پنجشنبه، 9 مرداد ماه 1404 = 31-07 2025
با چشم غیرمسلّح تا کجای کیهان را می‌توانیم ببینیم؟
چشم انسان بدون هیچ ابزار کمکی هم می‌تواند تا اعماق شگفت‌انگیزی از جهان را ببیند؛ حتی بسیار دورتر از محدوده کهکشان راه شیری.
جهان بسیار پهناور است و ما با کمک فناوری و تلسکوپ‌ها توانسته‌ایم دورترین کهکشان‌ها و حتی نخستین نور کیهان یعنی تابش پس‌زمینه مایکروویو کیهانی را رصد کنیم. اما این به آن معنا نیست که چشم ما در این زمینه نمی‌تواند حرفی برای گفتن داشته باشد. در واقع ما می‌توانیم با چشم غیرمسلح هم چیزهایی ببینیم که شاید تصورش را نکنیم.
به گزارش فرادید؛ دید ما به نور ظاهری اجرام بستگی دارد. برخی ستاره‌ها آنقدر پرنور هستند که خورشید در برابرشان کم‌فروغ به نظر می‌رسد، اما چون بسیار دورند، بدون تلسکوپ دیده نمی‌شوند. اگر آسمان کاملاً تاریک باشد، یک فرد معمولی می‌تواند تقریباً ۹۰۰۰ ستاره را ببیند. بحث بر سر دورترین ستاره‌ای که با چشم دیده می‌شود، همواره ادامه دارد؛ چون هم روشنایی ستاره‌ها تغییر می‌کند و هم فاصله دقیق آن‌ها همیشه با کمی خطا اندازه‌گیری می‌شود.
بر اساس داده‌های ماهواره «گایا»، برخی از دورترین ستاره‌های قابل مشاهده با چشم شامل «رو کاسیئوپیا» است که یک ابرغول زرد کمیاب با نوری ۳۰۰ هزار برابر خورشید است و حدود ۸ هزار سال نوری با ما فاصله دارد. همچنین ستاره‌های «فی کاسیئوپیا» تا ۱۵ هزار سال نوری دورترند. اگر کمی فراتر برویم و به کهکشان‌ها نگاه کنیم، چشم انسان هم قادر به دیدن کهکشان آندرومدا در فاصله ۲.۵ میلیون سال نوری است. با شرایط عالی، حتی کهکشان‌های دورتری مانند M81 و M83 هم ممکن است دیده شوند که تا ۱۵ میلیون سال نوری از ما فاصله دارند.
اما شگفت‌انگیزترین رکورد مربوط به یک انفجار پرتو گاما است. در ۱۹ مارس ۲۰۰۸، رویداد GRB 080319B برای حدود ۳۰ ثانیه آنقدر پرنور شد که با چشم دیده می‌شد؛ نوری که برای رسیدن به ما ۷.۵ میلیارد سال در فضا سفر کرده بود. اگرچه چنین رویدادهایی نادرند، اما اگر بخواهید مطمئن باشید که همیشه نوری بسیار دور به چشمتان برسد، کافی است در نیمکره جنوبی به ابرهای ماژلانی بزرگ و کوچک نگاه کنید. این دو کهکشان کوچک که به دور راه شیری می‌گردند، ۱۶۰ هزار سال نوری از ما فاصله دارند و حتی در شرایط نه‌چندان ایده‌آل هم دیده می‌شوند.
فکر کردن به این موضوع شگفت‌انگیز است: فوتون‌هایی که میلیون‌ها یا حتی میلیاردها سال در تاریکی فضا سفر کرده‌اند، در نهایت به چشم شما می‌رسند و شما را به اعماق کیهان و ستاره‌هایی فراتر از مرزهای کهکشانمان پیوند می‌زنند.
English SummaryThe human eye can perceive astonishing depths of the universe without any tools, even beyond the Milky Way. While technology and telescopes have allowed us to observe distant galaxies and cosmic microwave background radiation, our naked eye can still see remarkable celestial objects. In a dark sky, an average person can spot about 9,000 stars. Notably, the star "Roc Cassiopeia," 8,000 light-years away, and the Andromeda galaxy, 2.5 million light-years distant, are visible. A remarkable event, the gamma-ray burst GRB 080319B, was visible to the naked eye after traveling 7.5 billion years. The Magellanic Clouds, 160,000 light-years away, can also be seen under less-than-ideal conditions.
