ايالت هيرکانيه هخامنشيان در البرز شمالی، ميراث متروک

يکي از ايالت­هاي مهم هخامنشي، ايالت هيرکانيه يا ورکانه در محدوده تقريبي استان گلستان امروزي بود، با اين حال کمتر کسي اين استان و آثار تاريخي بازمانده از امپراطوري هخامنشيان و تاريخ اين استان در اين دوره را مي شناسند، از همين رو کارشناسان بر اين باورند بايد کاوش ها و پژوهش ها در اين زمينه در استان گلستان افزايش يابد.

خبرگزاري ميراث فرهنگي – گروه ميراث: سلسله هخامنشي توسط کورش در سال 559 پيش از ميلاد تاسيس شد و دويست و بيست سال بعد در زمان حکمراني داريوش سوم و با حمله اسکندر در سال 330 منقرض ميشود. بسياري از آثار تاريخي بازمانده از اين سلسله شکوهمند در استان هاي فارس و خوزستان و بوشهر است، با اين حال در شمال ايران و در منطقه البرز شمالي نيز استان هيرکانيه يکي از مناطق پر اهميت اين امپراطوري بود که تا کنون کمتر شناسانده شده است.

در همين رابطه مهدي خليلي دانشجوي کارشناسي ارشد رشته باستان شناسي که تحقيقاتي را در اين باره انجام داده است به CHN مي گويد: " سلسله هخامنشيان متشکل از حدود 30 ايالت بوده که شرقي­ترين ايالت آن هند امروزي و غربي­ترين تا شمال آفريقا، از شمال به جنوب روسيه امروزي و از جنوب به خليج­فارس امتداد داشته است. يکي از ايالت­هاي هخامنشي، ايالت هيرکانيه يا ورکانه (Vrkana) در محدوده تقريبي استان گلستان امروزي، که مرکز آن «زَدَرکَرته» بوده است."

خليلي مي افزايد: " شواهد تاريخي نشان مي دهد در سال 549 پيش از ميلاد هيرکانيه توسط کورش­بزرگ تصرف شد. در نخستين سال­هاي حکومت داريوش ­اول، يکي از 9 مخالفان حکومت وي، «فَروَرتي» اهل سرزمين ماد بود که بعدها هواداران آن، از پارتيان و هيرکانيان بر ضد حاکم ايالت به نام، ويشتاسپه پدر داريوش برخاستند. ويشتاسپه با کمک فرستادگان داريوش از رگا (ري) توانست شورش را بخواباند."

آنگونه که اين کارشناس رشته باستان شناسي تاکيد مي کند: " ورکانه يکي از استان­هاي مهم هخامنشي بوده به همين دليل والي آن از افراد خاص انتخاب ميشده، مانند ويشتاسپ پدر داريوش­اول، يا داريوش­دوم قبل از به پادشاهي رسيدن والي هيرکانيه بوده است. هرودت هيرکانيان را در فهرست ماليات­دهندگان هخامنشي يادي نکرده است ولي در کتاب هفتم خود در صحبت از ارتش خشايارشا در لشگرکشي به يونان، هيرکانيان در يگان سوم نام برده است. از حاکم­هاي ديگر اين ايالت ميتوان، «اخوس» (يکي از فرزندان اردشيراول) يا «فرتفرنس» (در زمان داريوش­سوم) نام برد. بعد از حمله اسکندر به ايران، وي شخصي به نام «آميناپ» را حاکم اين ايالت کرد.

مهدي خليلي تصريح مي کند: " شواهد باستان­شناسي نيز حاکي از آن است که در کتيبه بيستون به اين ايالت اشاره شده است. از محوطه­هاي باستاني کاوش شده استان گلستان، مربوط به اين دوره، که توسط باستان­شناسان ايراني و خارجي صورت گرفت، مي­توان ياريم­تپه، شاه­تپه، تورنگ­تپه و نرگس­تپه را نام برد. ياريم تپه در گنبد قابوس قرار دارد و در سال هاي 1960 تا 1962 توسط ديويد استروناخ کاوش شد. کاوش تورتگ تپه نيز در بهار 1310 هجري شمسي توسط وولسين انجام شد. سي سال بعد در دهه 1340 "ژان دهه" حفاري را در اين تپه آغاز کرد. نرگس تپه نيز توسط ژاپني ها شناسايي و توسط قربانعلي عباسي در سال 1385 کاوش شد. کاوش شاه تپه نيز بر عهده آرنه بود."

با توجه به گفته هاي اين کارشناس به نظر مي رسد براي معرفي تاريخ هخامنشي اين نقطه از کشور تا کنون اقدام خاصي صورت نگرفته است و به همين دليل است که بسياري از مردم سيطره هخامنشيان را تنها در استان هاي فارس و خوزستان مي دانند.