دارو، شایع‌ترین وسیله خودکشی در ایران

بر اساس مطالعات انجام‌شده در دهه 80 حلق‌آویز کردن شایع‌ترین روش اقدام به خودکشی بوده است.

روزنامه شرق: حلق‌آویز کردن، نماد و سنتی‌ترین روش خودکشی در جامعه ایران جای خود را به استفاده از دارو داده است. روز گذشته مدیرکل سلامت روان وزارت بهداشت اعلام کرد: مهم‌ترین و شایع‌ترین عامل و وسیله خودکشی در کشور ما داروست و مسمومیت دارویی عامل خودکشی در کشور است. آمار رسمی وزارت بهداشت از افزایش میزان خودکشی به روش استفاده و سوءاستفاده از دارو‌های مرگ‌آور و دارای دز بالا نشان می‌دهد روش اقدام به خودکشی در جامعه ایران تغییر کرده است. به طوری ‌که بر اساس نتایج تحقیقات صورت‌گرفته در سال‌های ابتدایی دهه 80 در کشور به لحاظ روش خودکشی در ایران، حلق‌آویز کردن شایع‌ترین روش خودکشی مردان به‌ویژه در استان‌های همدان، لرستان و ایلام و خودسوزی شایع‌ترین روش به‌ویژه در استان‌های ایلام، کرمانشاه و لرستان است. بر اساس آمار پزشکی‌قانونی در سال 1381 روش‌های خودکشی شایع مردان به ترتیب دارآویختگی، خوردن دارو و سموم و استفاده از اسلحه گرم و در زنان خوردن دارو و سموم و خودسوزی بوده است. از سوی دیگر روند سالانه مرگ‌های ناشی از مسمومیت‌های دارویی از سال‌های 1381 تا 1389 نشان می‌دهد میزان این مرگ‌ها از 185 مورد در سال1381 به 362 مورد در سال 1385 و به 551 مورد در سال 1389 رسیده است. به عبارت دیگر خودکشی و مرگ‌های ناشی از مسمومیت دارویی در دهه گذشته چهاربرابر شده است.
وزارت بهداشت: داروهای بی‌نسخه مهم‌ترین وسیله است
صحبت از علل و عوامل اقدام به خودکشی با مقدمات و بررسی‌های همه‌جانبه‌ای همراه است. به طوری‌ که در بررسی‌هایی که در زمینه خودکشی در جهان صورت گرفته، مسن یا جوان بودن، وضعیت نامطلوب اقتصادی- اجتماعی، مصرف مواد، سابقه اقدام به خودکشی، زن بودن، زندگی در مناطق روستایی و مجاز بودن خودکشی از نظر مذهبی از عوامل خطر بروز خودکشی دانسته شده است. همچنین محققان معتقدند که در دسترس بودن وسایل اقدام به خودکشی در میزان اقدام به خودکشی تاثیر دارد. نتایج تحقیقی در سال 1383 نشان می‌دهد روند خودمسموم‌سازی در جامعه رشد بسیار بیشتری از میزان افزایش جمعیت داشته که یکی از دلایل آن در دسترس بودن دارو‌ها و مواد شیمیایی در ایران است؛ نکته‌ای که به تاکید مسوولان وزارت بهداشت نیز رسیده است. به طوری که مدیرکل سلامت روان وزارت بهداشت در حاشیه همایش روز جهانی پیشگیری از خودکشی در دانشگاه علوم پزشکی تهران عنوان کرد: در آمریکا اسلحه گرم مهم‌ترین ابزار خودکشی است اما در کشور ما مسمومیت‌های دارویی مهم‌ترین روش خودکشی است و عامل مهم آن توزیع داروهای خطرناک بدون نسخه در داروخانه‌هاست که باید جلوی آن گرفته شود. مدیرکل سلامت روان وزارت بهداشت ادامه داد: مهم‌ترین عامل اقدام به خودکشی ابتلا به افسردگی است که حدود 20‌درصد مردم به آن مبتلا هستند،‌ درصدی از این افراد به فکر خودکشی می‌افتند،‌ درصدی اقدام به خودکشی می‌کنند و‌ درصدی از این خودکشی‌ها نیز ممکن است موفقیت‌آمیز باشد و به مرگ فرد منجر شود. این مقام مسوول در وزارت بهداشت گفت: اعتیاد هم عامل دیگر اقدام به خودکشی است و البته بیماری‌های دیگر هم وجود دارد. وی گفت: بسیاری از این داروها یا در خانه فرد وجود دارد یا به صورت غیرمجاز و بدون نسخه به‌راحتی از داروخانه تهیه می‌شوند، متاسفانه نظارت بر داروخانه‌ها از این نظر مطلوب نیست و باید سیستمی طراحی شود که جلو توزیع بدون نسخه داروهای خطرناک به مردم که عامل خودکشی است گرفته شود. وی در پاسخ به این پرسش که چه نوع داروهایی بیشتر برای این کار مورد استفاده قرار می‌گیرد، ‌افزود: هر دارویی ممکن است استفاده شود، در این مورد پزشکانی که به خودکشی با دارو اقدام می‌کنند چون می‌توانند داروهای خطرناک‌تر را انتخاب کنند، ‌میزان موفقیت در خودکشی آنها به‌مراتب بیشتر از مردم عادی است و خوشبختانه به علت ناآگاهی از داروهای خطرناک در بسیاری از موارد خودکشی ناموفق دارند اما عوارض این داروها گاهی تا آخر عمر همراه آنهاست.
وضعیت خودکشی در سایر کشور‌های جهان
بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی، میزان خودکشی در جهان یک‌میلیون نفر در سال و تعداد افراد اقدام‌کننده به خودکشی 10 تا 20 برابر است. همچنین در رتبه‌بندی علل مرگ در جهان، خودکشی رده سیزدهم را دارد. از سوی دیگر در زنان و مردان سنین 15 تا 44 سال، خودکشی سومین عامل مرگ به حساب می‌آید. نرخ خودکشی در ایران از اغلب کشور‌های غربی پایین‌تر است ولی از سایر کشور‌های خاورمیانه بالاتر است و با حدود 500 مورد موفق در سال به یکی از آسیب‌های اجتماعی رو به رشد در ایران تبدیل شده است. آمار خودکشی در مناطق مختلف جهان متفاوت است و نوسان قابل توجهی دارد، بر اساس آخرین آمار سازمان بهداشت جهانی، بالاترین نرخ خودکشی در کشور‌های اروپای غربی از جمله بلاروس، لیتونی و فدراسیون روسیه و پایین‌ترین میزان خودکشی مربوط به مالدیو، در آسیای جنوب‌شرقی تعلق دارد.
وضعیت خودکشی در ایران
بر اساس آخرین آمار وزارت بهداشت، روزانه 13 مورد خودکشی با میانگین سنی 29 سال در ایران اتفاق می‌افتد. طبق این آمار، نسبت خودکشی مردان به زنان 5/2 به یک یا بعضا 5/4 مرد به یک زن است. هر چند آمار خودکشی در ایران از بسیاری از کشور‌ها پایین است، مقایسه این آمار با آمار ثبت‌شده سال گذشته در ایران رشد قابل توجهی را نشان می‌دهد به طوری ‌که میزان اقدام به خودکشی از هر 3/1 در هر صدهزار نفر در سال 1363 به شش در صد‌هزار نفر در سال 1383 رسیده است. همچنین آمار خودکشی در استان‌های کشور نشان می‌دهد که شرایط در بعضی مناطق ایران بحرانی است. برای نمونه طبق آخرین گزارشی که نیروی انتظامی در سال 1383 منتشر کرده است، نرخ اقدام به خودکشی در ایلام 1/70 در هر صد‌هزار نفر است و میزان خودکشی موفق در هر صد‌هزار نفر 9/28 و نسبت خودکشی موفق مردان نسبت به زنان 1 به 4/1 است. پس از ایلام، لرستان با 4/11 در هر صد‌هزار نفر، کرمانشاه 6/9 در هر صد‌هزار نفر، گلستان 5/9 در هر صد‌هزار نفر و کهگیلویه و بویراحمد با 2/9 در هر صد‌هزار نفر بالا‌ترین میزان خودکشی در استان‌های کشور را دارند.