در گزارش اخیر، یکی از محوری‌ترین بخش‌ها به تحلیل و بررسی شاخص زمان رفت و برگشت (Round Trip Time) اختصاص یافته است. این شاخص در واقع میانگین زمانی را اندازه‌گیری می‌کند که یک درخواست از سمت کاربر ارسال می‌شود، به سرور مقصد می‌رسد و سپس پاسخ آن به کاربر بازگردد.

در بخش‌های پیشین، این گزارش با تحلیل RTT از سیصد هزار مبدأ (Origin) پرتکرار در میان کشورهای مختلف جهان، به یک میانگین کلی جهانی دست یافته بود که وضعیت غالب کشورها را در این زمینه به تصویر می‌کشید. اما در این قسمت، تمرکز تحلیل به سمت داخل کشور معطوف شده است تا وضعیت ایران با دقت بیشتری ارزیابی شود.

نتیجه این بررسی‌ها بسیار نگران‌کننده و تأمل‌برانگیز است؛ زیرا ایران با متوسط RTT معادل ۲۹۵ میلی‌ثانیه، در کنار کشورهایی قرار گرفته که درگیر جنگ‌های داخلی یا خارجی هستند و یا جزو کشورهای کمتر توسعه‌یافته جهان محسوب می‌شوند. ایران در این رتبه‌بندی تنها از کشورهای معدودی مانند کوبا، ترکمنستان، کامرون، آنگولا، سودان، کنگو و اتیوپی وضعیت بهتری دارد. این مقایسه نشان می‌دهد که زیرساخت‌های اینترنتی ایران، از منظر سرعت و تأخیر، فاصله معناداری با اکثر کشورهای دنیا، حتی کشورهای در حال توسعه، دارد و این یک زنگ خطر جدی برای آینده دیجیتالی کشور به شمار می‌رود.

گزارش سپس به بررسی دقیق‌تر وضعیت در شش ماه گذشته، از دی ماه ۱۴۰۲ تاکنون پرداخته و نشان می‌دهد که درصد وب‌سایت‌های ایرانی از نظر وضعیت RTT در دسته‌بندی‌های خوب، متوسط و بد، تغییر محسوسی نداشته‌اند. بر اساس داده‌های این دوره تقریباً ۲۳ درصد از وب‌سایت‌های پرکاربرد ایرانی در وضعیت «کیفیت بد» از نظر RTT قرار داشته‌اند. علاوه بر این، حدود ۷۰ درصد از وب‌سایت‌ها در وضعیت «کیفیت متوسط» بودند و در نهایت، تنها حدود ۴ درصد از وب‌سایت‌ها در وضعیت «کیفیت خوب» قرار داشته‌اند.

برای درک بهتر وخامت این وضعیت، گزارش به مقایسه با کشور ترکیه می‌پردازد. در ترکیه، وضعیت به مراتب متفاوت و مطلوب‌تر است؛ تنها ۵ درصد از وب‌سایت‌های پرکاربرد ترکیه در وضعیت «کیفیت بد» قرار دارند. حدود ۷۰ درصد از وب‌سایت‌ها در وضعیت «متوسط» هستند که مشابه ایران است، اما نقطه تفاوت چشمگیر، در بخش کیفیت خوب است؛ حدود ۲۲ درصد از وب‌سایت‌های ترکیه در وضعیت «کیفیت خوب» قرار دارند. این رقم، بیش از پنج برابر درصد وب‌سایت‌های با کیفیت خوب در ایران است.

این گزارش علاوه بر ضعف در شاخص‌های کیفی، به چالش‌های زیرساختی اینترنت ایران نیز اشاره کرده است. اختلالات مکرر برق و فرسودگی تجهیزات مخابراتی، یکی از عوامل تشدید کندی و ناپایداری شبکه عنوان شده است.

به گفته کارشناسان، به دلیل قدیمی بودن یا از کار افتادن بسیاری از باتری‌های پشتیبان در سایت‌های تلفن همراه، با هر بار قطع برق بخش‌هایی از شبکه موبایل و اینترنت کشور نیز از دسترس خارج می‌شود.

از سوی دیگر، سیاست تمرکزگرایانه‌ی موسوم به «ایران اکسس» که حدود ۸۰ درصد وب‌سایت‌های دولتی را به روی کاربران خارجی بسته است، مورد انتقاد قرار گرفته و ناکارآمد ارزیابی می‌شود؛ چراکه علی‌رغم این محدودسازی داخلی، چندین حمله سایبری بزرگ از مبدا داخل کشور به سامانه‌های مالی صورت گرفته و اهداف امنیتی این طرح را زیر سؤال برده است.

افزون بر این، مسدود ماندن پروتکل‌ها و فناوری‌های نوین اینترنت (مانند HTTP/3 و IPv6 ) حتی پس از رفع شرایط اضطراری، موجب از دست رفتن فرصت‌های ارتقای آسان شبکه شده و مشکلات فنی اینترنت را تشدید کرده است.

در واکنش به چنین وضعیتی، کارشناسان و فعالان عرصه فناوری اطلاعات نسبت به تداوم سیاست‌های محدودکننده هشدار داده‌اند. بنا بر این گزارش، ادامه فیلترینگ و اختلال عمدی در شبکه به عنوان یک «انتخاب ضدامنیتی» توصیف شده که مستقیماً به تضعیف زیرساخت‌های امنیت دیجیتال کشور انجامیده است.

بیش از ۱۰۰ شرکت و استارت‌آپ حوزه اقتصاد دیجیتال در بیانیه‌ای مشترک خواستار پایان فوری محدودیت‌های اینترنتی شده‌اند. آن‌ها تأکید کرده‌اند که تداوم این محدودیت‌ها تاکنون «به صدمات امنیتی، بی‌اعتمادی گسترده و آسیب‌های جبران‌ناپذیر به اقتصاد دیجیتال» منجر شده و روند نوآوری و کسب‌وکارهای آنلاین را مختل کرده است.

از جمله مطالبات کلیدی مطرح‌شده در این بیانیه، «رفع فیلتر شبکه‌های اجتماعی و وب‌سایت‌های آموزشی»، «افزایش سرعت و پهنای باند بین‌الملل» و «لغو محدودیت پروتکل‌های نوظهوری همچون HTTP/3 و IPv6» عنوان شده است.

گزارش پنجم کیفیت اینترنت در پایان نتیجه‌گیری می‌کند که برون‌رفت از بحران فعلی، نه با راهکارهای نمایشی مانند «اینترنت طبقاتی»، بلکه تنها از مسیر تجدیدنظر در رویکردهای محدودساز، همسویی با خواست عمومی و تضمین «اینترنت آزاد و پرسرعت برای همه مردم ایران» ممکن خواهد بود.