خطر کاهش نیروی کار در کمین ماست

سرویس اجتماعی «فردا»: آنچه این روزها نگراني كارشناسان جمعيتي کشور را بيشتر مي‌كند پيش‌بيني‌هايي است كه نشان مي‌دهد تعداد سالمندان کشور تا سال ۲۰۵۰ به ۲۸ ميليون نفر يعني ۳۳ درصد كل جمعيت كشور مي‌رسد. بر‌اساس اين پيش‌بيني‌ها ايران در سه دهه آينده وارد مراحل پيشرفته سالمندي جمعيت مي‌شود.

كاهش باروري و افزايش سالمندي، دو مساله جمعيتي است كه چند سالي مي‌شود هشدار كارشناسان و نگراني مسوولان را به دنبال داشته است. نتايج سرشماري سال ۹۰ نشان مي‌دهد در حال حاضر حدود ۱/۸ درصد از كل جمعيت ايران را افراد سالمند بالاي ۶۰ سال تشكيل مي‌دهند. اين مقدار معادل شش ميليون و ۱۶۰ هزار نفر از جمعيت كشور است. با اين وجود به اندازه‌يي كه در مورد نگراني از اين وضعيت صحبت و آمار و عدد ارائه مي‌شود، سياست‌ و برنامه‌ منسجمي براي رويارويي با آن پيش‌بيني نشده است.

در این باره دکتر امان الله قرائی مقدم، در گفتگو با «فردا»، با اشاره به اینکه شاخص سالمندي يعني نسبت افراد بالاي 60 سال به جمعيت زير 15 سال در ایران 41 به 100 است گفت: در كشورهاي اروپايي این شاخص 186 به 100 است در حالي كه كشورهاي در حال توسعه داراي رقم 41 به 100 هستند كه اين نشان مي‌دهد كشورهاي در حال توسعه در سال‌هاي آينده با پديده سالمندي مواجه خواهند شد.

وی در ادامه افزود: در پدیده سالمند شدن جمعیت کشور افزايش سهم زنان سالمند نسبت به مردان سالمند در جمعيت كشور بیشتر چشمگیر است. طبق مطالعات در سال 1430 براي زنان 5/ 34 درصد و براي مردان 31 درصد خواهد بود. به عبارتي، در سال 1430 به ازاي هر 100 زن سالمند كشور 88 مرد سالمند خواهيم داشت.

این آسیب شناس اجتماعی با بیان اینکه، اصلی ترین دلیل برای سالمند شدن جمعیت بالا رفتن امید به زندگی است اظهار کرد: در سال های اخیر با توجه به افزایش بهداشت و بالارفتن سطح آموزش میزان امید به زندگی خصوصا میان زنان بالا رفته است و این بسیار اتفاق خوشایندی است.

وی تاکید کرد: اما متاسفانه هر چه میزان جمعیت سالمند بیشتر شده است اما تمایل زنان برای فرزند آوری کاهش یافته است. ايران سطح باروري مناسب بين 2 تا 5/2 براي هر مادر است و 40 درصد آنان به يك و نيم تا دو فرزند اعتقاد دارند. نداشتن امید به آینده، بیکاری و نداشتن شغل و مسکن از دلایل اصلی است که خانواده ها تمایلی به فرزند آوری ندارند. همچنین ذهن زنان و خانواده ها تغییر کرده است زنان چندان تمایلی برای باروری ندارند.

قرائی مقدم با انتقاد از عدم به کارگیری سیاست های لازم از سوی مسئولان مربوطه نیز گفت: از سال 55 پیش بینی می شد که جمعیت در بیست سال آینده با کاهش چشمگیری مواجه خواهد شد و به سمت افزایش جمعیت سالمندان حرکت خواهد کرد و باید به فکر سالمندی سطح جامعه باشیم اما کسی آن را جدی نگرفت.

وی در ادامه افزود: زنان ساختار فکری‌شان با گذشته که از ثمرات بد نهاد های تعلیم و تربیت و است، تفاوت کرده است. تعلیم و تربیت باعث شده است زنان همه‌ جوانب را از جمله اشتغال، مسکن، تأمین هزینه فرزند با چه مقدار حقوقی را فکر کنند، بنابراین ساختار ذهنی و فکری زنان به طور کلی تغییر کرده است.

این کارشناس اجتماعی تاکید کرد: آینده کشور در خطر است اما باید دید مسوولان در این باره چه کار مفیدی انجام می دهند. برای خروج از این بحران در ابتدا باید ذهنیت زنان عوض شود، امید به آینده افزایش و نرخ بیکاری و طلاق کاهش یابد. همچنین برای فرزندآوری به خانواده‌ها باید کمک کرد.

امان اله قرایی مقدم همچنین در پایان کاهش میل به ازدواج را نیز از عوامل دیگر عنوان کرد و گفت: نشاط اجتماعی در جامعه وجود ندارد و وقتی شادی و نشاط نباشد میل جوانان به ازدواج کاهش می یابد و باید مسئولان توجهی جدی به آن داشته باشند. وقتی کشور با جمعیت سالمند روبرو شود بازوی تولیدی و پیشرفت از کار می افتد و عملا دچار نقصان می شود. یکی از تبعات افزایش سالمندی در کشور، کاهش نیروی کار است و کشورهای غربی این موضوع را تجربه کرده اند.