این در حالی بود که این وزارتخانه از ابتدا بطور رسمی از شیوع این پدیده دیرینه در سال جدید حرفی نزده و عامل این بسیج یکباره را "پیشگیری" عنوان کرد. از همین زمان و با انتشار اولین خبر رسمی بود که جدی بودن پیدایی ِ سر و کله ی این مهمانان ناخوانده محرز شد! در همین زمان خبرهایی از استان هایی چون خوزستان و البرز به گوش رسید که از هجوم شپش ها خبر می داد. ولی این بار هم مسئولان از همان راه حل همیشگی و معروف "انکار" استفاده کردند و ماجرا ختم به خیر شد.

با تمام اینها انگار سیاست های انکار و مخفی کاری نتیجه بخش نبوده و در همین بایکوت های خبری شپش ها از مدارس مختلف آذربایجان شرقی هم سر در آورده اند.

پدیکلوز یا شپش؛ چیست ؟
آلودگی به شپش در سر انسان، از آلودگیهای جدی، شایع و یکی از مشکلات بهداشتی جوامع انسانی است. شپش از خون انسان تغذیه می‌کند و بزاق آن از لخته شدن خون جلوگیری کرده، باعث خارش و التهاب پوستی می شود و این بیماری در بسیاری موارد بدون علامت است. این انگل قادر به پریدن نیست بلکه حرکت لغزشی دارد و رنگ آن از طیف خاکستری تا قرمز متغیر است.

شپش ماده، طی عمر یک ماهه خود، روزانه چهار تا شش تخم بیضی شکل، سفید رنگ و به اندازه ته سنجاق است و به مو و درز لباس فرد می‌چسبد و پس از 7 روز، نوزادها از تخم که رشک نام دارد خارج می شوند. انگل شپش سر، در لابه لای موهای سر به ویژه در نواحی پشت گوش و پس سر، زندگی و تخم‌گذاری می‌کند و پوست سر را مورد گزش قرار می‌دهد. این انگل در دختر بچه‌ها بیشتر مشاهده شده است.

آموزش و پرورش استان: کی بود کی بود؟ من نبودم!

همه چیز از مدارس شروع شد. از همین جهت است که طرح پشگیری و کنترل های بهداشتی هم در همین نهاد متمرکز شده است. در سالهای اخیر به دلیل کمبود مربی های بهداشت در مدارس و جلوگیری از جذب نیروهای جدید همواره این انگشت اتهام بسوی آموزش و پرورش بوده که در کنار بسیاری از مسائل دیگر، مسائل بهداشتی را هم از اولویت های خود خارج کرده است.

برای بدست آوردن آمار و اطلاعات دقیق تر در مورد میزان جدی بودن شیوع شپش در مدارس استان سراغ علی پوررادی، معاون پرورشی و فرهنگی آموزش و پرورش آذربایجان شرقی می رویم. وی با تائید موضوع دیده شدن این انگل در مدارس از بی اطلاعی دقیق خود در مورد چند و چون قضیه می گوید و پیگیری هر گونه توضیحی را به رئیس اداره سلامت و تندرستی این سازمان ارجاع می دهد.

مرادعلی سبزعلی زاده، نیز پس از آگاهی از موضوع صحبت با عذرخواهی از اینکه نمی تواند در این مورد پاسخگو باشد بی هیچ کلامی ارتباط را قطع می کند!

در اینجا این سوال پیش می آید که اگر آموزش و پرورش پاسخگوی موضوع نیست، برای اطلاعات بیشتر باید سراغ کدام نهاد و سازمان رفت؟ هنوز مدت زیادی از حادثه آتش سوزی مدرسه شین آباد و یا کشته شدن دانش آموزان در اردوهای دانش آموزی نگذشته و یادمان هست سخن وزیر محترم را که گفت: "از مسئولش بپرسید". گویا این ارجاع موضوع به دیگری از اپیدمی های جدید در آموزش و پرورش است!

اداره بهداشت: آمار دهان پر کن نداریم!
همانطور که اشاره شد مدارس ما با کمبود مربی های بهداشت مواجه هستند و در اینجا وظیفه غربالگری و کنترل وضعیت موجود یا بر عهده کارشناسان اداره بهداشت است و یا معلمان مدرسه که در طرحی جامع آموزش دیده اند تا هفته ای یکبار موی سر دانش آموزان را کنترل کنند.

برای بررسی بیشتر موضوع به یکی از کارشناسان اداره بهداشت تبریز می رویم. این کارشناس بهداشت با بیان اینکه این موضوع امری پولیتیکال است می گوید: به همین دلیل برای مدارس در تمام مقاطع بخشنامه ای داده شده که موضوع کنترل شود. متاسفانه وقتی به خانواده ای گفته می شود بچه شما مبتلا به پدیکلوز است نارحت می شوند و این را به چشم انگ می بینند.

وی در مورد میزان شیوع شپش در مدارس تصریح می کند: واقعیت این است که اطلاعات ما برای شهر تبریز قابل تعمیم نیست؛ چون مدارسی که مربی بهداشت دارند را بررسی نمی کنیم. در عین حال برای مدارس پسرانه هم هیچ کنترلی نداریم. گذشته از آن برای این سال تحصیلی هیچ آماری نداریم چون از مراکز اطلاعات جمع آوری نکردیم. ولی با این وجود قطعا موارد زیادی از مدارس گزارش داده شده است ولی با اینحال نسبت به جمعیت تبریز ما در جمع بندی در واقع آماری که دهن پر کن باشد نداریم.

به گفته این کارشناس از طرفی وجود شپش از تمام مقاطع تحصیلی گزارش شده: ولی اینکه وزنه غالب در کدام مقطع هست، بدلیل نبود اطلاعات دقیق الان من جرات نمی کنم در این مورد حرفی بزنم و بگویم در کدام مقطع بیشتر دیده شده است. ولی پر واضح است که در بین مدارس دخترانه نمونه های بیشتری دیده شده است.

در اینجا این سوال پیش می آید که چطور و بر اساس چه اصلی در روزگاری که در تمام خانه ها محل استحمام تعبیه شده و افراد از وسایل شخصی بهداشتی استفاده می کنند و سالهاست که از حمام های عمومی و وضعیت بهداشتی بد فاصله گرفته ایم، هنوز هم باید با چنین پدیده هایی روبرو باشیم؟

مدارس: ما به بخشنامه اداره عمل می کنیم
خانواده هایی که بچه مدرسه ای داشته باشند تا حدودی از چند و چون ماجرا باخبرند. از جلسات اولیا و مدرسه گرفته تا آموزش های یکباره و تراشیدن سر پسر بچه ها و شستشوی صحیح سر و مقنعه دخترها. این بار هم سیاست همیشگی مخفی کاری اتخاذ می شود. در حالی که بچه ها از پیدا شدن شپش در سر همکلاسی های خود سخن می گویند، مربیان مدارس وجود هر گونه موردی را انکار می کنند و به خانواده ها اطمینان می دهند که در مدرسه شان موردی یافت نشده است.

در این رابطه مربی بهداشت یک مدرسه پسرانه غیرانتفاعی در تبریز که خبر می رسد در اینجا مواردی از شپش در سر مشاهده شده، می گوید: خیر ما موردی نداریم. فقط از اداره به ما گفته اند چنین چیزی هست و به معلمان هم آموزش دهید. به دلیل همین کنترل ها، بچه ها هم حساس شده اند.

وی با بیان اینکه این اولین بار است که چنین بخشنامه ای در این مورد به مدارس می رسد، اضافه می کند: برای ما در مدرسه ابتدایی بخشنامه آمده که خب حتما موردی در جایی دیده شده که این بخشنامه ها صادر شده است! هنوز علتی برای شیوع شپش مشخص نشده و ما فقط حرفی که اداره می گوید را انجام می دهیم.

حیوانات خانگی، مسافرت های آن ور آبی، استخرها و...
احتمال و گمانه زنی های زیادی بر سر دلیل شیوع یکباره و حمله شپش ها به سر بچه مدرسه ای ها زده می شود که بیشتر متفق القول هستند که ریشه آن را باید بین خانواده های مرفه و بچه های بالانشین جستجو کنید!

درباره اینکه واقعا نگهداری از حیوانات خانگی چقدر می تواند دلیل موجهی برای بروز شپش باشد با دکتر رضا شیبانی، دامپزشک گفتگو می کنیم.

به گفته او شپش اصلا بیماری طبقاتی نیست و چیزی شبیه سرماخوردگی است: اگر بهداشت عمومی ضعیف باشد، سراغ هر طبقه ای می رود. پس ابتدا باید بهداشت عمومی بالا رود. در کنار این، خوانواده ها و مدارس هم این بیماری را دست کم گرفتنه اند. مثلا قبلا بچه ها موظف بودند موهای خود را کوتاه کنند که یک دلیل عمده آن همین شپش بود ولی هم اکنون با خیال اینکه شپش ریشه کن شده اقدامات پیشگیری انجام نمی شود.

شیبانی می گوید: از طرفی کسی هم باور نمی کند که فرزندش شپش گرفته باشد.اینطور می شود که می بینیم چند ماه است فرد شپش گرفته و سرش می خارد اما پدر مادرش دنبال شامپوی ضد شوره و قرص حساسیت و ضد خارش می گردند.

شیبانی با اشاره به تاثیر نگهداری از حیوانات خانگی در بروز شپش، می گوید: نگهداری از این حیوانات علاوه بر شپش خطر شیوع بیماری های خطرناک تر را هم افزایش داده است.ببینید نگهداری از سگ و استفاده شهرداری از کودهای حیوانی ، همه ی اینا باهم رابطه برقرار می کنند. گرچه خیلی از همکارهای من برای سود خود دامن به این مسئله می زنند و حقیقت را انکار می کنند،در جامعه ی ما به جای اینکه ارتباط با حیوانات بره به سمت اسب و سگ نگهبان و حیوانات مولد برود، به سمت سگ های زینتی بی مصرف رفته است که این هم هدر دادن منابع انسانی است و هم ظلم در حق آن حیوان ها است.

مسافرت ها و تورهای تابستانی و نوروزی که در سالهای اخیر بین قشر مرفه و حتی متوسط جامعه رشد بسیاری داشته و جای تورهای داخلی را گرفته است، یکی دیگر از دلایل پیدا شدن شپش ها نام برده می شود. این موضوعی است که بین مربی های بهداشت مدارس دخترانه تبریز از آن یاد می شود. شاید بتوان از همان مثال قدیمی ِ کار، کار انگلیس هاست یاد کرد و این پدیده های تازه را سوغاتی مسافران آن ور آبی برای همکلاسی هایشان دانست.

شیوع خاموش شپش در نتیجه ی سکوت مسئولان!

بروز مشکلات و بیماریهای مانند شپش، آنفلوانزا در مدارس زنگ هشداری است برای مسئولان تا اهمیت بهداشت مدارس را در برنامه ریزی های خود قرار دهند چرا که در صورت ادامه این روند صدمات جبران ناپذیری از نظر روانی و آموزشی در بین دانش آموزان باقی خواهد ماند.

با توجه به آنچه گفته شد می توان به راحتی دریافت که امروز مدارس استان با این موضوع دست و پنجه نرم می کنند و در سکوتی مطلق که تنها در چهار دیواری کلاس ها سر باز می زند، دانش آموزان از خطر گرفتار شدن به شپش واهمه دارند.

با این وجود و در میان تمام این واهمه ها و بایدها سکوت رسانه ای که در نتیجه کوتاهی آموزش و پرورش پدید آمده است کمی تعجب برانگیز است. در جایی که باید اطلاع رسانی و پرداخت به موضوع تا اندازه ای باشد که مردم بطور کامل و شفاف در جریان چگونگی وضعیت کنونی حمله شپش ها به مدارس قرار گیرند و از بار فشار روانی حاکی از اصل موضوع کاسته شود، این تلاش برای پنهان کاری و پاک کردن صورت مسئله از سوی والدین پذیرفتنی نیست.