مدتها چنین اندیشه می شد که کهن ترین تمدن جهان در سومر عراق پای گرفته است. اما کشف یک زیگورات (معبد پلکانی) با قدمت بیش از پنج هزار سال، آثار سنگی بسیار و کتیبه های آجری به خطی ناشناخته در این منطقه ایران باعث شد باستان شناسان درباره دانسته ها و ادعاهای پیشین خود تجدید نظر کنند. این تمدن که قدیمی تر و وسیع تر از تمدن بین النهرین بوده است، بزرگترین مرکز تجاری جهان نیز بوده است. احتمال می رود که این تمدن همان شهر گمشده و افسانه ای ارت باشد که در کتیبه های پادشاه سومری در بین النهرین بدان اشاره شده است. پروفسور هالی پیتمن، عضو گروه باستان شناسی تمدن جیرفت می گوید: در آمریکا از کاوش های جیرفت، به عنوان بزرگترین طرح باستان شناسی خاورمیانه یاد می شود.

از آثار کشف شده در این تمدن می توان به ظروف و پلاک های سنگی با نقوش بسیار ظریف از انسان و موجوداتی چون عقاب، عقرب، پلنگ، قوچ، آهو، مار و شیر اشاره کرد که نظیر آنها در هیچ یک از محوطه های باستانی جهان کشف نشده است. اشیای پیدا شده مانند جام ها، ظروف مختلف، گلدان های ساخته شده از سنگ یا گل مخصوص کوزه گری، مزین به نقش و نگارهای برجسته بسیار بدیع از حیوانات، دام، طبیعت، نخل و گیاهان که با نگین های رنگین گرانبها مانند فیروزه، مرمر، یشم، لاجورد، طلا، سنگ کلریت و یا مروارید بوده اند. بر روی بسیاری از ظروف طرح معماری ساختمان های دو یا سه طبقه به چشم می خورد. از روی این نقوش و بازمانده دانه های غلات پی برده اند که این مردم زندگی کاملا شهر نشینی توام با کشاورزی، دامپروری، پیشه وری و صنعت داشته اند. در هیچکدام از نقوش اثری از شکار یا جنگ و یا ابزاری که گویای چنین صحنه ها و اعمالی باشد دیده نشده است.

مصیبتی بزرگ برای تمدن ایران

در حالی که تپه‌های باستانی کنارصَندَل به عنوان یکی از مهم‌ترین محوطه‌های باستانی ایران و گهواره تمدن جیرفت شناخته می‌شوند، خبرها از وقوع یک فاجعهٔ تلخ حکایت دارد. به گزارش منابع محلی، بخش‌هایی از این تپه‌ها که حاوی آثار ارزشمندی از تمدن باستانی جیرفت هستند، توسط دهیار این منطقه به منظور ساخت یک مجتمع ورزشی، شخم زده شده و تخریب گردیده‌اند. تخریب این آثار، ضربه‌ای جبران‌ناپذیر به میراث فرهنگی و تاریخ باستانی ایران وارد می‌کند.

مدیر پایگاه میراث ملی جیرفت، به «پیام ما» می‌گوید: این تخریب کاملاً آگاهانه انجام شده است. کنارصندل یک محوطهٔ ناشناخته نیست که کسی نداند چقدر اهمیت دارد، این محوطه شهرت جهانی دارد.

به گفتهٔ منابع محلی، دهیار منطقه بدون هماهنگی با مراجع ذی‌صلاح و با بی‌توجهی به ارزش تاریخی این محوطه، اقدام به تخریب بخش‌هایی از تپه‌های باستانی برای ساخت سالن ورزشی کرده است.

این اقدام، نقض آشکار قوانین و مقررات مربوط به حفاظت از میراث فرهنگی و تاریخی کشور است. شخم زدن این تپه‌ها، علاوه بر تخریب آثار باستانی، باعث از بین رفتن لایه‌های باستانی و از بین رفتن امکان مطالعه و تحقیق علمی بر روی این آثار می‌شود.

انتشار خبر تخریب تپه‌های کنارصَندَل، واکنش‌های گسترده‌ای را در میان باستان‌شناسان، فعالان میراث فرهنگی و مردم محلی برانگیخته است. بسیاری از کارشناسان این اقدام را یک «فاجعه فرهنگی» دانسته و خواستار برخورد قاطع با عاملان این تخریب شده‌اند.

دهیار روستا با صراحت تمام می‌گوید: برای من مردم مهم هستند، نه ثبت جهانی و محوطه باستانی.

او درباره کدام مردم حرف می‌زند؟ لودرها کارشان را شبانه پیش برده‌اند، یک‌هفته‌ای می‌شود که مشغول کارند و مخالفت‌های پایگاه میراث ملی جیرفت راه به جایی نبرده و مثل همیشه از مسئولان بالادستی وزارتخانه هم خبری نیست. حالا تپه کنارصندل پر از تکه‌های سفال شده و تخریبی سازمان‌یافته در قلب نشانه‌های تمدن «ارته» رخ داده است؛ بدون اینکه کسی کاری کند.

جیرفت قرار بود جهانی شود، قرار بود تاریخ بین‌النهرین را تغییر دهد، قرار بود از تمدنی ارزشمند بگوید؛ حالا اما لودرها کنارصندل را شخم زده‌اند، همان‌طورکه دو دهه پیش حفاران غیرمجاز سوراخ‌سوراخش کردند و همان‌طورکه ۲۰ سال به حال خود رها شد و همان‌طورکه امروز کسی دم نمی‌زند و به تخریب نشانه‌های یک تمدن بزرگ واکنشی نشان نمی‌دهد.