رويه کودهاي شيميايي در شهرها و مناطق مختلف ايران و همچنين صنعتي بودن و رشد جمعيت استان اصفهان، آبهاي زيرزميني تحت تأثير آلاينده‌ها قرار گرفته و بر اساس اطلاعات موجود کشاورزان 5ـ2 برابر بيش از حد معمول انواع کودهاي شيميايي و کودهاي آلي را در مزارع استفاده مي‌کنند.

وي ادامه مي‌دهد: از طرفي صنعتي شدن و رشد صنعت در اصفهان و اينکه کارخانه‌ها و صنايع به تصفيه خانه فاضلاب مجهز نيستند و اغلب پساب و فاضلاب صنايع بدون هرگونه تصفيه يا تصفيه ناقص وارد محيط، زمينهاي کشاورزي و رودخانه مي‌شود باعث شده تا آلاينده‌ها به مرور به آبهاي زيرزميني انتقال يابند، همچنين به لحاظ افزايش جمعيت، سيستم‌هاي کنوني تصفيه جوابگوي دبي (حجم) بيش از اندازه فاضلاب نيست.

سالم يا ناسالم مسئله اين است

در حاليکه مسئولان همواره از سالم بودن آب اصفهان دم مي زنند اما متاسفانه به اعتقاد محققان از کل مناطق شهري اصفهان تقريبا 50 درصد نمونه‌ها داراي ميانگين غلظت نيترات بيش از حد استاندارد براي آب آشاميدني هستند، در مناطق صنعتي مجاور و حاشيه‌اي شهر اصفهان نيز تقريبا کل نمونه‌هاي آب داراي غلظت نيترات بالاتر از حد مجاز و استاندارد بوده است.يک کارشناس محيط زيست در اين باره به خبرنگار مهر گفت: به طور کلي 80 درصد از بيماريهاي دنيا ناشي از آبهاي آلوده است، به طوريکه آبهاي آلوده براي 75 درصد از مردم کشورهاي در حال توسعه مسأله بسيار جدي است.

وي افزود: پسابهاي صنعتي، انساني و بيمارستاني، مهمترين آلاينده‌هاي رودخانه اصفهان هستند. با اين حال اين آلايندها‌، بيشترين تأثير را بر آبهاي زيرزميني دارند. در حال حاضر دو سوم آب اصفهان از تصفيه خانه آب باباشيخعلي و يک سوم از چندين حلقه چاه آب فلمن و چاه‌هاي متفرقه وارد شبکه آب شرب مي‌شود. با وجود تأکيد مسئولان شرکت آب و فاضلاب و کارشناس بهداشت محيط استان بر سلامت آب شرب اين استان، مشکلات لوله‌کشي آب آشاميدني اصفهان و پرت 25 درصدي آب، فرسودگي و قدمت سيستم لوله‌کشي فاضلاب اصفهان، بهره‌برداري و پمپاژ مستقيم از چاه‌هاي آب سطح شهر و تأمين آب بيمارستانها ، مراکز بهداشت شهرستان و... بطوريکه مخلوط شدن آب شهر و آب چاه در مخازن ذخيره آب اين گونه مراکز و زمان ماند طولاني، کلر باقيمانده را به صفر يا مقادير بسيار پائين مي‌رساند.

آلودگي آب اصفهان امکان ندارد

با تمام اينها بر اساس اعلام مسئولان شرکت آب و فاضلاب و معاونت بهداشتي استان اصفهان، آب اصفهان از پاکيزه‌ترين و سالم‌ترين آب‌هاي جهان است که نظارت مستمر بر آن، امکان انتقال بسياري از بيماري‌هاي منتقل‌شونده از طريق آب را به ويژه نسبت به ديگر شهرهاي ايران و کشورهاي در حال توسعه، کاهش مي‌دهد.

محيط زيست نظارت دارد

در اين ميان مدير کل سازمان محيط زيست اصفهان نيز گفت:تا چهارسال قبل تمام مواد آلاينده و پساب هاي صنعتي به صورت مستقيم وارد رودخانه زاينده رود مي شد اما از سال 1384 پسماند خروجي کارخانه پلي اکريل به رودخانه زاينده رود کاملاً قطع و هم اکنون پسماند اين کارخانه با روش تصفيه به مصرف فضاي سبز مي رسد و کارخانه ذوب آهن نيز که پساب خود را به صورت مستقيم به رودخانه زاينده رود وارد مي کرد در سالهاي اخير با نصب سيستم هاي تصفيه فاضلاب و انجام آزمايش هاي مکرر توسط سازمان محيط زيست به صورت استاندارد است، ديگر هيچ پسابي از اين کارخانه به رودخانه وارد نمي شود و پساب تصفيه شده به مصرف فضاي سبز مي رسد.

احمدرضا لاهيجان زاده به اين نکته هم اشاره مي کند که پساب هاي صنعتي و شيميايي کارخانه ذوب آهن با ورود در حوضچه هاي تبخيري در فرايند تصفيه قرار مي گيرد.

وي اظهار داشت: پساب هاي شيميايي کارخانه ذوب آهن داراي غلظت هاي معيني است که ميزان آلودگي آن با جريان هوايي که وجود دارد به حداقل ممکن مي رسد اما در اين زمينه سازمان حفاظت محيط زيست استان به دنبال احداث تصفيه خانه براي پسماندهاي شيميايي اين کارخانه است.

فاجعه نزديک است

فاضلابهاي شهري و صنعتي نيز به اين دليل که داراي مقادير بالاي نيترات هستند در صورت آبياري مزارع کشاورزي با آن يا پخش در محيط مقادير بسيار بالاي نيترات را وارد منابع آب سطحي و زيرزميني خواهند کرد.با تمام اينها بالا بودن نيترات در آب اصفهان بايد به عنوان يک هشدار جدي تلقي و هر چه زودتر راهکاري براي آن انديشيده شود.