حذف زنان از موسیقی نصف ‌جهان

روزنامه شرق: «اصفهان یک شهر فرهنگی خاص است.» این بخشی از گفته گروهی است که براساس استدلال آنها انجام برخی امور که طبق قانون و شرع در همه‌جای کشور آزاد است، در اصفهان محدود و حتی ممنوع می‌شود. بیش از یک‌دهه است که بر اساس یک قانون نانوشته حضور زنان نوازنده در اجراهای زنده موسیقی در پایتخت فرهنگ هنر و تمدن ایران ممنوع است و گروه موسیقی در صورتی می‌تواند مجوز برگزاری کنسرت دریافت کند که هیچ نوازنده زن یا همخوان زنی در گروه حضور نداشته باشد.
این ممنوعیت سلیقگی باعث شد هفته گذشته علیرضا قربانی، خواننده ارکستر ملی قبل از اجرای کنسرت خیریه که در حمایت از بیماران کلیوی برگزار شد، در اعتراض به حذف شش‌نوازنده زن گروهش خطاب به مسوولان استان اصفهان بگوید: «همه آنها خواهران خودمان هستند. این خانم‌ها در عرصه‌های زندگی کار می‌کنند و در اداره، کارخانه و در صحنه‌های اجتماعی مشارکت صددرصد جدی دارند. اینکه چطور می‌توانیم آنها را از موسیقی حذف کنیم به‌نظر من یک مقدار برخورنده است و جای تفکر و اعتماد بیشتری دارد.»سال گذشته نیز سالار عقیلی، سرپرست گروه «قمر» در اولین اجرایش در اصفهان گفت: «اولین‌بار است که ما در اصفهان کنسرت برگزار می‌کنیم چراکه تلاش‌های گذشته ما به هدف نرسید، اما یک اتفاق نادر هنوز من را در شوک، نگه‌ داشته است چون من نتوانستم گروهم را کامل در اختیار داشته باشم. به من گفته شد که بانوان در اصفهان نمی‌توانند روی سن، بنوازند.»موضوع ممنوعیت حضور نوازندگان زن در اجراهای زنده از نظر حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمد قطبی، مدیرکل فرهنگ و ارشاد استان اصفهان به‌دلیل ویژگی‌های خاص این شهر و فرهنگی و مذهبی‌بودن شهر است و دلیل آن مسایل قانونی یا شرعی نیست. قطبی با بیان اینکه ممنوعیت حضور زنان در اجراهای زنده موسیقی یک فرهنگ بوده که از سال‌های گذشته در اصفهان اجرا می‌شده و او نیز آن را ادامه می‌دهد، گفت: «برای تغییر این رویه باید یک منطق و استدلال وجود داشته باشد. هرچند حضور نوازندگان زن در سطح کشور مرسوم و معمول است اما اجرای آن در اصفهان یک اتاق تازه است. پس برای این اتفاق نو باید یک قاعده مشخص وجود داشته باشد تا قابل دفاع شود.»
قطبی با بیان اینکه حذف نوازندگان زن سبب وارد آمدن ایراد فنی به کل کار نمی‌شود، عنوان کرد: «در تیم‌ملی فوتبال هم افراد مختلفی حضور دارند اما هر وقت و به هر دلیلی یکی از بازیکنان نتوانست بازی را ادامه دهد یک نفر دیگر جایگزین می‌شود.»مدیرکل فرهنگ و ارشاد اصفهان معتقد است گروه‌هایی که به این شهر دعوت می‌شوند باید خودشان را با این شرایط وفق دهند: «وقتی از یک خواننده برای برگزاری کنسرت در اصفهان دعوت می‌شود، باید خودش را با شرایط اصفهان هماهنگ کند. تاکنون نیز این موضوع سبب بروز مشکلی نشده است چراکه طبق آمار سال گذشته 212کنسرت در اصفهان مجوز اجرا دریافت کردند که از این تعداد، تنها بین 10الی 12 کنسرت مربوط به گروه‌های خارج از استان و بقیه مجوزها متعلق به گروه‌های استانی بوده است.»حذف نوازندگان زن در اجراهای زنده طی 10سال گذشته سبب شده است اداره فرهنگ و ارشاد این استان به ظن مسوولانش با مشکل خاصی روبه‌رو نشوند، اما این درحالی است که گروه‌های موسیقی برای یافتن نوازندگان جایگزین به‌شدت دچار مشکل می‌شوند به نحوی که در برخی از اجراها، گروه به اجبار یک یا چند ساز را در کنسرت خود حذف کرده است. نسیم احمدیان، سرپرست گروه بانوان نسیم که خود از نوازندگان زن اصفهانی است در خصوص ممنوعیت اجرای نوازندگان زن گفت: «حذف نوازندگان زن سبب رکود موسیقی استان شده است. با وجود اینکه در این سال‌ها عرصه فعالیت برای موزیسین‌های مرد بیشتر شده اما معتقدم فضای کلی موسیقی استان از نظر کمی و کیفی رشد چندانی نداشته است چون نیمی از این جامعه فعال و خلاق که زنان هستند، فلج شده‌اند. وقتی فضای موسیقی استان غیررقابتی و دچار رخوت است کیفیت کار نوازندگان آقا نیز پایین می‌آید.»
این نوازنده سنتور با بیان اینکه اجرای روی صحنه سبب ایجاد انگیزه در نوازنده می‌شود، ادامه داد: «در اجراهای زنده، موزیسین فرصت پیدا می‌کند تا داشته‌ها و تجربیات خود را در معرض نقد بگذارد. در این کنسرت‌ها، جوان‌ترها شنونده موسیقی هستند و تجربه کسب می‌کنند، مسن‌ترها نیز می‌شنوند و نقد می‌کنند. این موضوع چرخه زنده موسیقی را به‌وجود می‌آورد و در همین فضا موسیقی رشد می‌کند و متعالی می‌شود.»از سوی دیگر قطبی با این سخنان چندان موافق نیست و معتقد است: «اجرای زنده موسیقی تنها یک ویترین و نمایش است که به پرشدن جیب برگزارکنندگان کمک می‌کند و تاثیری در رشد موسیقی ندارد.»
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اصفهان افزود: «اگر یک کوچه در اصفهان بن‌بست بود، نمی‌شود گفت که همه کوچه‌های اصفهان بن‌بست است، ممنوعیت حضور نوازندگان زن هم یک مساله فرعی در موسیقی استان است نه مشکل جدی. اجرای زنده تنها یکی از راه‌های ارایه موسیقی است و حالا که امکان اجرای آن در اصفهان به دلیل فرهنگی برای زنان وجود ندارد آنها می‌توانند جاهای دیگری این کار را انجام دهند.»
صحنه جشنواره موسیقی فجر یکی از همان عرصه‌هایی است که نوازندگان زن اصفهانی هنر خود را عرضه می‌کنند؛ صحنه‌ای که طی دوسال متوالی میزبان گروه موسیقی بانوان نسیم بوده است هرچند همین زنان نوازنده با وجود کسب عنوان از معتبرترین جشنواره موسیقی کشور تاکنون نتوانسته‌اند در شهر خود اجرای زنده داشته باشند و به همین دلیل حضور بر صحنه، انگیزه اصلی آنها برای شرکت در جشنواره موسیقی فجر بدل شده است.
احمدیان در این مورد توضیحی داد: «نوازندگی روی صحنه دلیل اصلی شرکت ما در جشنواره و تنها فرصتی است که می‌توانیم کار و هنرمان را عرضه کنیم. این فرصت به دلیل برخی تنگ‌نظری‌ها در استان از موزیسین‌های زن گرفته شده است.»این کارشناس‌ارشد موسیقی‌شناسی سپس وضعیت موجود را یک ضعف فرهنگی برای شهر دانست: «اصفهان دومین شهری است که پس از تهران در آن هنرستان موسیقی تاسیس شده است. هر سال این هنرستان زیر نظر اداره کل فرهنگ و ارشاد اقدام به جذب هنرآموز دختر در رشته موسیقی می‌کند، به آنها آموزش می‌دهد و تعداد قابل‌توجهی از آنها در دانشگاه‌های کشور تحصیل می‌کنند اما تنها با این استدلال که فضای اصفهان فرهنگی است، نمی‌توانند فعالیت و کار کنند.»
با وجود اینکه ممنوعیت اجرا معضلی است که آینده حرفه‌ای بسیاری ازموزیسین‌های زن در اصفهان را در هاله‌ای از ابهام قرار داده، قطبی گفت که تاکنون برای حل این مشکل ضرورتی احساس نکرده است و این موضوع مساله‌ای نیست که به ظن وی بر زمین مانده باشد. به اعتقاد او مشکل استان، تولید موسیقی فاخر و ایرانی است. مدیرکل فرهنگ و ارشاد اصفهان گفت که وظیفه وی حمایت از تولیدات همخوان با مکتب اصفهان و عرضه آن در سطح ملی و بین‌المللی است. به‌غیر از این موضوع محدودیت‌های دیگری هم در زمینه موسیقی وجود ندارد. به گفته یکی از تهیه‌کنندگان برگزاری کنسرت، ممنوعیت انجام تبلیغات محیطی، پرداخت 10درصد عوارض از محل فروش بلیت به شهرداری و چهار الی پنج‌ماه پیگیری برای کسب مجوز از جمله موضوعاتی است که تنها محدود به شهر اصفهان است و سبب شده عملا هر برگزارکننده در طول سال نتواند بیشتر از دو کنسرت برگزار کند.
این تهیه‌کننده که به دلیل وجود برخی سخت گیری‌ها در صدور مجوز نخواست نامش منتشر شود، در خصوص مشکلات برگزاری کنسرت در اصفهان گفت: «مجموع شرایط به‌گونه‌ای است که با وجود استقبال شهروندان عملا بیشتر از 10 الی 12 کنسرت خارج از استان نمی‌توان در طول یک‌سال برگزار کرد.»
او ادامه داد: «الزام برگزاری کنسرت سنتی برای کسب مجوز کنسرت پاپ یکی دیگر از مشکلات است. این مشکل وقتی جدی‌تر می‌شود که به‌دلیل ممنوعیت حضور زنان نوازنده بسیاری از گروه‌های سنتی حاضر به اجرا در اصفهان نمی‌شوند. این کار آنها منطقی است چون دلیلی ندارد نوازنده‌ای که در سایر استان‌ها، برنامه اجرا می‌کند در اجرای اصفهان حذف شود.»
هرچند طی یکی، دوسال گذشته مسوولان استان و شهر اصفهان تلاش کرده‌اند با برگزاری جشنواره‌های موسیقی این فضا را به وجود آورند که موسیقی در اصفهان زنده است اما تا وقتی مسوولان استان معتقدند فضای فرهنگی اصفهان برای اجرای موسیقی خاص است، نمی‌توان به آینده مکتب موسیقی شهر گنبدهای فیروزه‌ای چندان امیدوار بود.