آدينه، 9 آبان ماه 1404 = 31-10 2025
وقتی روسیه از روش‌های داعش برای رسیدن به اهداف خود استفاده می‌کند
در نگاه نخست، گروه داعش و دولت روسیه هیچ شباهتی با هم ندارند؛ یکی خود را در لباس ایمان پنهان می‌کند و دیگری در جامه قدرت سیاسی ظاهر می‌شود. اما کارشناسان می‌گویند هر دو از روش‌هایی مشابه برای رسیدن به اهداف خود استفاده می‌کنند: تبلیغات هدفمند، اطلاعات گمراه‌کننده، و جذب افراد آسیب‌پذیر. اگر در گذشته این روش‌ها نام «تروریسم» به خود می‌گرفت، امروز همان منطق در قالب «جنگ هیبریدی» یا جنگ ترکیبی به کار گرفته می‌شود؛ شیوه‌ای که مرز میان جنگ و صلح را از میان برده است.
براساس گزارش نهادهای اطلاعاتی آلمان، روسیه در حال به‌کارگیری «عوامل سطح پایین» در اروپا است. این شامل شهروندانی عادی می‌شود که اغلب از طریق شبکه‌های اجتماعی جذب می‌شوند تا دست به اقداماتی کوچک اما موثر بزنند: از آتش‌سوزی و فیلم‌برداری از تاسیسات حیاتی گرفته تا ارسال بسته‌های انفجاری.
هدف در همه موارد یکی است: ایجاد ترس، آشوب و بی‌اعتمادی عمومی. فریدریش مرتس، صدراعظم آلمان، در سخنرانی ماه اکتبر خود روسیه را به جنگ هیبریدی علیه غرب متهم کرد. کارشناسان می‌گویند این روش، بسیار شبیه به شیوه داعش در دوران اوج خود است؛ استفاده از فضای مجازی برای رادیکال‌سازی، برهم‌زدن آرامش روانی جوامع و به‌کارگیری افراد در حاشیه برای اجرای اهداف ایدئولوژیک.
وقتی روسیه از کتاب داعش الهام می‌گیرد
کاتسپر رکاوک، پژوهشگر ارشد مرکز بین‌المللی مقابله با تروریسم، در این خصوص می‌گوید: «روسیه در دکترین نظامی خود کاملا آگاه است که جنگ هیبریدی ابزاری کارآمد برای مقابله با دولت‌هاست. همانند داعش، افراد اخلاقا بی‌ثبات یا آسیب‌پذیر را هدف قرار می‌دهد، چون کنترل آن‌ها آسان‌تر است.»
در واقع مجرمان و حاشیه‌نشینان اجتماعی به «متحدان طبیعی» روسیه تبدیل شده‌اند. همان‌طور که داعش در اروپا از بزهکاران برای انجام عملیات خشونت‌آمیز بهره می‌برد.
از مساجد تا کلیساهای ارتدکس؛ نفوذ از مسیر ایمان
داعش بین سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۷ از برخی مساجد در آلمان، به‌ویژه مسجد «فوسلیت ۳۳» در برلین، به‌عنوان مرکز جذب نیرو استفاده می‌کرد.در این مکان‌ها آموزه‌های سلفی ترویج و ارتباط مستقیم با جنگجویان سوری برقرار می‌شد. امروز روسیه، با پیام‌هایی مذهبی و ملی‌گرایانه که وفاداری ایجاد می‌کنند، از همان منطق استفاده می‌کند.
طبق گزارش مرکز مقابله با افراط‌گرایی، روسیه در حال جذب افراد روس‌زبان و به‌ویژه اعضای کلیساهای ارتدکس روسی در اروپا است. هرچند شواهد مستقیم کمی از این مسئله در دست است.
کارشناسان یادآور می‌شوند کلیسای ارتدکس روسیه از سال ۲۰۱۴ و دوباره در ۲۰۲۲، به بازوی ایدئولوژیک کرملین تبدیل شده است.
پاتریارک کیریل اول، اسقف ارتدکس روسیه، جنگ علیه اوکراین را «جنگ مقدس» نامیده و آن را دفاع از ارزش‌های ارتدکس در برابر «تهاجم غرب فاسد و شیطان‌زده» توصیف کرده است.
جنگ برای ذهن‌ها
چه در قالب داعش و چه در هیئت کرملین، هدف یکی است: ضربه به انسجام روانی و اجتماعی جوامع غربی. پروپاگاندا، ترس و سردرگمی سلاح‌های اصلی این جنگ هستند.
اما تفاوت در واکنش غرب است. به گفته رکاوک «در برابر داعش، همه متفق‌القول بودند که با شر مطلق طرفیم. اما در مورد روسیه این وضوح وجود ندارد. بسیاری هنوز آن را تروریسم نمی‌دانند و زیر عنوانی ملایم‌تر، یعنی “جنگ هیبریدی”، پنهان می‌کنند.»
دکتر کریستوفر نهرینگ، مدیر مؤسسه اطلاعات سایبری، هشدار می‌دهد که هدف نهایی این حملات روانی است: «حادثه‌های کوچک ممکن است ترسناک باشند، اما هدف واقعی آن‌ها تضعیف روحیه جمعی است. ما باید در برابر این جنگ روانی، مقاومت ذهنی و ارتباطات هوشمندانه‌تری بسازیم.»
English SummaryIn appearance, ISIS and the Russian state seem vastly different; one cloaked in faith, the other in political power. However, experts argue they both employ similar tactics to achieve their objectives: targeted propaganda, misleading information, and the recruitment of vulnerable individuals. While past practices may have been dubbed "terrorism," today they manifest as "hybrid warfare," blurring lines between war and peace.
Reports from German intelligence indicate that Russia is deploying "low-level agents" in Europe to incite fear and chaos through small yet effective actions. Chancellor Friedrich Merz accused Russia of hybrid warfare against the West. This strategy mirrors ISIS's methods of radicalization and psychological disruption.
The Kremlin is reportedly targeting Russian-speaking individuals, particularly within Orthodox communities in Europe, to foster loyalty using nationalist rhetoric. The Russian Orthodox Church has become an ideological tool for the Kremlin, with Patriarch Kirill labeling the war in Ukraine as a "holy war" defending Orthodox values.
The ultimate aim remains the same for both groups: undermining the psychological and social coherence of Western societies. While propaganda and confusion serve as their main weapons, the West's response differs. Many still do not categorize Russia's actions as terrorism, opting for a less severe term, "hybrid warfare." Experts warn that the real goal of these attacks is to erode collective morale, emphasizing the need for resilient mental strategies against such psychological warfare.
