سال ۹۲ آغاز بودجه ريزى عملياتى؛ نيازمند جراحى بزرگ هستيم

معاون بودجه معاونت برنامه ريزى و نظارت راهبردى ابراز اميدوارى كرد: سال ۹۲ آغازى مبارك براى بودجه ريزى عملياتى باشد تا در سال هاى بعد نيز بتوانيم از اين روش در بودجه ريزى استفاده كنيم.به گزارش ايسنا، رحيم ممبينى در پنجمين كنفرانس بين المللى بودجه ريزى بر مبناى عملكرد با بيان اين كه در ارتباط با بودجه ريزى عملياتى سال ۱۳۹۲ كل كشور دستور العمل بودجه ريزى عملياتى را به همه دستگاه هاى اجرايى ابلاغ كرديم، اظهار كرد: در اين راستا برخى دستگا ه ها به طور مشخص تعيين شده اند تا پيشنهاد خود را براى بودجه ى سال ۹۲ براساس عملكرد ارائه دهند. معاون بودجه معاونت برنامه ريزى و نظارت راهبردى تاكيد كرد: بودجه ريزى عملياتى به يقين و بدون ترديد ما را در تحقق عدالت اجتماعى كمك مى كند.ممبينى افزود: آنچه كه در بودجه هاى سنواتى و در تقسيم بندى اعتبارات به صورت برجسته وجود دارد و جدا از برنامه ها تعريف شده اين است كه يك ستون به عنوان حقوق و ستون ديگرى با عنوان ساير وجود دارد كه در واقع حقوق صرف خود مجموعه مى شود اما مساله ى مهم در مورد اعتبارات ساير است.وى با بيان اين كه اعتبارات مربوط به ستون ساير نمود خدمت رسانى به مردم است، تصريح كرد: طى سال هاى متمادى بر اثر يك غفلت ستون ساير را لاغر و ستون مربوط به حقوق را فربه كرده ايم. البته اين به معناى آن نيست كه معتقدم ميزان حقوق ها زياد است، هرگز چنين نيست. معاون بودجه معاونت برنامه ريزى و نظارت راهبردى با بيان اين كه بايد همه امور را با هم در نظر بگيريم، اضافه كرد: كار به جايى رسيده كه اگر در برخى دانشگاه ها تمام اعتبارات مربوط به ستون ساير را صرفه حقوق كنيم باز هم كم مى آورند، اين امانت دارى نيست.
ممبينى با بيان اين كه با تحقق بودجه ريزى عملياتى اين مشكلات حل مى شود، گفت: البته معتقد نيستم كه خيلى وارد جزييات شويم، بلكه بايد منطق كار را بپذيريم و فعاليت ها منطبق با وظايف باشد.وى افزود: بودجه ريزى بر مبناى عملكرد به دهه ى ۱۹۶۰ ميلادى بر مى گردد و در بدو امر حركت هايى كه در اين راستا انجام شده با شكست هايى روبه رو شد، چرا كه بسيار ريز و گسترده از نظر موضوع در يك واحد وارد شدند، اما به تدريج با استفاده از اين تجارب از ۱۹۹۰ به بعد برخى كشور ها در پياده سازى بودجه ريزى بر مبناى عملكرد موفق عمل كردند.معاون بودجه معاونت برنامه ريزى و نظارت راهبردى با اشاره به اين كه در كشور از نظر مفاهيم و ادبيات بودجه ريزى عملياتى كاستى نداريم، ادامه داد: در اين حوزه صاحب نظران بسيارى وجود دارند، اما آنچه ما را در اين حوزه با مشكل روبه رو كرده پياده سازى اين نظام است.ممبينى گفت: به دليل انباشتگى مشكلاتى كه داريم و تركيب ناموزون هزينه ها و در برخى مواقع تامين منابع در پياده سازى با مشكل روبه رو مى شويم و شايد مهم ترين موضوع در بودجه ريزى بر مبناى عملكرد همين پياده سازى باشد.وى تصريح كرد: اين اقدامات در سال ۸۵ با همت مسوولان در سازمان مديريت سابق صورت گرفت و برنامه هاى فعلى نشأت گرفته از آن زمان است اما بايد بپذيريم كه اين برنامه ها و فعاليت ها جوابگوى آن چيزى كه دنبال آن هستيم، نيست.ممبينى با بيان اين كه در قانون برنامه پنجم نيز در دو ماده به وضوح به اين مساله اشاره شده است، افزود: در ماده ۲۱۷ به بسته هاى اجرايى اشاره شده است و بايد توجه كرد كه بودجه ريزى عملياتى به تنهايى راهگشا نيست و ابزارى است كه بايد مبتنى بر برنامه ريزى صحيح باشد. به عبارت ديگر اگر برنامه ريزى صحيح صورت گرفت بودجه ريزى عملياتى مى تواند كارا واثر بخش باشد.وى تاكيد كرد: مهم ترين موضوع براى هر كشور و سازمان اعم از خرد و كلان برنامه ريزى با نگاه راهبردى و در نظر گرفتن چهار عنصر فرصت، تهديد، قوت و ضعف است.معاون بودجه معاونت برنامه ريزى و نظارت راهبردى با اشاره به ماده ۲۱۹ قانون برنامه پنجم خاطر نشان كرد: براساس اين ماده دولت ملزم شده از سال سوم برنامه لوايح سنواتى خود را در قالب بودجه ريزى عملياتى به مجلس تقديم كند. ممبينى در ادامه با اشاره به اين كه در اين راستا نياز مند نگاه راهبردى هستيم، تصريح كرد: اين برنامه ريزى ها از چشم انداز شروع مى شود و به برنامه ريزى عملياتى منجر مى شود كه البته نواقصى وجود دارد و برنامه ريزى بايد مبتنى بر آمايش سرزمين باشد.
وى تاكيد كرد: اساس بحث بودجه ريزى سرمايه اى اين است كه سرمايه گذارى كه به صورت فيزيكى و چه در حوزه نيروى انسانى چگونه صورت بگيرد تا موثر واقع گردد.وى با تاكيد بر اين كه تامين مالى و نظام بودجه ريزى بايد جامع باشد، اظهار كرد: براساس اسناد بالا دستى و به طور خاص سند چشم انداز و احكام قانون برنامه پنجم اگر بخواهيم شاخص هاى مربوط به رشد اقتصادى و فضاى كسب و كار تامين شود، به طور متوسط در سال ۲۰۰ هزار ميليارد تومان اعتبار فقط در بخش سرمايه گذارى براساس تملك دارايى ها نياز داريم. ممبينى با اشاره به مشكلات ايجاد شده در بودجه سال ۹۱ و كاهش درآمد ها اضافه كرد: اگر بخواهيم كارآيى و اثربخشى محقق شود بايد ديدگاه ما به همه منابع باشد.معاون بودجه معاونت برنامه ريزى و نظارت راهبردى گفت: براى اين كه بتوانيم مركزى قوى براى كارايى و اثر بخشى داشته باشيم و نظارت صورت بگيرد، ساختار سازمان مديريت و برنامه ريزى تغيير شكل داد و به صورت معاونت شكل گرفت تا برنامه ريزى به صورت جامع و فارغ از مشغله هاى بودجه اى دنبال شود.وى با تاكيد بر اين كه بودجه از موضوعاتى است كه مشغله هاى زيادى را ايجاد مى كند، افزود: برنامه ريزى بايد كاملا علمى و منطبق بر آمايش سرزمين صورت بگيرد و در واقع معاونت نظارت ايجاد شد اما وظايف آن، آن طور كه مدنظر بود محقق نشده و هم چنان سبقه بودجه ريزى بر ساير موارد قالب است.ممبينى با تاكيد بر اين كه بودجه ريزى يك ابزار است و بايد مبتنى بر برنامه ريزى صحيح باشد، خاطر نشان كرد: اين روش بودجه ريزى صرفا يك مدل محض نيست، بلكه منطقى است كه كهنه نمى شود.معاون بودجه معاونت برنامه ريزى و نظارت راهبردى در ادامه گفت: در شرايطى كه اقتصادمان نيازمند اقتصاد مقاومتى است يكى از ابعاد آن صرفه اقتصادى است و كارايى و اثر بخشى است كه بايد مورد توجه قرار گيرد.وى افزود: قبل از من و حتى در زمان من نيز تلاش هاى زيادى انجام شده تا نظام بودجه ريزى به اين سمت حركت كند، اما همواره با مشكلات زيادى روبه رو شديم و بايد در تمام حوزه ها چهار عنصر تهديد ها، فرصت ها، نقاط قوت و ضعف را در نظر بگيريم.ممبينى اين چهار عنصر را از مهم ترين موضوعات براى كشور اعلام و خاطر نشان كرد: بايد با برنامه ريزى موانع و مشكلات را از سر راه برداريم. معاون بودجه معاونت برنامه ريزى و نظارت راهبردى تصريح كرد: آنچه به عنوان ريال از محل خزانه براى اعتبارات آموزش و پرورش خارج مى شود معادل ۱۴ هزار و ۵۰۰ ميليارد تومان است كه اگر به ۱۲ ميليون دانش آموز تقسيم كنيم سرانه ى هردانش آموز يك ميليون و ۳۰۰ هزار تومان مى شود كه با احتساب ۱۰ درصد استهلاك هزينه هر دانش آموز از سه الى چهار ميليون بيشتر مى شود.
وى گفت: هم چنين در حوزه بهداشت و درمان ۲۰ هزار ميليارد تومان وارد بخش مى شود كه اگر هزينه ها به درستى صورت بگيرد، بايد وضع بهترى داشته باشيم. البته به يقين بهترين و پاك ترين مسوولان را داريم و اين مشكل محصول سال هاى متمادى است و حل آن به جراحى بزرگ نياز دارد.
معاون بودجه معاونت برنامه ريزى و نظارت راهبردى در پايان با بيان اين كه در اين دولت تلاش زيادى براى رفع مشكلات صورت گرفته اما همان طور كه اعلام كردم مشكلات انباشته شده و برطرف كردن آن نيازمند جراحى بزرگ است خاطر نشان كرد: چشم انداز بسيار مثبت است و توانمندى براى رفع مشكلات وجود دارد. در اين راستا بايد تلاش كنيم تا منابع را نظام مند مصرف كنيم و نظارت مناسبى بر همه اعتبارات داشته باشيم.
بررسى دلايل عملياتى نشدن بودجه در ايران
محمد كردبچه كه از وى به عنوان يكى از مغزهاى بودجه نويسى كشور ياد مى شود به بررسى دلايل اجرا نشدن بودجه ريزى عملياتى در ايران پرداخت و ضمن مرور تاريخچه اين موضوع آن را مهم ترين گام براى اصلاح نظام بودجه ريزى در كشور دانست.
مشاور معاونت برنامه ريزى و نظارت راهبردى رييس جمهورى در ادامه كنفرانس با بيان اين كه اين روش بودجه ريزى بين كارايى و اثر بخشى تمايز قائل مى شود، اظهار كرد: از سال ۱۳۸۰ اصلاح نظام بودجه ريزى در سازمان مديريت مورد توجه قرار گرفت و در طرحى دو مرحله اى كه در همين راستا تهيه شده بود، به تصويب ستاد اقتصادى دولت رسيد.
وى افزود: تهيه بودجه به روش عملياتى به عنوان يك هدف ميان مدت مورد توجه قرار گرفت و هم چنين در بخشنامه بودجه از دستگاه هاى اجرايى خواسته شد تا اعتبارات هزينه اى خود را بر اساس عملكرد ارائه كنند، اما اين امر محقق نشد.
مشاور معاونت برنامه ريزى و نظارت راهبردى رييس جمهورى گفت: در اين طرح دو مرحله اى طرح اصلاح نظام بودجه ريزى كشور شامل اهدافى بود كه در كوتاه مدت و به ويژه براى بودجه سال هاى ۸۱ و ۸۲ در نظر گرفته شده بود.
كردبچه با بيان اين كه كوشش بر اين بود كليه فعاليت هاى پيش بينى شده در مرحله اول محقق شود، افزود: هم چنين در مرحله دوم اصلاح نظام حسابدارى بودجه، اصلاح روش هاى مديريت بودجه و هم چنين نظارت بر بودجه مورد نظر بود.
وى در ادامه با اشاره به اين كه از سال ۸۲ تا ۸۵ هيچ اقدامى براى اجراى اهداف مرحله دوم صورت نگرفت، خاطر نشان كرد: در سال ۸۴ با روى كارآمدن دولت نهم و تاكيد رييس وقت سازمان مديريت مقدمات اجرايى اين نظام فراهم شد و استقرار نظام در سه مرحله شفاف سازى، ارتقاى بهره ورى و افزايش اثر بخشى در دستور كار قرار گرفت.
وى با اشاره به اين كه توان كارشناسى لازم براى بودجه ريزى بر مبناى عملكرد در كشور وجود دارد، خاطر نشان كرد: الزام اساسى براى استقرار اين نظام بودجه ريزى اراده قوى در مسوولان اجرايى كشور است.
كرد بچه گفت: با اين كه كارهاى زيادى در راستاى استقرار اين نظام بودجه ريزى انجام شد اما از نيمه سال ۸۵ كارها متوقف شد و اين در حالى بود اگر طبق برنامه پيش مى رفتيم طى ۳۶ ماه مى توانستيم به اهداف مورد نظر در مورد بودجه ريزى مبتنى بر عملكرد دست پيدا كنيم.
وى با بيان اين كه بودجه ريزى مبتنى بر عملكرد فرآيندى بلند مدت است، خاطر نشان كرد: اين طور نيست كه امسال تصميم بگيريم كه مى خواهيم بودجه مبتنى بر عملكرد شود و براى سال بعد اتفاق بيفتد. در اين راستا بسيارى از كشور ها در حالى كه بيش از ۲۰ سال است اين روش بودجه ريزى را آغاز كرده اند هنوز به تكامل نرسيده و مشكلات زيادى دارد.
كرد بچه در پايان با اشاره به تغيير و تحولات ايجاد شده و اراده قوى براى بودجه ريزى بر مبناى عملكرد اضافه كرد: در اين راستا دستور العمل ابلاغ شده و اميدواريم عزم لازم براى استقرار آن ايجاد شود.
بودجه ريزى بر مبناى عملكرد نبايد دچار شائبه شود
عادل آذر ، رئيس مركز آمار ايران نيز در ادامه اظهار كرد: طبقه بندى هاى متفاوتى از بودجه ريزى بر مبناى عملكرد وجود دارد، اما در اين ميان بايد به اين سوال پاسخ داد كه بايد بر چه مبنايى تصميم گيرى شود تا چه مقدار دلار به يك فعاليت به جاى فعاليت ديگر تخصيص داده شود.وى با اشاره به مدل جامع نظام بودجه ريزى گفت: پايه هاى اين نظام مديريت عملكرد است. برنامه ريزى عملياتى، حسابدارى، نظام پاسخ گويى و انگيزشى، برنامه ريزى استراتژيك و نظام هزينه يابى از عناصر تشكيل دهنده بودجه ريزى هستند.آذر اضافه كرد: مديريت تغيير و مستندات و حسابرسى عملكرد از بخش هاى اصلى يك نظام جامع بودجه ريزى است.وى با اشاره به چارچوب هاى نظام بودجه ريزى بيان كرد: بودجه ريزى اقلام _ هزينه، برنامه اى و بودجه ريزى بر مبناى عملكرد از رايج ترين نظام ها هستند، اما گاهى مفهوم بودجه ريزى بر مبناى عملكرد دچار شائبه مى شود. اين درحالى است كه منظور از آن محتواى مديريتى بر مبناى شاخص هاى عملكردى است كه آينده نگرى را نيز در بر مى گيرد.وى با اشاره به مديريت بر مبناى نتايج نيز تصريح كرد: هدف از اين نظام پى بردن به چگونگى به كارگيرى نهاده ها و نتايج حاصل از آن است كه بر اين اساس بدانيم كه چقدر به اهداف مورد نظر دست خواهيم يافت كه در اين صورت اثر بخش خواهد بود.آذر با اشاره به تاريخچه بودجه ريزى در كشور عنوان كرد: بودجه ريزى اقلام هزينه از زمانى كه بودجه ريزى مدرن رايج شد از سال ۱۲۸۹ تا ۱۳۴۳ در كشور شكل گرفت اما در ادامه بودجه ريزى برنامه اى كه بسيار بر پايه ى رياضى بود در كشور شكل گرفت. اين درحالى است كه بودجه بر مبناى صفر از استقبال چندانى در ايران برخوردار نبود.وى شد: در نسل جديد بودجه ريزى بر مبناى عملكرد از سال ۱۳۸۳ به طور تئوريك ظهور كرد كه خوشبختانه اخيرا به آن اهميت زيادى داده شده و نيازمند نهاد هايى براى اجراى آن است كه در اين راستا دستگاه ها چه دولتى و چه خصوصى بايد مميزى شوند.