اعتراض جامعه باستان­شناسی ایران به تخریب‌ها

اعتراض«جامعه باستان­شناسی ایران» به تخریب‌های شیراز و یزد

درخبرگزاری میراث فرهنگی- گروه میراث فرهنگی- در هفته‌ای که به یاد دلاوری¬ها، ایستادگی¬ها و رشادت¬ها در جنگ تحمیلی به نام هفته «دفاع مقدس» نام¬گذاری شده است شاهد رویدادهای تلخی برای میراث فرهنگی کشور بودیم. به¬گونه¬ای ناباورانه و دور از انتظار، بخشی از بافت و آثار تاریخیِ شهرهای شیراز و یزد مورد هجوم قرار گرفت و تخریب شد.

«جامعة باستان­شناسی ایران» ضمن اعلام مراتب اعتراض و ناخشنودی خود نسبت به این­گونه رویدادهای تلخ، قانون­گریز، و قانون­ستیز که نابودی ارزش­های معنوی و سرمایه­های ملّی میهن ما را نشانه گرفته است، خواستار رسیدگی به پروندة مسببان این­گونه تخریب­ها است.

بی­شک اگر در گذشته، رسیدگی قضائی به تخریبِ آثار و بناهای تاریخی و یادمانی چون حمام خسروآقا، سرای دلگشا، امامزاده یحیی زواره، امامزاده طزرک و نظایر آن با دقت و سرعت، و مسؤلانه انجام می­شد، اکنون شاهد وقوع چنین رویدادهای دامنه­داری نبودیم. «جامعة باستان­شناسی ایران» ضمن تأکید بر این­که تلاش­های سازمان میراث فرهنگی و گردشگری برای پیشگیری از چنین وقایعی کافی نبوده است، بر لزوم مسؤولیت­پذیری همة مردم، بخصوص همة نهادهای دولتی برای محافظت و صیانت از میراث فرهنگی کشور تأکید می­­کند.

مواجهه و کنش­هایی که سالیان اخیر در قبال میراث فرهنگی کشور مشاهده می­شود نه تنها در خور شأن و جایگاه تاریخی و فرهنگی ایران نیست، بلکه با اهداف آرمانی انقلاب اسلامی منافات دارد و چهرة آن را نیز مخدوش می­کند؛ به­ویژه این­که تخریب بافت­ها، مقابر، مزارها و مشاهدِ تاریخی در پوشش و به نام دین و تشیع صورت می­گیرد، اما عملا منجر به نابودی برخی از ارزش­های اصیل دینی، فرهنگی، مدنی، و معنوی شده است.

به عنوان متخصصان و پژوهشگران این حوزه، ضمن توصیه به صاحب­منصبان و مسؤولان غیرمتخصص -که انتقادها به این واقعة ناگوار را «بزرگ­نمایی» دانسته­ بودند، علاوه بر ضرورتِ توجه کافی و جدی گرفتن نظرات کارشناسی متخصصان، تأکید می­کنیم که استمرار این روند نه تنها منجر به تخریبِ ریشه­های تاریخی و فرهنگی خواهد شد و روش و منشِ سوداگرانه را جایگزین رفتارهای مدنی، معنوی، و عقلایی خواهد کرد، بلکه در تشخیص و تأمین نیازها و اقتضائات نسل­های آینده نیز ناکامی غیرقابل جبرانی به بار خواهد آورد.

به رغم اخبار ناگوارِ شیراز و یزد، می­بایست به اتفاق امیدوارکننده­ای که روزهای اخیر برای بخشی از بافت و آثار تاریخی در شهر قزوین رخ داده نیز اشاره کرد. در قزوین در پی چندین دهه تصمیم گیری های نادرست و غیراصولی ، بافت و آثار تاریخی محدودة خیابان انصاری شرقی در ماه­های اخیر به طور جدی در معرض نابودی قرار گرفته بود. خوشبختانه تهدیدها در این زمینه با هوشیاری و تلاش­های کارشناسان و مسؤولان سازمان میراث فرهنگی و سایر نهادهای مرتبط تا حدودی رفع شده است. در این زمینه، پیگیری مسؤولان سازمان میراث فرهنگی، و بخصوص موضع­گیری شورای عالی معماری و شهرسازی قابل تحسین و تقدیر است. «جامعة باستان­شناسی ایران» ضمن حمایت از اقداماتی که نهادهای مسؤول تاکنون انجام داده­اند خواستار تداوم این روند برای حفظ و صیانت از آثار این محدوده، به عنوان آثار شاخصی از دوره­های سلجوقی، ایلخانی، صفوی، و قاجار است. همچنین خواهشمند است که مسئولان و نهاد­های تصمیم گیرنده و قانون­گذار شهر قزوین برای حفظ این سرمایه­های ملّی در برنامه­ریزی­های شهری تجدید نظر نمایند.

مجموعۀ ­رویدادهای ناخوشایند و خوشایندی که در ارتباط با آثار تاریخی،به­ویژه بافت­های تاریخی شهری دیده و شنیده می­شود، نشان از آن دارد که هرگاه همکاری و تعامل بیشتر، و نزدیکی میان سازمان میراث فرهنگی و سایر نهادها برقرار شده، شاهد تصمیمات مثبت و خوب مسؤولان شهری به نفع میراث فرهنگی بوده­ایم که نتیجة آن سرنوشت بهتری برای آثار تاریخی و فرهنگی رقم زده است. بالعکس، هر گاه و هر جا تعامل و همکاری­ها کم­رنگ­تر بوده، شاهد تصمیم­های ناکارآمد و کارشناسی نشدۀ مسؤولان شهری بوده­ایم که در نهایت آثار تاریخی و فرهنگی قربانی چنین تصمیم­هایی شده­اند. اخبار ناگوار و ناخوشایند تخریب بافت­های تاریخی شهری، همچون وقایع اخیر شیراز، نیز متأثر از چنین روند و رویکردی است.

«جامعة باستان­شناسی ایران» تأکید می­کند که سازمان میراث فرهنگی به تنهایی مسؤول حفاظت از مواریث تاریخی و فرهنگی نیست و ضروری است که همة نهادها و سازمان­ها، حفظ و صیانت از مواریث فرهنگی و تاریخی کشور را مورد توجه جدی قرار دهند. علاوه بر این، «جامعة باستان­شناسی ایران» از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری می­خواهد که ضمن رسیدگی عاجل به تخریب­های اخیر در شهرهای شیراز و یزد، در جهت حفاظت از بافت­های تاریخی شهری، همکاری­ها و تعاملات خود را با سایر نهادهای دولتی گسترش و تعمیق ببخشد.