تعطيلات نوروز کجا می رويد، گلستان يا ارمنستان؟!

روزنامه خراسان: "شما تعطيلات نوروز امسال را کجا مي رويد؟" پاسخ اين سئوال تا چند سال قبل بالطبع يکي از شهرهاي کشور بود ولي طي 2-3سال اخير، پاسخ اين پرسش به‌راحتي قابل پيش بيني نيست. ممکن است پاسخ بشنوي: ارمنستان، آنتاليا، دبي، باکو،مالزي، تايلند و. . . همين طور دورتر و دورتر. شايد به دليل همين تغيير رويکرد مردم است که طي چند سال اخير آژانس هاي مسافرتي نيز به جاي تبليغ آب گرم سرعين از دنياي آبي دبي و آنتاليا مي گويند و به جاي معرفي بناهاي تاريخي و زيباي کردستان از معابد هند مي گويند و تاج محل آن کشور. از آن سو نيز کشورهاي مقصد با شناخت دقيق تقاضاهاي رو به افزايش از طرف ايران، در حال توسعه و گسترش امکانات گردشگري و رفاهي خود هستند به گونه اي که گوي سبقت را از يکديگر ربوده اند. همچنان که مي بينيم ارمنستان با چه سرعتي خود را آماده پذيرايي از خيل گردشگران ايراني مي کند. مقامات گردشگري ترکيه منتظر پذيرايي از 2 ميليون ايراني اند که قرار است تعطيلات نوروز را در آن کشور بگذرانند. اين در حالي است که تورهاي مسافري کشور سعي دارند مشتريان خود را راضي کنند تا به کشورهاي ديگر به ويژه، آسياي جنوب شرقي بروند.

روزنامه "حريت" چاپ استانبول نوشته بود گردشگران ايراني در نوروز، رونق تازه اي به اقتصاد اين کشور مي بخشند. مقامات گردشگري اين کشور نيز با خوشحالي، انتظار دارند گردشگران ايراني امسال رکورد شکني کنند.

از جمله "ساران يوليسوي" مدير اتحاديه آژانس هاي مسافرتي ترکيه (تورساب) اواخر سال گذشته در مصاحبه با خبرگزاري آناتوليا اعلام کرده بود: علاقه ايرانيان به سفر ترکيه تا حد زيادي در سال‌هاي اخير افزايش يافته‌است. به گفته وي درسال 2010 تعداد گردشگران ايراني که از ترکيه ديدار کردند، 36 درصد افزايش يافت و بر اساس آمار بيش از 1.8 ميليون ايراني فقط دراين مدت از ترکيه بازديد کرده بودند. آن ها اکنون (پارسال) منتظرند در تعطيلات نوروز سال 90 شمسي، رکورد حضور 2 ميليون ايراني در آسياي صغير را بشکنند. آن ها مي گويند هر ايراني زماني که وارد همسايه غربي اش مي شود، به طور ميانگين 10روز در ترکيه سپري مي کند.

در اين بين سرمايه هاي ايراني است که در اين ايام به جاي هزينه شدن در صنعت گردشگري داخلي از کشور خارج مي شود و صنعت گردشگري ديگر کشورها را رونق مي بخشد. پس حق داري اين سئوال را مطرح کني که چرا برخي هم وطنانمان ترجيح مي دهند به جاي سفرهاي داخلي به گشت و گذار خارجي بروندو چرا اين تعداد رو به افزايش است؟

خروج ۴ ميليارد دلار
ارديبهشت ماه سال جاري بود که خبرگزاري ها از خروج ۴ ميليون گردشگر ايراني در نوروز خبر دادند و اعلام کردند محاسبات نشان مي دهد آن ها حداقل ۴ هزار ميليارد تومان با خود از کشور خارج کردند. با وجود اين اگر از تبعات اقتصادي متفاوت سفرهاي داخلي و خارجي در حد کلان صرف نظر شود،‌ باز هم کشش و جهت گيري بيشتر مردم به هر يک از آن ها از جنبه‌هاي گوناگون براي پژوهشگران و برنامه‌ريزان گردشگري مهم است.

با نگاهي به فهرست تورهاي ارزان قيمت کشورهاي هم جوار از 5۰۰ هزار تومان گرفته تا گردشگري در آن سوي جنگل هاي آمازون که قيمتي بالاتر از ۴ ميليون تومان دارد، مي توان با ساده ترين برآوردها، کمترين ميزان خروج هر يک از اين گردشگران از کشور را يک هزاردلار (محاسبه ريالي اش با خودتان!) محاسبه کرد. هر چند اگر هزينه هاي حدود 2ميليون تومان (محاسبه ارزي اين هم با خودتان) با هزينه رفت و برگشت و سوغات و نيز لحاظ شود، هر نفر حدود 3 تا 4 هزار دلار از کشور خارج مي کند. شايد با نگاهي به عدد برآوردهاي اوليه اين خروج عظيم سرمايه اين طور برآورد شود: مردمي که براي گذراندن تعطيلات خود در خارج از کشور، اين هزينه را متحمل شده اند، قيمتي بيش از حد معمول را پرداخته اند، ولي بررسي هاي کارشناسان نشان مي دهد اين مبلغ، چندان هم به ضرر و زيان گردشگران نبوده است.

در حالي که تور هوايي کيش با ۳ شب اقامت، حدود ۶۰۰هزار تومان قيمت دارد و يا تور هوايي شيراز(از مشهد)بيش از ۴۵۰ هزار تومان تمام مي‌شود با همان شرايط، يعني سفر هوايي و ۳ شب اقامت، تور دبي حدود 7۵۰ هزار تومان و تور ارمنستان 7۰۰ هزار تومان قيمت دارد و اين در حالي است که تور زميني همين کشور کمي بيش از 4۰۰ هزار تومان مي‌شود و اين يعني مسافر بسته به بودجه خود امکان انتخاب در سفر خارجي را هم دارد.

تهديد براي ما فرصت براي ديگران!
کارشناسان صنعت گردشگري مي گويند يکي از دلايل مهم افزايش سفرهاي خارجي، گران بودن نسبي سفرهاي داخلي است. کشورهاي اطراف ايران، با استفاده از اين واقعيت و نيز شناسايي نيازهاي گردشگران ايراني و برداشتن برخي از محدوديت ها، توانستند نوروز سال گذشته بيش از ۶ درصد جمعيت کشور را به سمت خود جذب کنند.

يک کارشناس گردشگري و مدرس دانشگاه در اين باره مي گويد: قيمت قطعا يکي از عوامل است اما در کنار آن بايد ساير متغيرها از جمله کيفيت خدمات را نيز در نظر گرفت. مقاصدي مثل ترکيه، ‌ارمنستان، مالزي يا امارات درباره بازار ايران کار مي‌کنند. نيازهاي مسافر ايراني را مي‌شناسند و براي رفع نيازها سرمايه‌گذاري مي‌کنند.

به گفته "اسماعيل قادري" گردشگري که به خارج از کشور مي‌رود،‌ برخي محدوديت‌ها را ديگر احساس نمي‌کند. کشورهاي همسايه نيز بر اين نقطه ضعف‌ها کار مي‌کنند. به نظر مي‌رسد که اين عامل قوي‌تر و مهم‌تر از قيمت باشد. تور مالزي را مقايسه کنيد. قيمت تورهاي نوروزي مالزي خيلي بيشتر از ساير مواقع بود و از طرف ديگر سطح خدمات پايين آمده بود. وعده هتل ۴ ستاره داده و مسافر را به هتل ۳ ستاره برده بودند اما باز هم ايرانيان زيادي به مالزي رفته‌اند.

خروج ناآگاهانه
ولي جداي از موضوع جذابيت‌هاي گردشگري و برنامه‌ريزي کشورهاي همسايه براي جذب گردشگر ايراني،‌ آيا تفاوت خدمات نيز نقشي در اين زمينه ايفا مي‌کند؟ "کامران هادي زاده" کارشناس سازمان ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي معتقد است: اگر نگوييم همه ولي بخشي از آن ها که مي‌روند سفر، فرق هتل ۴ ستاره و ۵ ستاره و تفاوت خدمات‌شان را نمي‌دانند. در اين که سطح خدمات گردشگري در ايران پايين است شکي نيست اما اين تفاوت نقش به سزايي در انتخاب مقصد ندارد و به نظر مي‌رسد خيلي از مسافران آگاهانه و براساس کيفيت خدمات،‌ مقصد را انتخاب نمي‌کنند.

وي اضافه مي کند: به بيان ديگر، مسافران ترجيح مي دهند تنها به علت تبليغاتي که انجام مي شود در مکان هايي اقامت کنند که مطابق وعده تبليغاتي نباشد، ولي به آن چه مي خواهند، دسترسي داشته باشند.

وي تاکيد مي کند: ضرر فاحش صنعت گردشگري ايران در نوروز ۹۰ به اندازه اي بزرگ به نظر مي رسد که تنها دست بر پشت دست کوبيدن هنگام ديدن آمار نجومي خروج ۴ ميليون نفر گردشگر ايراني، کافي نيست.

"هادي زاده" مي گويد: اين حجم از گردشگران در بازه زماني ۱۴ روزه تعطيلات، به اندازه اي ظرفيت تغيير در زيرساختار گردشگري ايران را دارند که محاسبه آن، کار سختي نيست. با وجود اين، گران بودن مسافرت در داخل، برخي محدوديت ها که بارها به آن اشاره شده و تبليغات پررنگ تورگردانان خارجي، کار خود را مي کند و خروج سرمايه از کشور همچنان ادامه خواهد يافت.

هدف ارزان بعدي
هر چند هيچ گاه آمار دقيقي از ميزان گردشگران ايراني که براي تعطيلات به خارج از کشور مي روند، منتشر نشده، ولي مروري بر فعاليت شرکت هاي گردشگري و تورگردانان نشان مي دهد به جز کشورهاي هم جوار، دومين مقصدي که هدف گردشگران ايراني شمرده مي شود، کشورهاي جنوب شرق آسيا به ويژه مالزي است که از لحاظ اقتصادي نيز در رديف تورهاي ارزان قيمت شمرده مي شود. تورگردانان اميدوارند با بردن گردشگران ايراني به مالزي و تايلند، جنوب شرق آسيا را به عنوان هدف گردشگري جايگزين ترکيه و امارات براي آن هايي که هنوز ترجيح مي دهند ايام نوروز را به آن طرف آب بروند، معرفي کنند.

از طرف ديگر، گزارش هايي از تاثير گذاري اجراي قانون هدفمندي يارانه ها بر مسافرت هاي داخلي، منتشر شده است. هر چند رئيس جمهور در يکي از اظهاراتش در سال گذشته درباره مسافرت در ايام نوروز گفته بود هدفمندي يارانه ها به معني کاهش سفر در ايام نوروز نيست، ولي فعالان اين صنف، بارها اعلام کرده اند به علت گران شدن بهاي سوخت و تمايل نداشتن مردم براي خريد بسته هاي گردشگري گران، وضعيت گردشگري داخلي نيز چندان تعريفي ندارد.

آن ها مي گويند به دليل گران شدن هزينه مسافرت در داخل کشور، احتمال اين که مردم براي گذراندن تعطيلات خود به خارج از مرزها بروند، چندان بيراه نيست.

آخرين برگ تورهاي داخلي
از طرف ديگر، بررسي بازار تبليغات گردشگري داخلي در نوروز 90 نشان مي دهد فعالان اين صنف، بيشتر ترجيح مي دهند از عامل "ارزاني" براي جذب مشتريان خود استفاده کنند. به عنوان مثال ارائه تخفيف 50 درصدي براي هتل هاي استان تهران، يکي از مشوق‌هاي اقتصادي بود که صاحبان هتل ها اميدوار بودند براي جذب گردشگران موثر واقع شود.

رئيس جامعه هتل داران اصفهان نيز از افزايش نيافتن هزينه هتل ها نسبت به سال گذشته در اين شهر گردشگري خبر داده و از مردم خواسته بود براي سفر به اين شهر، مانند سال هاي گذشته روي مهمان نوازي اصفهاني ها حساب کنند.

تورگردانان متفرقه نيز سعي کرده بودند با مخاطب قرار دادن سليقه اقتصادي پسند گردشگران، از آن ها بخواهند به جاي رفتن به خارج از کشور، گوشه و کنار سرزمين خود را با پرداخت بهاي اندکي، سياحت کنند ولي امسال همين تلاش هم ديده نمي شود. گويي تور گردانان داخلي نيز نا اميد شده و حتي در پي تغيير رويکرد هستند.

در اين بين بد نيست نگاهي خوش بينانه هم داشته باشيم به آمار سفرهاي داخلي ايام نوروز 1390.رئيس ستاد تسهيلات سفرهاي کشور، پس از پايان تعطيلات نوروزي 1390 در شرح آمار نهايي نوروزي در بخش نفر - شب اقامت، اظهار کرد: سفرهاي هم وطنان در اين مدت زمان، ثبت 52 ميليون و 477 هزار نفر - شب اقامت را به دنبال داشته که اين آمار در مقايسه با مدت زمان مشابه سال قبل، برابر 41 ميليون و 420 هزار نفر - شب اقامت، رشد 6/26 درصدي ميزان اسکان مسافران نوروزي را به همراه داشته است.

در پايان بد نيست براي درک فرصتي که از دست رفته و فرصت هاي عظيم تر آينده به اين مسئله اشاره شود که فعالان حوزه گردشگري ۱۴ روز تعطيلات نوروز و ۳ ماه تابستان را به عنوان اصلي ترين فصل گردشگري ايراني مي دانند و هنوز ۳ ماه پر مسافرت آينده در راه است.

به نظر مي رسد با برنامه ريزي صحيح و تدابير ويژه ضرورت دارد که از خروج ميلياردها تومان سرمايه از کشور پيشگيري کرد.

چکيده گزارش
ارديبهشت ماه امسال بود که خبرگزاري ها از خروج ۴ ميليون گردشگر ايراني در نوروز خبر دادند و اعلام کردند محاسبات نشان مي دهد آن ها ميلياردها تومان با خود از کشور خارج کردند. کارشناسان صنعت گردشگري مي گويند يکي از دلايل مهم افزايش سفرهاي خارجي، گران بودن نسبي سفرهاي داخلي است. کشورهاي اطراف ايران با استفاده از اين واقعيت و نيز شناسايي نيازهاي گردشگران ايراني و برداشتن برخي از محدوديت ها، توانستند در نوروز سال گذشته بيش از ۶ درصد جمعيت کشور را به سمت خود جذب کنند. به هرحال آن چه مسلم است ضرر فاحش صنعت گردشگري ايران در نوروز ۹۰ به اندازه اي عظيم به نظر مي رسد که تنها دست بر پشت دست کوبيدن هنگام ديدن آمار نجومي خروج ۴ ميليون نفر گردشگر ايراني، کافي نيست و بايد به دنبال علت ها و رفع نقاط ضعف بود. درغير اين صورت اين تهديد براي ما و فرصت براي ديگران روز به روز جدي تر مي شود.