لبهای هامون خشکيد

روزنامه مردمسالاری: معضل خشکسالي چند سالي است که دامنگير منطقه کويري سيستان و بلوچستان شده و طوفان‌هاي شن و گرد و غبار ناشي از اين بحران بيش از يک دهه مشکلات متعددي را براي مردم اين منطقه فراهم کرده است.

به گزارش مهر، سيستان و بلوچستان به لحاظ شرايط اقليمي، منطقه منحصر به فردي است بگونه‌اي که همزمان با گسترش خشکسالي و زمين تشنه در شمال آن، مناطق جنوبي دستاويز طوفان‌ها و بارش‌هاي باران شديد و زودگذر مي‌شود که سيلاب ها و روان آب‌‌‌هاي زيادي را در منطقه جاري مي‌سازد و خسارت‌هاي متعددي را به همراه مي‌آورد. طوفان هاي شن، غلظت گرد و غبار و افزايش ريزگردهاي ناشي از خشکسالي و خشک شدن بستر تالاب بين‌المللي هامون مشکلات عديده‌اي براي مردم اين استان به وجود آورده است.

اين معضل موجب افزايش غلظت هوا مي‌شود و برخي مواقع گرد و غبار ناشي از آن به چند برابر حد استاندارد جهاني مي‌رسد و بعضا مردم را خانه‌نشين مي‌کند.

هامون؛ تالابي که به مرکز گرد و غبار تبديل شد

سيستان که زماني انبار غله ايران محسوب مي‌شد و وجود آب هاي تالاب بين‌المللي هامون و رودخانه هاي هيرمند و سيستان واقع در شمال سيستان و بلوچستان شهرهاي زابل، زاهدان، خاش و حتي سراوان را به منطقه‌اي خوش آب و هوا تبديل و شب‌هاي تابستاني اين شهرها را بهاري کرده بود، اکنون به منطقه‌اي خشک و مرکز گرد وغبار مبدل شده است.

قطع آب ورودي رودخانه هيرمند، خشکسالي بيش از يک دهه و خشک شدن تالاب بين المللي هامون به همراه بادهاي موسمي سيستان، مردم اين استان را با مشکل متعدد اقتصادي، اجتماعي و بهداشتي مواجه کرده است.

بادهاي 120 روزه 160 روز شدند

خشکيدگي درياچه هامون ناشي از قطع جريان آب هيرمند موجب افزايش زمان بادهاي موسمي 120 روزه به بيش از 160 روزه شده و با وزش اين بادها، گرد و غبار بستر درياچه و حرکت شن‌هاي روان از افغانستان بخصوص در ماه‌هاي اواخر بهار و فصل تابستان زندگي را براي ساکنان اين استان بويژه شهرها و روستاهاي منطقه سيستان و شهرستان زاهدان مشکل کرده است. تالاب بين‌المللي هامون با 400 هزار هکتار وسعت سالهاست که اسير خشکسالي و نامهرباني کشور همسايه شده است.

کم ‌آبي از سال 76 دامن هامون را گرفته و اکنون حدود 14 سال با بي‌آبي رو‌به‌رو است، هامون و صيادان آن با آب زنده‌اند و اگر آب نباشد هامون بيابان خشک و لم يزرع مي‌شود و بادهاي موسمي خاک هاي بستر آن را حرکت داده و مناطق وسيعي از استان سيستان و بلوچستان و حتي خراسان جنوبي و ولايت نيمروز افغانستان را دچار ريزگردها مي‌کند. به گفته برخي کارشناسان سالانه 600 ميليارد تومان خسارات ناشي از خشک شدن تالاب هامون دامنگير مردم و دولت مي‌شود. اکنون که هفتمين تالاب بين‌المللي جهان که زماني زيستگاه انواع پرندگان، خزندگان، چرندگان، جوندگان و آبزيان بود به تلي از خاک تبديل شده ضروري است سازمان‌هاي دفاع از محيط زيست با اقدام‌هاي ارزنده خود هامون را از مرگ نجات داده و حيات دوباره را به اين تالاب بازگردانند.

رعايت حق آبه ايران توسط افغانستان تنها
راه نجات هفتمين تالاب جهان

تالاب هامون که از بهترين زيستگاه‌هاي پرندگان در آسيا است و در زمان حيات خود پذيراي دسته‌هاي 200 هزار تا 600 هزار قطعه‌اي از پرندگان مختلف مهاجر بود امروزه بستر خشک آن به معضلي براي مردم منطقه تبديل شده است. کارشناسان محيط زيست و مردم سيستان، تنها راه نجات تالاب هامون و ساکنان شرق ايران به خصوص مناطق شمالي سيستان و بلوچستان را عمل کردن دولت افغانستان به تعهدات خود مبني بر رها‌سازي حق آبه ايران از هيرمند مي‌دانند.خشکسالي مداوم و خشک شدن درياچه هامون و رودخانه‌ها و انهار کشاورزي سبب بيکاري شمار زيادي از ساکنان منطقه بويژه کشاورزان، دامداران و صيادان شده و سيل مهاجرت از اين منطقه به ساير مناطق استان و کشور را به همراه داشته است. اين خشکسالي‌ها موجب کاهش ذخيره سفره‌هاي زيرزميني شده و چنانچه چاره‌اي براي رفع اين مشکل انديشيده نشود رفته رفته بر مشکلات مردم و مهاجرت آنان افزوده مي‌شود. منابع آب‌هاي زيرزميني استان را 11هزار و 88 منبع شامل هشت هزار و 756 حلقه چاه، 791 دهنه چشمه و يک هزار و541 رشته قنات تشکيل مي دهد.

گرد و غبار مشکل اصلي مردم سيستان و بلوچستان

وزش بادها و طوفان هايي با سرعت 50 تا 120 کيلومتر که همواره با گرد و غبار و شن و ماسه همراه است ساکنان اين استان را در تنگنا قرار داده و روز بروز بر مشکلات اقتصادي، اجتماعي و بهداشتي آنان مي‌افزايد. بارها ديده شده که طوفان‌ها خانه‌هاي روستاييان ساکن اين منطقه را در زير تپه‌هاي شن و ماسه بادي مدفون و عرصه را بر مردم آن تنگ کرده است.خانه‌هاي روستايي و در محاصره شن هاي روان، کاهش ديد تا شعاع چند متري، شيوع بيماري‌هاي چشمي و تنفسي و به گفته برخي کارشناسان بهداشتي و درماني رواج افسردگي تنها بخشي از مشکلات بوجود آمده براي ساکنان سيستان است. در هنگام وقوع اين توفان‌هاي عظيم در منطقه، تردد در جاده ‌هاي نواحي شمالي استان مختل و اکثر مراکز آموزشي و ادارات به تعطيلي کشانده مي‌شود و غلظت گرد و غبار در هوا را به حدي مي‌رساند که مشکلات تنفسي براي مردم ايجاد و آنان را راهي بيمارستان مي‌کند. کاهش اثرات مخرب خشکسالي و طوفان‌ها نيازمند عزم جدي مسئولان کشوري و استاني و هماهنگي بخش‌هاي مختلف سيستان و بلوچستان و نيز توجه ويژه سازمان هاي دست اندرکار در مرکز کشور است. از آنجا که منشا طوفان شن در سيستان از کشور افغانستان است، رايزني‌هاي بين‌المللي و همکاري في مابين دو کشور، موجب مي شود تمهيداتي براي تثبيت شن‌هاي روان در محل خاستگاه طوفان انديشيده شود. توسعه گلخانه‌ها، ساخت استخرهاي چند منظوره، اجراي طرح‌هاي مختلف کشاورزي، اعطاي تسهيلات براي استفاده بهينه از چاه‌هاي کشاورزي، ايجاد دامداري ها و صدها طرح بزرگ و کوچک در راستاي جلوگيري از نابودي کشاورزي و دامداري استان اجرا شده است.