خسارت سنگین سیل ایلام در نیمه پاییز و مشکلات پیش‌ آمده برای مردم به زودی سیلی از پرونده‌های حقوقی را روانه دستگاه قضایی می‌کند تا به این خسارات رسیدگی و احکام لازم در خصوص آن صادر شود و این خسارات در حالی اتفاق افتاده که هشدارهای اولیه در خصوص آن داده شده بود و پیش‌بینی‌های لازم اگر می‌شد شاید هم خسارت کمتری اتفاق می‌افتاد و هم شاهد بار جدیدی برای دستگا قضایی نبودیم. بدون شک سیل یک حادثه غیرقابل پیش‌بینی است اما این مساله نمی‌تواند به عنوان صورت مساله، توجیهی برای کوتاهی یا سهل‌انگاری در بروز مشکلات بعدی به شمار رود. در این خصوص همانگونه که بیان شد، پیش‌بینی‌هایی در محافل مختلف ارائه شده بود تا میزان خسارت‌ها یا ساماندهی آنها برای کاهش ورودی به محاکم قضایی کمتر شود.

درخواست برای پیگیری ثبت اسناد اراضی دولتی‌ها

پس از وقوع سیل در چالوس و کرج در تابستان امسال، اولین هشدارها از سوی رییس سازمان ثبت اسناد و املاک به مسئولان دولتی ارائه شد تا برای پیشگیری از خسارات بیشتر، مالکیت‌ دولتی بر بستر و حریم رودخانه را تثبیت کنند و با ساماندهی این اراضی، اجازه بروز مشکلات بعدی را ندهند. احمد تویسرکانی بارها در جلسات مختلف اعلام کرده است که سازمان ثبت اسناد از تمام دستگاه‌هاي دولتي خواسته‌ تا محدوده اراضي تحت تصدي خود را شناسايي و براي آن دسته از زمين‌هايي كه هنوز سندي به نام دولت برايشان صادر نشده است، نسبت به تعيين تكليف وضعيت ثبتي آنها اقدام كنند. البته به گفته تویسرکانی، تفاهم‌نامه‌هایی هم با وزارت نيرو به امضا رسید و در پی این تفاهم‌نامه عمليات صدور سند محضري براي كليه سواحل، رودخانه‌ها و اراضي تحت مالكيت اين وزارتخانه رسما آغاز مي‌شد. اين اقدام بستر طبيعت‌خواري را در شهرها و مناطقي كه داراي زمين‌هاي مستعد تجاوز ساختماني هستند از بين مي‌برد و راه را براي تصاحب غيرقانوني اراضي منابع طبيعي توسط زمين‌خوارها مسدود مي‌كند. از آن زمان مسئولان سازمان ثبت اسناد با نیت جلوگیری از زمین‌خواری و سنددار شدن برخی نواحی رودخانه‌ها، این اظهارات را مطرح کردند تا اگر اتفاقی رخ داد، افرادی که در جوار رودخانه‌ها هستند، برای خسارات خود به محاکم قضایی مراجعه نکنند و به واسطه اسناد و مدارکی که دارند به دنبال راهی برای کاهش خسارات باشند چرا که حواشی بستر رودخانه‌ها به دلیل در معرض خطر بودن، نمی‌توانند مشمول سند شخصی باشند و متعلق به بیت‌المال هستند.

دادستانی هم خسارات جبران‌ناپذیر النینو را پیش‌بینی کرده بود

اما جدا از هشدارها و پیش‌بینی‌هایی که در فضای رسانه‌ای جریان داشت، در هفته گذشته نیز معاون دادستان تهران از تذکر کتبی دادستانی به وزارت نیرو و آب منطقه‌ای تهران در مورد بروز پدیده النینو خبر داد. مرتضی تورک در مورد وضعیت ساخت‌و‌سازهای غیرمجاز در بستر رودخانه‌های تهران هنگام بروز پدیده النینو، گفت: در فصل تابستان با بارش چند میلیمتر باران در حاشیه رودخانه‌های تهران خسارات جانی و مالی داشتیم که بیشتر آن به دلیل ساخت‌و‌سازهای غیرمجاز و عدم‌رعایت قوانین بود. وی افزود: با توجه به هشدارهای جهانی و سازمان هواشناسی اگر پدیده النینو در تهران رخ دهد، قطعا خسارات جبران ناپذیری خواهیم داشت. رودخانه‌های تهران به دلیل چند سال خشکسالی و کم‌آبی شاهد ساخت‌و‌ساز‌های غیرمجاز بوده در حالی که اگر این رودخانه‌ها پرآب شوند تمامی این ساخت‌و‌سازها به زیر آب می‌روند. معاون دادستان تهران حتی در این خصوص نامه‌ای به وزارت نیرو و آب منطقه‌ای تهران نوشت و تذکر داد تا براساس قوانین و مقررات و احتمال بروز سیلاب، هرچه زودتر اقدامات لازم را برای پاکسازی رودخانه‌های تهران انجام دهند. حال با وجود تمام هشدارها، با بروز سیل در ایلام در اواخر هفته گذشته و طبق اعلام معاون عمرانی استانداری ایلام بر اثر جاری شدن سیل در استان ایلام، چند نفر جان خود را از دست داده‌اند و ساختمان‌ها، مسیرها و مراکز دولتی ۴۰ درصد خسارت دیده‌اند. در مجموع شاید خسارت ۶۰۰ میلیاردی در ایلام بتواند مسئولان دولتی را نسبت به جدی گرفتن پدیده النینو، بیدار کند.

آماده‌باش دیرهنگام

در حالی که وقوع سیل در ایلام، خوزستان و کرمانشاه خسارات سنگینی بر جای گذاشته است، وزیر نیرو برای مقابله با زمستان سخت ۹۴، طی نامه‌ای به هوشنگ فلاحتیان آماده‌باش ستاد بحران را اعلام کرده است. این آماده‌باش در حالی بر لزوم توجه به تامین سوخت گاز برای نیروگاه‌ها با توجه به سردی زمستان و توجه به تعمیر نیروگاه‌ها تاکید کرده است که توجه به موضوع لزوم پاکسازی حریم رودخانه‌ها در آن مورد غفلت قرار گرفته است. در حالی‌که بروز سیل در رودخانه‌ها مشکلات زیادی را برای مردم ایجاد می‌کند و منجر به خسارات زیاد مالی و تشکیل پرونده‌های متعدد قضایی می‌شود، لازم است تا مسئولان ذی‌ربط بیشتر از گذشته به موضوع پاکسازی رودخانه‌ها توجه کنند.

ایران تنها کشوری نیست که در خطر مواجه با پدیده النینو قرار دارد و کشورهای زیادی تاکنون با این پدیده مواجه شده و از آن عبور کرده‌اند، نگاهی به تجربه کشور پرو می‌تواند برای مسئولان ایرانی قابل توجه باشد. مقامات دولتی و بیمه در کشور پرو، برای حمایت از کشاورزان در برابر خسارت‌های النینو اقدام به خرید بیمه حوادث فاجعه‌آمیز کشاورزی کرده است. دولت پرو یک مرکز تخصصی به منظور حمایت از بخش کشاورزی در مقابل حوادث غیر فاجعه‌آمیز و انتقال آن در قالب یک بیمه‌نامه جدید برای پوشش ۵۵۰ هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی به ارزش ۱۵۶ میلیون دلار اقدام کرده است. در حقیقت بیمه حوادث فاجعه‌آمیز کشاورزی، ۸ استان زراعی پرو را به وسعت ۵۵۰ هزار هکتار تحت پوشش بیمه قرار می‌دهد. به گفته داود پرهیزکار، رییس سازمان هواشناسی کشور، پدیده النینو تعیین‌کننده ترسالی و خشکسالی کشور نیست؛ در حقیقت یک پدیده اقیانوسی و دریایی بوده و عامل اصلی آن نیز تغییرات دمای سطح آب است که اگر دمای سطح آب افزایش یابد و از درصد نرمال خود بالاتر رود و در آن صورت پدیده النینو، تبخیر زیاد و بارش بیشتر رخ می‌دهد و اگر دمای سطح آب از درصد نرمال خود کمتر شود، پدیده لانینا شکل می‌گیرد.