چهارشنبه، 4 تیر ماه 1393 = 25-06 2014
«ببر آسیا» روزی آرزو داشت مثل ایران شود
احمد فرهادی، کارشناس اقتصادی/روزنامه شرق
در سال ۱۳۵۴ به دنبال مسافرت شهردار وقت تهران (غلامرضا نیک‌پی) به سئول و در جهت گسترش همکاری میان دو کشور، مقرر شد سنگ‌بنای دو خیابان بزرگ در پایتخت دو کشور گذاشته شود. در این مراسم شهردار سئول آرزو می‌کند که روزی سئول نیز مانند تهران شهر پیشرفته‌ای شود. چندی بعد، خیابانی که قبلا به نام «Samneungno» خوانده می‌شد و در منطقه‌ای نسبتا توسعه‌نیافته سئول قرار داشت؛ به «خیابان تهران» تغییرنام داد و در همان سال نیز خیابانی در تهران به نام «خیابان سئول» نامگذاری شد.
حال «خیابان تهران» که تنها نام خارجی در میان خیابان‌های سئول است! مبدل به اصلی‌ترین، زیباترین و یکی از گرانقیمت‌ترین خیابان‌های سئول شده است. پیشرفت قابل‌ملاحظه کره که از سوی مردم آن کشور به‌عنوان معجزه رودخانه «هان» شهرت دارد؛ تغییرات بسیاری را ایجاد کرده، تغییرات شگرفی که تنها محدود به خیابان تهرانش نبوده است. امروزه کره‌جنوبی در کمتر از نیم‌قرن به‌عنوان سیزدهمین اقتصاد دنیا شناخته می‌شود، آنچنان پیشرفته و ثروتمند است که در مجامع بین‌المللی به آن لقب «ببر آسیا» داده‌اند.
پیشرفت شتابان اقتصاد کره که مرهون درک و دریافت مهمی از جهان است، عرصه را بر رقابت چنان گشوده که عناوین معتبر و متعددی را برای مردمانش به ارمغان آورده:
- اولین کشور جهان از نظر طولانی‌بودن ساعات کار کارگران (به‌طور متوسط 2357 ساعت در سال)
- اولین کشور جهان از نظر مصرف سرانه فولاد
- اولین کشور جهان از نظر صنعت ساخت کشتی
- اولین کشور جهان از نظر سرعت استفاده از اینترنت
- سومین کشور جهان از نظر تحقیق و توسعه
- چهارمین اقتصاد بزرگ آسیا
- چهارمین کشورجهان از نظر ساخت ماشین‌آلات صنعتی
- چهارمین کشور جهان از نظر مصرف انرژی
- و پنجمین کشور جهان از نظر تولید سالانـه خودرو
حضور تعداد زیادی از خودروهای کره‌ای در خیابان‌های تهران نمود خوبی است از میزان تکاپوی صنعتی کره؛ کشوری که روزگاری مردم و مسوولانش آرزو می‌کردند به پیشرفت ایران برسند، حالا چنان شتاب گرفته که مردمان ایران آرزو می‌کنند روزی سوار بر خودروهای کره‌ای شوند! امروزه خودروسازان کره‌ای با تولید سالانه چهارمیلیون‌و500هزار دستگاه به یکی از قطب‌های اصلی خودروسازی در جهان تبدیل شده‌اند در حالی که صنعت خودرو ایران که چندسال قبل از آن کشور کارش را آغازیده امروزه با تولید سالانه 743هزار دستگاه در رتبه بیستم جهان قرار گرفته و تبدیل به یکی از مشتریان اصلی کره‌ای‌ها شده است! در سال 92 میزان خودرو تولیدی ایران 20درصد کاهش و در مقابل واردات خودرو به ایران 75درصد افزایش داشته است! این افرایش واردات که بخش اعظم آن متعلق به محصولات کره‌ای است به‌خوبی در خیابان‌های تهران نمود دارند. این روزها «خیابان سئول» مملو از خودروهای کره‌ای است اما در «خیابان تهران» اثری از خودروهای ایرانی می‌توان یافت؟
اختلاف رشد شتابان صنعت خودرو کره و ایران این سوال را در ذهن مردم طرح می‌کند که مشکل کجاست؟ چرا ما با داشتن سابقه بیشتر از کره‌ای‌ها، داشتن مواد معدنی و انرژی بیشتر نتوانسته‌ایم حتی یک خودرو به آن کشور صادر کنیم در حالی که هرروز شاهد حضور پررنگ خودروهای کره‌ای در ایران هستیم؟ گرچه برخی از مسوولان و کارشناسان مقایسه صنعت خودرو کره و ایران را درست نمی‌دانند اما مردم در لابه‌لای انتقادات خود از صنعت خودرو خواسته یا ناخواسته به چنین مقایسه‌هایی می‌پردازند. هاشم یکه‌زارع، مدیرعامل ایران‌خودرو بهمن‌ماه سال گذشته در مراسم آغازبه‌کار دهمین نمایشگاه بین‌المللی صنعت خودرو گفته بود: «نباید صنعت خودرو ایران با صنعت خودرو دیگر کشورها مانند کره مقایسه کرد زیرا حمایتی که در این کشورها از این صنعت وجود دارد در ایران هیچ‌گاه وجود نداشته است.» در مقابل این اظهارنظر عده‌ای از کارشناسان معتقدند که هم فرصت کافی در اختیار صنعت خودرو ایران بوده و هم حمایت از آن وجود داشته است. اگر از چالش موضوع حمایت از صنعت خودرو درگذریم، با نگاهی به رفتارهای صنعت کره‌ای‌ها متوجه می‌شویم که آنها نه‌فقط در یک صنعت بلکه در صنایع بسیاری پیشتازند. بنابراین به نظر می‌رسد قبل از موضوع حمایت مفهوم دیگری در اقلیم صنعتی کره‌ای‌ها نهفته باشد. واقعیت این است که صنعتی‌شدن یک فرآیند بسیار عمیق با ابعاد جامع است. وقتی ویژگی‌های کشوری را در فرآیند صنعتی‌شدن مطالعه کنیم، متوجه می‌شویم که صنعتی‌شدن، روی یک سکوی قدرتمند فرهنگی سوار است که به آن «فرهنگ صنعتی» می‌گویند. زمانی که این بستر فرهنگی در جامعه‌ای رشد یابد فرصت‌های بهبود تنها در یک زمینه باقی نمی‌ماند. به‌عنوان مثال کشوری مثل کره که از فرهنگ صنعتی برخوردار است در بسیاری از زمینه‌ها از این فرهنگ کمک گرفته است. آنها فقط خودروساز نیستند، فولادسازان قدری هم هستند؛ کره در کشاورزی هم تدابیر محکمی اندیشیده است؛ کره همزمان در الکترونیک هم حرفی برای گفتن دارد و سالانه چندین‌میلیون‌تن سیمان هم تولید می‌کند. به بیان کلی‌تر، کره در فرآیند صنعتی‌شدن تدابیری اندیشیده که به پایداری یا ظرفیت استمرار برسد. آنها روی باورهایی با ابعاد داخلی یا خارجی به اجماع رسیده‌اند. نخبگان و تصمیم‌گیرندگان آنها می‌دانند که به کدام سمت حرکت می‌کنند. اجماع لازم هم به آنان اجازه داده که توانمندی‌ها و پتانسیل‌ها را دورهم جمع کنند و گام اصلی را به سوی هدف بردارند. در بسیاری از صنایع مانند صنعت خودرو درکی جهانی و بین‌المللی دارند. آنها به‌خوبی فهمیده‌اند که «صنعت خودرو جهانی زاییده شده و جهانی خواهد ماند» به همین دلیل می‌بینیم که کره‌ای‌ها کوششی برای «ساخت خودرو ملی» نکرده‌اند. بستر اصلی این فهم بر اساس یک فرهنگ قوی صنعتی بنیاد نهاده شده است. آنها در مدار بین‌المللی حرکت کرده‌اند.
صنعت در تمامی دنیا چند ویژگی متمایز دارد، مهم‌ترین ویژگی آن خاصیت فراملی صنعت است، ارتباطات بین‌المللی برای صنعت آنچنان اهمیتی دارد که آب برای کشاورزی. به عبارت دیگر همانقدر کشاورزی بدون آب بی‌مفهوم است که صنعت بدون تعاملات بین‌المللی. براساس این بینش می‌توان گفت مفهوم استقلال صنعتی هم در دوره معاصر متحول شده است. امروزه دیگر استقلال صنعتی به معنای کاهش تعاملات نیست و از قضا اگر صنعت کشوری در سودای استقلال درهایش را به روی تعاملات با دنیای خارج از خود ببندد لاجرم به سرعت پژمرده خواهد شد. داستان دو کره و تجربه این دو کشور همنام مصداقی است برای این مدعا؛ از سال 1948 شبه‌جزیره کره دوپاره شد و هر نیمه آن تغییرات فرهنگی‌ای متفاوتی را تجربه کرده است. از نیمه شمالی‌اش به جهت محدودیت‌های وسیع اینترنتی اطلاعات زیادی در دست نیست اما نیمه جنوبی‌اش به داشتن تکنولوژی‌های روز دنیا شهرت یافته و رد پاهای بسیاری در نظام جهانی باقی گذاشته است. مثلا:
- پنجمین کشور جهان از نظر ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای
- پنجمین کشور جهان ازنظر صنایع الکترونیک
- ششمین کشورجهان از نظر تولید فولاد خام
- هشتمین کشور جهان در صنایع نساجی
- نهمین کشور جهان از نظر حجم بالای تجارت جهانی
- یازدهمین کشور صنعتی جهان
- یازدهمین کشور جهان در صنایع‌شیمیایی
- دوازدهمین کشور جهان از نظر تولید برنج
- پانزدهمین کشور جهان از نظر تولید ناخالص داخلی
- هفدهمین کشورجهان از نظر استفاده از تلفن همراه (70درصد مردم)
- بیستمین کشور از نظر میزان سلامت و رفاه اجتماعی در میان کشورهای OECD
- چهل‌وچهارمین کشور جهان از نظر درآمد ماهانه
- چهل‌وهفتمین کشور جهان از نظر تحقیقات دانشگاهی در زمینه امور مالی
- چهل‌ونهمین کشور جهان از نظرشاخص‌های مربوط به خوشحالی
- و دارنده 6/2درصد از سهم بازار صادراتی جهان است.
