سایت ملت آنلاین: مراسم اهداي جایزه نخستين دوره جايزه فتحالله مجتبايي در شهر كتاب مركزي برگزار شد و در اين دوره پاياننامه دکتراي سميرا بامشكي با عنوان «تحليل روايتشناسانه داستانهاي مثنوي» به عنوان پاياننامه برگزيده معرفي شد و جايزه سميرا بامشکي توسط حدادعادل، سيدمحمود دعايي،فتحالله مجتبايي و علي موسوي بجنوردی به او اهدا شد.علياصغر محمدخاني مدير فرهنگي شهر كتاب در ابتدای اين نشست به تشريح برنامههاي شهر كتاب در شش سال گذشته پرداخت و در ادامه گفت:
سال گذشته تصميم گرفتيم كه در زمان حيات بزرگان ادب و فرهنگ ايران بزرگداشت درخور شأن آنها برگزار كنيم و سال گذشته در مراسم تولد استاد فتحالله مجتبايي خود وي پيشنهاد داد، سرمايهاي كه از مادرش براي كمك به دانشجوياني كه از فراهان و اراك براي ادامه تحصيل به تهران میآمدند، به عنوان كمكهزينه به آنها اهدا ميشد، درقالب يك حمايت فرهنگي به پاياننامه برتر دكتراي رشته زبان و ادبيات فارسي و اديان و عرفان تعلق گيرد و بر همين اساس جايزه دكتر فتحالله مجتبايي پايهگذاري شد.
وي افزود: پس از انتشار فراخوان جايزه و بررسيهاي لازم زمينهاي فراهم شد كه پاياننامههاي مقطع دكترا در رشته ادبيات فارسي و اديان عرفان مورد بررسي قرار بگيرند و هیئت داوران پس از بررسيهاي لازم، يك پاياننامه را به عنوان پاياننامه برگزيده نخستين دوره جايزه فتحالله مجتبايي معرفي كردند. اما اميدواريم كه در سالهاي آتي اين جايزه پربارتر شود و اين جايزه فرصتي را فراهم كند كه پاياننامههاي برگزيده در اين حوزهها شناسايي و زمينه انتشارشان فراهم شود.
وي افزود: همچنين با توجه به اينكه بانك غني و منسجمي از پاياننامههاي مقطع دكترا در رشته ادبيات و اديان نداريم برپايي چنين جايزهاي موجب ميشود از كمبودهايي كه در اين عرصهها روبه رو هستيم و موضوعاتي كه روي آنها كارهاي اساسي انجام شده است مطلع شويم.به گفته محمدخاني:
پس از بررسيهاي متعدد دريافتيم كه در رشته زبان و ادبيات فارسي با تعدد پاياننامه پيرامون مثنوي بسیار روبرو هستيم و اين دريافت زمينهاي را براي تحقيق در اين خصوص فراهم ميكند كه چرا درباره مثنوي كار به اين گستردگي انجام شده است و موج مثنويپژوهي چرا اينقدر در ميان دانشجويان مقطع دكترا به چشم ميخورد اما در حوزه عطار پژوهي نه تنها پاياننامه بلكه مقاله درخور توجهی نوشته نميشود.
وي خاطرنشان كرد: پس از بررسيهاي لازم دريافتيم كه بهترين پاياننامههایي كه در رشته زبان و ادبيات نوشته شدهاند، زير نظر سه استاد برجسته اين حوزه محمدرضا شفيعيكدكني، تقيپور نامدرایان و مرحوم فقيد عليمحمد حقشناس بودهاند و اين جاي بسي خوشحالي و قدرداني دارد از اين استادان برجسته زبان و ادبيات فارسي.
در ادامه مهدي پيروزان مدير شهر كتاب گفت: من همواره به فعاليتهاي فرهنگي شهر كتاب افتخار ميكنم و معتقدم پيگيري چنين فعاليتهاي فرهنگي نقش بسيار مهمي در اعتلاي فرهنگي جامعه دارد. همواره من به اين فكر ميكنم كه توسعه فرهنگي كشورها بر عهده ملتها است يا بخش خصوصي، سوالي كه گاه به شيوههاي مختلف پاسخي براي آن مييابم.
وي افزود: امروزه در جهان بخش خصوصي نقش تعيين كنندهاي در ارتقای فرهنگي دارد و بخش عمده جوايز و برنامههاي ادبي كه در سراسر جهان پي گرفته میشود از سوي بخش خصوصي بنيان گذاشته شده است و متاسفانه سالهاست كه دانشگاهها در توليد فرهنگ و توليد دانش و ارتقا نقش كليدي را ايفا نميكنند.
پيروزان در ادامه گفت، برپايي جايزه فتحالله مجتبايي نقش بسزايي در ارتقای فرهنگي در جامعه خواهد داشت و اميدوارم كه اشخاص و نهادهاي دولتي و خصوصي در برپايي چنين جوايزي پيشقدم شوند تا تحولي در فضاي فرهنگي كشور شاهد باشيم.ضيا موحد يكي از داوران نخستين دوره جايزه فتحالله مجتبايي با اشاره به پاياننامه برگزيده نخستين دوره جايزه فتحالله مجتبايي گفت:
بخش عمده تحقيقاتي كه بر روي مثنوي معنوي انجام ميشود بيشتر از جنبه رهیافتهاي معنايي است. در دورهاي كه همه ما فرصت كوتاهي براي زندگيداريم و در دنياي مينيماليستي زندگي ميكنيم شايد كمتر كسي پيدا شود كه فرصت كند، از اول تا آخر مثنوي معنوي را بخواند. در چنين شرايطي خواندن مثنوي كاري بسيار خستهكننده است و نميشود با چنين محدوديتهايي اين اثر را مطالعه كرد.
وي با اشاره به داستانهاي درهم تنيده مثنوي معنوي گفت: شيوه روايت مولوي در مثنوي معنوي روايت در روايت است و اگر كسي قصد داشته باشد كه بفهمد تكليف يك حكايت چه ميشود بايد وقت بسياري بگذارد و در دل هر روايت به روايت ديگري برسد تا شاید اين حكايت به پايان برسد. اين در حالي است كه خواننده ضمن مطالعه اين حكايت درگیر حكايتهاي ديگري ميشود كه شايد ترغيب شود سر از اين روايتها در بياورد.
اين منطقدان ادامه داد؛ در خلال مطالعه مثنوي معنوی به خوبي ميتوان دريافت كه مولانا اين مثنوي را در جمع سروده است و به وضوح ميتوان در خلال ابيات اين مثنوي پي برد كه چقدر زمان گذشته و شب به روز رسيده است و سميرا بامشکي در پاياننامه خود به خوبي به اين موضوعات با اشراف کامل پرداخته و به خوبي بيان كرده است كه تفاوت داستانگويي مولوي با بقيه شعرا و اديباني كه در دل آثار خود حكايتهاي متعددي را بيان كردهاند در چيست؟
وي افزود: با اينكه در اين پاياننامه داستانها كالبدشكافي هرمنوتيك نشدهاند اما هرجا كه لازم بوده به بحث معناشناسي وارد شده است. به نظر من در بخشهايي از اين پاياننامه با تكرار روبهرو هستيم و من پيشنهاد ميكنم كه به جاي اين بخشها بيتهايي از مثنوي معنوي جايگزين شود.در ادامه معصوميهمداني يكي ديگر از داوران جايزه فتحالله مجتبايي گفت: سالها است كه ما در دوره گذرا زندگي ميكنيم و در اين دوره همواره ادبيات مغفول ميشود.
در صد سال گذشته كه دانشگاهها به صورت مدرن در كشور ما رواج پيدا كردند، همواره استادان زبان و ادبيات فارسي تاثيرگذار بودهاند و نسلهاي امروزي مدرسان زبان و ادبيات فارسي همه به نوعي دانشآموختگان استاداني هستند كه ادبياتي هستند و پايههاي دانشكده ادبيات تهران را گذاشتند. وي افزود:
امروزه كساني كه در رشته زبان و ادبيات فارسي تحصيل ميكنند برخلاف استادان پيشين زبان و ادبيات فارسي از اطلاعات كمتري در حوزه ادبيات برخوردارند اما در معرض نظريهها و مكاتب ادبي مطرح دنيا هستند و اين گروه از دانشجويان با بهرهگيري از نظريههاي ادبي ميتوانند زمينه تحليل و نقد و شناسايي متون ادبي را فراهم كنند.
تقيپورنامداریان هم كه به دليل بيماري در اين مراسم حضور نداشت با ارسال نامهاي ابراز خوشحالي خود را براي انتخاب پاياننامه «سميرا بامشكي» براي دريافت جايزه فتحالله مجتبايي عنوان كرد.وي در اين نامه عنوان كرده بود كه «سميرا بامشكي» براي دريافت جايزهاي با نام فتحالله مجتبايي برخود بايد ببالد. انتخاب ميان داوران نخستين جايزه فتحالله مجتبايي نيز نشان از داوري دقيق و بجای اين گروه دارد كه هيچ جاي شك و ترديدي در انتخاب آنها نيست.
پورنامداريان در ادامه اين نامه به وضعيت بد پاياننامههايي كه در حوزه ادبيات نوشته ميشوند اشاره كرده بود و افزوده است: متاسفانه در دوران ما پاياننامهنويسي شغلي مثل تايپ شده است كه در گوشهگوشههاي دانشگاهها و خدمات كامپيوتري تبليغ پاياننامهنويسي نصب شده است و با پرداخت هزينهاي به راحتي ميتوان يك پاياننامه سفارش داد و سپس از آن در حضور برخي از استادان ادبيات دفاع كرد و متاسفانه اين روزها پاياننامههاي متعددي به دست ميرسند كه با ارفاق، من حتي نمره پنج هم نميتوانم به آن بدهم.
وي افزود: متاسفانه اين پاياننامهها كه بازاري است در كنار پاياننامههایی كه ماهها دانشجو براي تحقيق و پژوهش آن وقت گذاشته بررسي ميشوند و به آنها هم همان نمره را ميدهند كه به پاياننامههاي بازاري داده ميشود. من اميدوارم كه برپايي جايزه فتحالله مجتبايي فرصت مغتنمي باشد كه ميان پاياننامههاي خوب و بد تميزي داده شود و قدر پاياننامههاي خوب دانسته شود و از مولفان آنها حمايت لازم شود.
حدادعادل، رييس فرهنگستان زبان و ادبيات فارسي هم كه در اين مراسم حضور داشت با تقدير از برپايي جايزه فتحالله مجتبايي گفت: فتحالله مجتبايي از افتخارات فرهنگستان ادب فارسي است. من از جواني وي را ميشناسم و سالها است كه در فرهنگستان زبان و ادب فارسي در خدمت وي هستيم. فتحالله مجتبايي اهل فضل و فضيلت و مرد همت و مدير پرتلاشی است. او تمام ويژگيهاي يك دانشمند را در خودش جمع كرده است.
وي افزود: خدمات فتحالله مجتبايي در گسترش زبان و ادبيات فارسي در پاكستان و هندوستان قابلتقدير است. او با احداث مراكز فرهنگي و تحقيقي در هند و پاكستان نقش بسزايي در گسترش زبان فارسي در اين دو كشور داشته و دارد و بايد زحمات وي و همكارانش را ارج بنهيم.
به گفته رييس فرهنگستان زبان و ادبيات فارسي در ساير رشتههاي علمي و هنري همواره جوايز متعددي اهدا میشود اما در حوزه زبان و ادبيات فارسي جوايز بسيار محدود است كه اميدواريم با برپايي جوايزي چون جايزه فتحالله مجتبايي و جوايزي مشابه اين خلأ از ميان برداشته شود.
وي اهداي جايزه به پاياننامههاي برگزيده حوزه زبان و ادبيات فارسي را اتفاق بسيار فرخندهاي عنوان كرد و گفت: با برپايي اين جايزه فرقي ميان سره و ناسره گذاشته ميشود و دريافت جايزه فتحالله مجتبايي ميتواند مشوق خوبي براي صاحب رساله باشد.حدادعادل با اشاره به فكر عظيم مولانا براي خلق مثنوي معنوي گفت:
مولانا از انديشه بالايي برخوردار بوده است و با مديريتي كه انديشهاش را كرده است، توانسته اثر ارزشمندي را خلق كند كه مانند اقيانوس مواجي است كه هرچه در آن جستوجو و غور كني هنوز نميتواني به معناي اصلي موردنظر مولانا دست پيدا كني. من اميدوارم كه پاياننامههاي اينچنيني هرچه زودتر منتشر شوند تا بتوان از آنها بهره لازم را برد.فتحالله مجتبايي هم در سخناني گفت:
پاياننامه سميرا بامشكي پاياننامه ارزشمندي است كه از زاويه خاصي نوشته شده است. زاويهاي که تاكنون از آن به مثنوي معنوي نگاه نشده است. مولف اين پاياننامه در اين پاياننامه باتوجه به جريان سيال ذهن توانسته است سرتاسر مثنوي معنوي را مطالعه و مورد بررسي قرار دهد و در اين پاياننامه به خوبي از پس كاري كه تصميم گرفته آن را به انجام برساند، برآمده است.
وي افزود: متاسفانه امروزه، نه تنها در ايران بلكه در سراسر جهان ادبيات فارسي مورد بيمهري قرار ميگيرد و بيشتر پاياننامههايي كه در حوزه ادبيات و عرفان تاليف ميشوند بسيار سخيف و گاه مضحك و شرمآور هستند و كمتر رساله دانشگاهي را ميتوان مطالعه كني كه از نظر علمي و فني كار قابل تقديري باشد.
وي افزود: اين روزها رسالهنويسي براي دانشگاه تبديل به يك شغل تجاري شده و ادبيات نيز به بازيچه گرفته شده و اين بسيار مصيبتبار است. همه ما وظيفه داريم كه قدر و شأن آثار ارزشمندي كه در حوزه ادبيات و عرفان تاليف ميشود را بدانيم و تجليل از عالمان علم، تجلیل از خود علم است و كار بسيار ارزشمندي است
و اهداي جايزه فتحالله مجتبايي كار بسيار كوچكي است كه ميتواند مايه تشويق و دلگرمي اهالي فرهنگ و ادبيات فارسي باشد.در ادامه اين مراسم سميرا بامشكي با تقدير از برپاكنندگان جايزه فتحالله مجتبايي از دريافت اين جايزه ابراز خوشحالي كرد و ابراز اميدواري كرد كه بتواند در سالهاي آتي تحقيقات بيشتري در زمينه ادبيات انجام دهد.