ایزد «میترا» یا همان «مهر» یکی از ایزدان ایران باستان است. ریشه واژه مهرگان نیز به همین ایزد بازمی‌گردد. ایزد مهر درواقع ایزد پیمان و دوستی است که نماد آن خورشید است. مهر، وظایف بسیاری را بر عهده دارد. او ایزد جنگ، پیمان، دوستی، روشنایی و ایزد محافظ خانه و کشور است.

ایرانیان در گاهشماری باستانی خود چیزی تحت عنوان هفته نداشتند. آنان هر یک از روزهای ماه را با نامی -که غالبا از نام خدایان هستند- مورد خطاب قرار می‌دادند. روز مهر یا همان مهرروز در واقع روز شانزدهم از ماه بود. همچنین ماه مهر را نیز بنا به احترامی که ایرانیان باستان برای ایزد مهر قائل بودند به این نام می‌خواندند. جشن مهرگان در واقع در روز مهر و در ماه مهر برگزار می‌شد؛

مهرگان علاوه بر وجوه تاریخی‌اش، وجوه اساطیری و فرهنگی بسیاری نیز دارد. از منظر اساطیر و با توجه به شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی، جشن مهرگان برآمده از پیروزی فریدون بر ضحاک است. در واقع از این منظر، به روزی که فریدون ضحاک را شکست داد و او را در کوه دماوند زندانی کرد، روز مهرگان گفته می‌شود. از طرفی در ایران باستان به این سبب که هر سال تنها دو فصل داشت (زمستان و تابستان)، ایرانیان باستان نوروز را به نشان فصل تابستان و مهرگان را به نشان فصل زمستان جشن می‌گرفتند.

فیلم زیر: فلسفه جشن مهرگان از زبان موبد دکتر مهربان پولادی