« در فصول پاییز و زمستان پیش رو به ویژه ماههای مهر و آبان، به دلیل بروز ال نینو احتمال وقوع زمستان بسیار سرد و بارشهای زیاد در ایران وجود دارد. در این صورت مانند زمستان سال 86، استفاده مردم از وسایل گرمایشی بیشتر خواهد شد. از این رو وزیر نیرو پیش بینی ذخیره سوخت و منابع کافی در نیروگاهها و افزایش تولید را به معاون برق و انرژی را داده است». در همین زمینه به سراغ‌ دکتر مجید حبیبی نوخندان رئیس مرکز اقلیم شناسی کشور رفتیم تا صحت و سقم این گزارش را جویا شویم.
ال‌نینو؟!
رئیس مرکز اقلیم شناسی کشور در گفتگو با آفتاب یزد و با تائید گزارش وزارت نیرو مبنی بر وقوع پدیده ال نینو در پاییز و زمستان امسال به توضیح این پدیده پرداخت و گفت: ال‌نینو یکی از پدیده‌های خاص جوی است که روی کره زمین و در مناطق شرقی اقیانوس آرام رخ می‌دهد به این ترتیب که دمای سطح آب افزایش پیدا می‌کند؛ آن هم یک افزایش غیرمعمول. مجید حبیبی نوخندان افزود: چون معمولا در سواحل پرو، شیلی و اکوادور کاهش دما و فرونشست هوا را داریم. در فرونشست هوا ما شاهد هوای خشک و جو پایدار هستیم. این یک شرایط معمول است اما در شرایط ال نینو دمای سطح آب در این سواحل یعنی پرو، شیلی و آرژانتین و ... دما به شدت افزایش پیدا می‌کند. این افزایش دمای سطح آب باعث تشکیل ابرهای باران‌زا در این منطقه می‌شود که بارش‌های رگباری را به دنبال دارد. وی با بیان اینکه کشورهایی که در طول سال کم بارش هستند از جمله کشورهای گفته شده اما با وقوع پدیده ال نینو بارش‌های سنگینی مواجه می‌شوند، اظهار کرد: در مقابل، در ضلع غربی اقیانوس آرام، در کشورهایی مثل استرالیا، زلاندنو، فیلیپین و ... دمای سطح آب کاهش پیدا می‌کند و فرونشست هوا اتفاق می‌افتد. از این رو، در سال‌هایی که در این کشورها پدیده ال نینو اتفاق می‌افتد ما شاهد آتش سوزی جنگل‌ها و خشکسالی هستیم. حبیبی تاکید کرد: نتیجه می‌گیریم وقوع ال‌نینو در این قسمت از کره زمین سایر قسمت‌های کره زمین را تحت تاثیر قرار می‌دهد یعنی الگوهای جوی این مناطق که تغییر پیدا می‌کند الگوهای جوی سایر مناطق را تحت تاثیر قرار می‌دهد که در اقتصاد به این پدیده اثر پروانه‌ای و در اقلیم شناسی به این موضوع اثر دورپیوند - یعنی مناطق از دور با هم در ارتباط هستند- گفته می‌شود.رئیس مرکز اقلیم شناسی کشور در ادامه بابیان اینکه الگوهای جوی، الگوهای مشخصی هستند و وقتی که تغییری در قسمتی ایجاد می‌شود سایر مناطق به تبع آن دچار تغییراتی می‌شوند، بیان کرد: علت ماهوی تغییر دمای سطح آب مشخص نیست و دانشمندان هنوز به نتیجه‌ای در این زمینه نرسیده‌اند. اما رابطه‌های آماری خوبی بین تغییر دمای سطح آب در یک منطقه با تغییرات در سایر مناطق یافت شده است.
جای نگرانی نیست
وی تاکید کرد: بر اساس بررسی‌ها و رابطه‌های آماری هم ما پیش‌بینی می‌کنیم که پاییز و زمستان امسال با پدیده ال نینو روبه‌رو خواهیم شد آن هم ال‌نینو قوی. هر چند این پدیده خطرناک و جای نگرانی نیست. حبیبی توضیح داد: براساس پیش‌بینی محققان مربوطه، در سال‌هایی که پدیده ال‌نینو اتفاق می‌افتد بارش‌های پاییزی در نواحی مختلف کشور افزایش می‌یابد. به غیر از تحقیقات محققان داخلی، در مرکز اقلیم‌شناسی ایران نیز یک سامانه پیش‌بینی فصلی وجود دارد که گزارش آن به همه نهادها و سازما‌ن‌ها ارسال می‌شود. رئیس مرکز اقلیم شناسی کشور ادامه داد: در مطالعات این مرکز از مرداد و شهریور امسال مشخص بود که پاییز امسال با روند نرمال بودن بارش و یا بالاتر از آن مواجه خواهیم بود. مثلا اگر نرمال بارش در شهری مثل مشهد در فصل پاییز 28 میلیمتر باشد در سالی که پدیده ال نینو اتفاق می‌افتد میزان بارش در این شهر 28 میلیمتر و بالاتر خواهد بود.
پاییز امسال؛ گرم اما پربارش
وی با بیان اینکه از این رو، ما برای پاییز امسال پیش‌بینی کردیم اغلب نقاط ایران به ویژه نوار شمالی کشور شاهد بارش بالاتر از نرمال خواهند بود که این بارش هم برف را شامل می‌شود و هم باران را، خاطرنشان کرد: از سوی دیگر، در مورد دما نیز ما پیش‌بینی کرده‌ایم که پاییز امسال دما از حد نرمال بالاتر خواهد بود. مثلا اگر دمای هوای مشهد به طور میانگین در پاییز هر سال حداکثر 15 درجه سانتیگراد است در سالی که پدیده ال نینو اتفاق می‌افتد این دما به بالای 15 درجه می‌رسد. به عبارت دیگر پاییز نسبتا گرم‌تری را خواهیم داشت. پس نتیجه می‌گیریم با توجه به بروز پدیده ال نینو در پاییز امسال در ایران ما شاهد افزایش بارش و افزایش دما خواهیم بود. در چنین شرایطی بارش‌هایی که شکل می‌گیرند چون دما بالاست وضعیت جذب رطوبت در هوا افزایش می‌یابد و به دلیل افزایش دما، تبخیر از سطح دریا هم افزایش می‌یابد. حبیبی افزود: در نتیجه ابرهای پربارتری هم شکل می‌گیرد. حال که الگوهای جوی هم به ناپایداری هوا کمک می‌کنند این موضوع باعث مثلا 250 میلیمتر باران در رودسر یا رامسر می‌شود که معادل 4 سال بارندگی در استان یزد است.از سوی دیگر، این شرایط جوی موجب رگباری شدن بارندگی‌ها هم می‌شود.
زمستان امسال؛ گرم و کم‌بارش
وی با اشاره به فصل زمستان نیز گفت: در مورد زمستان هم پیش‌بینی ما این است که بارش‌ها نرمال و کمتر از نرمال و دما هم بالاتر از نرمال باشد. این پیش‌بینی‌ها را سازمان هواشناسی براساس پیش آگاهی فصلی اعلام می‌کند و بر این اساس برای سه ماه آینده افق‌هایی را ارائه می‌دهد. حبیبی با تاکید براینکه پیش‌بینی‌های ما از صحت خوبی برخوردار است، بیان کرد: در کل مسئله پیش‌بینی جوی در کل دنیا موضوع بسیار دشواری است چرا که نیروی انسانی در مقابل جو ناتوان است.
سیل در راه است؛ سازمان‌های مربوطه گوش به زنگ باشند
وی همچنین در پاسخ به اینکه با توجه به پیش‌بینی‌ها امکان وقوع سیل وجود دارد، چه اقدامات پیشگیرانه‌ای در این زمینه را توصیه می‌کنید، گفت: با توجه به در پیش بودن پاییز پربارش با دمای بالا، امکان بروز سیل بسیار وجود دارد اما وظیفه سازمان هواشناسی، پیش‌بینی است و تفسیر این پیش‌بینی برعهده ما نیست. اینکه سیل بیاید، سدها بشکند و اتفاقاتی که چند ماه اخیر شاهد آن بودیم بیفتد برعهده ما نیست، ما پیش‌بینی کردیم اقدامات مدیریتی برعهده سازمان‌های دیگر است.از این رو لازم است با توجه به پیش‌بینی ما در مورد بروز سیل در پاییز امسال سازمان‌های مختلف اقدامات پیشگیرانه را از حالا شروع کنند. رئیس مرکز اقلیم شناسی کشور تاکید کرد: سازمان هواشناسی متولی امر اطلاع رسانی جوی است و نمی‌تواند برای دستگاه‌های دیگر نسخه‌ای بپیچد. اما این سازمان هر هفته دو بار جلسات بحث و بررسی دارد که تمام مسائل جوی در آن بررسی می‌شود. سازمان‌های مختلف که طالب اطلاع از این موضوعات هستند می‌توانند در این جلسات شرکت کنند و اینکه سازمانی کارشناسان خود را در این جلسات شرکت نمی‌دهد دیگر مقصر سازمان هواشناسی نیست.وی با بیان اینکه متاسفانه مقوله هواشناسی در کشور ما در حاشیه است، ابراز کرد: در صورتی که مقوله هواشناسی باید جزء لاینفک زندگی تمام افراد یک جامعه برای تصمیم‌گیری شود که متاسفانه نیست و ما در زمینه فرهنگ سازی این موضوع دچار مشکلاتی هستیم.من معتقدم جایگاه سازمان هواشناسی باید فرادستگاهی باشد نه اینکه زیرمجموعه یک واحد خاص باشد درحالی که سرویس و خدمات این سازمان متعلق به تمام امور یک جامعه است.
تغییر در طبیعت، تغییر نگرش‌ها را می‌طلبد
وی در پاسخ به اینکه آیا بارش‌های گفته شده در موضوع خشکسالی موثر است؟ گفت: بله صددرصد این اتفاق می‌افتد و سدها پرآب می‌شود، اما این موضوع که سدها با آب گل آلود پر می‌شوند یا با آب سالم مسئله دیگری است که به سازمان هواشناسی مرتبط نمی‌شود. حبیبی اظهار کرد: ما در کشوری زندگی می‌کنیم که روند بارش‌ها به سمت رگباری شدن پیش می‌رود در نتیجه باید با توجه به این تغییر در طبیعت، نگرش‌ها نیز تغییر کند وگرنه مجبوریم تا چند سال دیگر آب را از سایر کشورها خریداری کنیم. چون بارش‌های رگباری نیازمند تکنولوژی‌های مدرن روز است تا بتوانیم این بارش‌ها را صید، نگهداری و مصرف بکنیم.
اطلاع‌رسانی وزارت نیرو غلط نبود بلکه کامل نبود
وی در واکنش به گزارش وزارت نیرو با بیان اینکه نامه وزارت نیرو پیش بینی نیست بلکه صرف یک گزارش است، گفت: مشخصاً هر نهادی دغدغه‌هایی دارد اما اینکه چگونه این دغدغه‌ها را پاسخ دهد اهمیت دارد. برای مثال فرض کنید از خانه همسایه‌تان بوی دود می‌آید مسلما شما هم نگران جان و مال همسایه‌تان هستید اما برای برطرف کردن این نگرانی، منطقی نیست که شما بدون مشورت یا صحبت با همسایه‌تان فوراً به آتش نشانی زنگ بزنید چرا که ممکن است همسایه شما برای از بین بردن آفات باغچه‌اش اقدام به روشن کردن آتش کرده یا برای درست کردن کباب. حبیبی خاطرنشان کرد:بی‌تفاوت نبودن وزارت نیرو در این زمینه حق این وزارتخانه است. اما اینکه بدون مشورت با سازمان هواشناسی اقدام به ارائه گزارشی در این زمینه کرده اشتباه بوده است. به عبارت دیگر، اطلاع‌رسانی وزارت نیرو غلط نبوده بلکه کامل نبوده است.وی با بیان اینکه، گزارش وزارت نیرو اشکالاتی هم دارد که اگر با ما مشورت می‌کرد این اشکالات را نداشت، اظهار کرد: نکته‌ ای که در این زمینه باید به آن تاکید کنم این است که زمستان‌های سخت و سیاهی که ما در سال‌های 86، 76،61 و 51 و ... شاهد آن بودیم هیچ‌گاه با پدیده ال نینو همراه نبوده‌اند درحالی که در گزارش وزارت نیرو به این مورد اشاره شده بود که اگر این وزارتخانه پیش از انتشار گزارش با سازمان هواشناسی مشورت می‌شود این گزارش‌ اشکالات گفته شده را نداشت.
وی در ادامه با اشاره به گزارش وزارت نیرو در این زمینه اظهار کرد: وزارت نیرو مجموعه وسیعی است که بحث آب و برق و انرژی را پوشش می‌دهد از این رو نمی‌تواند در مورد مسائلی همچون شرایط جوی بی‌تفاوت باشد و حتی در این زمینه مراکز تحقیقاتی مختلفی را نیز دارد. حبیبی ادامه داد: تفسیر من از این اقدام وزارت نیرو این است که هرچند این وزارتخانه مرتکب خبطی نشده اما انتظار می‌رفت در این زمینه از سازمان هواشناسی استعلام بگیرد اما بی‌آنکه تعاملی با ما داشته باشند گزاش خود را منتشر کردند. این اقدام وزارتخانه نیرو یادآور این مثال است که از فردی می‌پرسند از کجا می‌دانی هوا سرد است؟ گفت: دیدم سرخ‌پوست‌ها در حال جمع آوری هیزم هستند! حبیبی افزود: متن نامه صحیح است اما متاسفانه توصیه‌هایی که در آن درج شده تند و تیز است.