شنبه، 27 مهر ماه 1392 = 19-10 2013
استراتژی سرگيجه در مميزی كتاب
يك بام و دو هواي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي درباره مميزي اين بار به هيئت‌هاي نظارت بر ضوابط چاپ و نشر كتاب رسيده است؛ هيئت‌هايي كه دو سال پس از تصميم بر ايجادش در بخش كودك و نوجوان تنها دو جلسه برگزار كرده‌اند و در بخش بزرگسال هيچ گاه برايش جلسه‌اي تشكيل نشده است.
با اين حال علي جنتي، وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي هفته گذشته و در حاشيه اختتاميه جشنواره ملي صنعت چاپ بار ديگر از اين دو هيئت نام آورد و به شكلي تهديدآميز خطاب به اعضاي آنها گفت كه اگر نخواهند با سياست‌هاي دولت جديد همراه شوند ناچار از تغيير آنهاست، چراكه به گفته وي دولت اكنون رويكردي را در حوزه كتاب دنبال مي‌كند كه هيئت‌هاي نظارت بر آثار بزرگسالان و كودك و نوجوان نيز بايد خود را با آن سياست‌ها تطبيق دهند كه اگر اين مهم صورت گيرد آنها مي‌توانند به كار خود ادامه دهند، ولي در غير اين صورت به طور حتم بايد جايگزين شوند. اما ماجراي تشكيل اين دو هيئت چه بود و چرا تا به حال آنها نتوانسته‌اند فعاليت درخور‌توجهي داشته باشند؟
هيئت نظارت بر ضوابط چاپ و نشر با مصوبه تغيير آئين‌نامه ضوابط چاپ و نشر و از دل شوراي عالي انقلاب فرهنگي به رياست محمود احمدي‌نژاد در زمستان سال 89 بيرون آمد؛ مصوبه‌اي كه وزارت ارشاد را موظف مي‌كرد تا افرادي را در دو بخش كودك و نوجوان و بزرگسال به عنوان عضو اين هيئت براي تأييد به شوراي عالي انقلاب فرهنگي معرفي كنند تا پس از تأييد اسامي آنها با ابلاغ رئيس شورا بتوانند به فعاليت نظارتي خود در باب انتشار كتاب در كشور وارد شوند.
بر اين اساس در فروردين ماه سال 90 سيدمهدي خاموشي، هادي صادقي، بهمن دري، حسين كچوئيان، محسن مؤمني، احمد شاكري و سوسن كشاورز براي هيئت نظارت بر كتاب بزرگسالان و محسن چيني فروشان، بهمن دري، محمد ميركياني، اميرحسين فردي و جواد محقق براي هيئت نظارت بر كتاب كودكان به شورا معرفي شدند تا بنا بر گفته معاون فرهنگي وقت وزارت ارشاد براي ناشران و نويسندگان نقشه راه نويسندگي تعيين كرده و از حضور اغراض سياسي كه در جامه فرهنگي و در قالب كتاب مي‌خواهند به افكار عمومي راه پيدا كنند، ممانعت كند. با اين حال محمود احمدي‌نژاد در مقام رئيس شوراي عالي انقلاب فرهنگي تنها حاضر به تأييد و صدور حكم اعضاي اين هيئت در بخش بزرگسال شد و عجيب‌تر اينكه اعضاي اين هيئت تنها پس از برگزاري دو جلسه به دليل آنچه يكي از اعضاي هيئت از آن به عنوان دخالت‌هاي بي‌جاي بهمن دري معاون وقت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي ياد كرد، ديگر تشكيل جلسه ندادند. در اين ميان از سويي اظهارنظر علي جنتي وزير تازه‌نفس فرهنگ و ارشاد اسلامي در مورد اين دو هيئت در شرايطي كه بنا بر اظهار نظر اعضاي آن يكي از آنها تاكنون تشكيل جلسه نداده و ديگري تا آذر ماه گذشته تنها موفق به تشكيل دو جلسه پس از تشكيل خود شدند، نشان مي‌دهد كه اين وزارتخانه و مديريت آن تصميم گرفته تا در حوزه مميزي كتاب اقداماتي را صورت دهد كه لااقل با شعارهاي انتخاباتي دولت و نيز برخي اظهارنظرهاي وزير ارشاد در روزهاي نخستين معرفي براي تصدي اين سمت همخواني داشته باشد. اما در سوي ديگر اين ماجرا تناقض‌هاي فراواني در ميان اظهارات جنتي در مورد رويكردش در مواجهه با مميزي به چشم مي‌خورد؛ تناقض‌هايي كه حاكي از نوعي سردرگمي در تشخيص استراتژي مواجهه با اين موضوع است.
علي جنتي كه پيش از اين و در نخستين گفت‌وگوي خود در هفته‌نامه اصلاح‌طلب «آسمان» در آستانه كسب رأي اعتماد از مجلس وعده حذف مميزي كتاب را داده بود، پس از تصدي اين سمت اعلام كرد كه در صورت پذيرش مسئوليت مميزي و محتواي كتاب‌هاي توسط ناشران، حاضر به واگذاري آن به ناشران است. اما واكنش منفي ناشران به اين پيشنهاد كه ناشي از ريسك بالاي انتشار كتاب در چنين شرايطي و مواجه شدن احتمالي آنها با مراجع قضايي بود، در نهايت جنتي را به آنجا رساند كه اعلام كند مميزي حق حاكميتي است كه نمي‌توان آن را ملغي كرد اما او تصميم دارد تا برخي نگاه‌هاي سليقه‌اي را در اين زمينه كاهش داده و اعلام كرد كه در اين زمينه در تدارك تغيير مديريت اداره كتاب است.
در طرف ديگر ماجرا هم ناشران و نويسندگان در دو ماه گذشته با وجود نشانه‌هايي مبني بر كاهش سختگيري‌هاي براي صدور مجوز نشر كتاب كه گاه از سوي وزارت ارشاد منتشر مي‌شود، اعلام مي‌كنند كه هنوز تغييري در روند كاري صدور مجوز نشر كتاب به چشم نمي‌خورد و آنها كماكان براي دريافت مجوز انتشار كتاب‌هاي خود مرارت‌هاي بسياري را متحمل مي‌شوند و همچنان بايد شاهد وارد شدن ايرادات عجيبي به آثار‌شان شوند؛ مرارت‌هايي كه البته وزير ارشاد منكر آن نيست و باقي ماندن آن را به نوع مديريت اعمال شده از سوي دولت قبلي مربوط مي‌داند و درباره آن مي‌گويد: بسياري از كتاب‌هايي كه در گذشته ممنوع شده‌اند، واقعاً اشكالات بي‌ربطي داشته‌اند. كتاب‌ها بايد از سوي اهل فكر و نظر بررسي شود. اگر ما مشكل مالي داريم و كتاب‌ها را براي بررسي به چند دانشجو مي‌سپاريم، بايد مشكل مالي خودمان را حل كنيم و كتاب‌ها را براي بررسي به استادان دانشگاه بسپاريم و جالب اينكه تغيير اين دست فعاليت‌هاي غيركارشناسي در دو ماه گذشته هنوز در وزارت ارشاد عملياتي نشده است و حتي بيم آن مي‌رود كه نمايشگاه كتاب سال آينده را نيز تحت تأثير خود قرار دهد.
اين اظهارات در كنار ساير اخبار و اظهارنظرهاي منتشر‌شده در ماه‌هاي اخير در مورد مميزي، تا اينجاي تصدي ساختمان بهارستان توسط جنتي اين موضوع را به ذهن متبادر مي‌كند كه مديريت فرهنگي كشور توسط وي هنوز استراتژي عملياتي و غيرتبليغاتي در مورد مميزي كتاب ندارد؛ استراتژي كه بدنه نشر كشور بتواند بر مبناي آن حس كند كه با شيوه و روش مشخصي براي مواجهه نهاد حاكميت با انتشار كتاب مواجه است؛ استراتژي كه از سرگيجه فعلي ناشران و نويسندگان در مواجهه با اين اظهارنظرها بكاهد. حال بايد منتظر ماند و ديد آيا با تغيير سكان مديريتي معاونت فرهنگي و تغيير احتمالي در مديريت اداره كتاب مي‌تواند اين سرگيجه را به سوي شفافيت و ثبات و البته مديريت منطق در حوزه مميزي كتاب هدايت كند يا اينكه كماكان بايد به وعده‌ها و البته پيشخوان كم‌رمق كتابفروشي‌ها دل خوش كرد. اين سؤالي است كه روزهاي آينده مي‌توان براي پاسخش سرنخ‌هاي تازه‌اي را جست‌وجو كرد.
