دوشنبه، 14 مهر ماه 1404 = 06-10 2025
نوبل پزشکی ۲۰۲۵ به کاشفان سلول‌های تنظیم‌کننده سیستم ایمنی بدن رسید
جایزه نوبل پزشکی ۲۰۲۵ به کاشفان «سلول‌های تنظیم‌کننده» سیستم ایمنی بدن اهدا شد. این سلول‌ها از حمله سیستم ایمنی به خود بدن جلوگیری می‌کنند.
جایزه نوبل فیزیولوژی یا پزشکی سال ۲۰۲۵ مشترکاً به «مری برانکو» (Mary E Brunkow)، «فرد رامسدل» (Fred Ramsdell) و «شیمون ساکاگوچی» (Shimon Sakaguchi) اهدا شد. این سه دانشمند سلول‌هایی در بدن کشف کردند که سیستم ایمنی بدن را کنترل می‌کنند و مانع از حمله آن به بافت‌های خودی می‌شوند. این دستاورد درک ما از بیماری‌های خودایمنی و سرطان را بسیار تغییر می‌دهد.
سیستم ایمنی بدن ما یک ارتش قدرتمند است که دائماً از ما در برابر مهاجمان خارجی محافظت می‌کند. اما یکی از بزرگترین معماهای علم این بود: چه چیزی جلوی این ارتش را می‌گیرد تا به اشتباه به سلول‌های خود بدن حمله نکند و باعث بیماری‌های خودایمنی (مانند ام‌اس یا دیابت نوع یک) نشود؟
برندگان نوبل پزشکی ۲۰۲۵ پاسخ این سؤال را پیدا کردند. آنها یک نوع سلول ایمنی خاص به نام «سلول T تنظیم‌کننده» (Regulatory T cell) را کشف کردند. این سلول‌ها نقش نگهبانان یا پلیس سیستم ایمنی را ایفا می‌کنند. آنها دائماً در بدن گشت می‌زنند و سایر سلول‌های ایمنی بیش‌فعال را آرام و به آنها یادآوری می‌کنند که به بافت‌های خودی حمله نکنند. این فرایند برای حفظ تعادل و سلامت بدن بسیار مهم است.
این کشف بزرگ حاصل کار مستقل و سپس ادغام یافته‌های دو تیم تحقیقاتی در طی یک دهه گذشته بود.
در سال ۱۹۹۵، شیمون ساکاگوچی در ژاپن، درحالی‌که برخلاف جریان رایج علمی حرکت می‌کرد، برای اولین‌بار نشان داد که نوع خاصی از سلول‌های ایمنی وجود دارند که می‌توانند از بروز بیماری‌های خودایمنی در موش‌ها جلوگیری کنند. این کشف بسیار مهم بود، اما ماهیت دقیق این سلول‌ها هنوز یک راز بود.
چند سال بعد، در سال ۲۰۰۱، مری برانکو و فرد رامسدل در آمریکا درحال تحقیق بر روی یک نوع موش بیمار با نام «Scurfy» بودند که به دلیل جهش ژنتیکی، از بیماری‌های خودایمنی شدید رنج می‌برد. آنها پس از سال‌ها کار طاقت‌فرسا موفق شدند ژن جهش‌یافته‌ای شناسایی کنند که عامل این بیماری بود و آن را Foxp3 نامیدند. آنها همچنین نشان دادند که جهش در نسخه انسانی همین ژن باعث یک بیماری خودایمنی نادر و شدید به نام IPEX می‌شود.
درنهایت، دو سال پس از آن، شیمون ساکاگوچی این دو قطعه پازل را به هم متصل کرد. او ثابت کرد که ژن Foxp3 همان کلید اصلی است که رشد و عملکرد سلول‌های T تنظیم‌کننده را که او سال‌ها پیش کشف کرده بود، کنترل می‌کند. با این کشف، هویت نگهبانان سیستم ایمنی سرانجام مشخص شد.
English SummaryThe 2025 Nobel Prize in Physiology or Medicine was awarded to Mary E. Brunkow, Fred Ramsdell, and Shimon Sakaguchi for their discovery of "regulatory T cells" that control the immune system and prevent it from attacking the body. This breakthrough enhances our understanding of autoimmune diseases and cancer. The researchers revealed that these T cells act as guardians, maintaining balance in the immune response. Their work, which spanned over a decade, solved a key question in immunology about what keeps the immune system from harming itself, linking the Foxp3 gene to these crucial cells.
