معضل «همه چيزدانی» گريبان علوم انسانی را گرفته

روزنامه خراسان: دکتر عماد افروغ با اشاره به اين که بسياري از ما ايرانيان در باره موضوعات گوناگون بدون آن که در آن تخصصي داشته باشيم، اظهارنظر مي‎کنيم درباره دلايل اين «همه چيزداني» به مهر گفت: «همه‌چيزداني» در وهله اول گريبان علوم انساني و مسائل فرهنگي را گرفته است.

معمولا کساني که در رشته‏هاي علوم انساني تخصص دارند، به خود اجازه نمي‎دهند که به راحتي در رشته‏هاي ديگر و به ويژه در علوم فني اظهارنظر کنند. اما بر خلاف رويه‏اي که در عالمان علوم انساني سراغ داريم عالمان علوم ابزاري يا علوم فني به راحتي در مقولات انساني آن هم در حد يک نظر کارشناسي و نه در حد يک ديدگاه اظهارنظر مي‎کنند.

وي افزود: اشکالي در اين که همگان در باره مسائل مختلفي که با آن سروکاردارند و امور روزمره‏ آن‌هاست، معرفت علمي داشته باشند و اظهارنظر کنند، نيست.

حتي اين امر را هم صواب مي‏دانيم که يک نگاه مجموعه‌نگر داشته باشيم.

در قرآن کريم هماهنگي بين وقايع تاريخي، طبيعت‌شناسي و پند واندرزهايش وجود دارد. وقتي از آينده خبر مي‏دهد، بلافاصله نصيحت مي‎‏کند و وقتي از وقايع تاريخي مي‎گويد بلافاصله تبشير و تنذير را به ميان مي‎کشد.

درک اجمالي از مسائل اشکالي به وجود نمي‏آورد
اين استاد جامعه شناسي دانشگاه تهران ادامه داد: بنابراين داشتن درک اجمالي از مسائل اشکالي به وجود نمي‏آورد ولي مشکل آنجا شروع مي‏شود که کسي که يک درک اجمالي دارد، در مقام يک مسئول و يک متخصص اظهار نظر مي‎کند يا حتي افراد متخصص در امور فني و مهندسي يا پزشکي وارد مقولاتي مي‎‏شوند که جزو تخصصشان نيست و باعث آزردگي خاطر عالمان انساني و اختلال در کار مي‎شوند.

اين محقق و پژوهشگر مسائل فرهنگي تصريح کرد: افلاطون بر اين نکته تأکيد داشت آن‌هاکه سوفسطايي مسلک هستند، ادعاي همه چيز داني دارند درحالي که هيچ چيز نمي‎دانند. بنابراين دردرک اجمالي داشتن اشکالي نيست اما در اظهارنظرهاي تخصصي که فرد نگرش ظريف و ژرف ندارد، شاهد اظهارنظرهاي کارشناسي و تخصصي نيستيم.

تحقق نيافتن فرآيند تفکيک و تخصصي شدن يکي از دلايل «همه چيزداني» است
افروغ يکي از دلايل اين همه چيز داني را به لحاظ جامعه شناسي تحقق نيافتن فرآيند تفکيک و تخصصي شدن دانست و اظهارداشت: ما هنوز متوجه نيستيم که جامعه وقتي رشد کمي پيدا مي‎کند خواه ناخواه ضروري است که فرآيندي به نام تفکيک و تخصصي شدن در آن رخ دهد. مشکل اصلي جامعه ما اين است که شاهد دو فرآيند همزمان تفکيک و انسجام نيست. يا به سمت تفکيک در شرايط احساسي و هيجاني مي‏رود يا به سمت انسجام حرکت مي کند. مهم اين است که هردو را باهم داشته باشد. متأسفانه روند تخصصي شدن را در کنار انسجام پشت سر نگذاشته‏ايم.

اين فرآيند تفکيک و تخصصي شدن تجليات مربوط به اجتماعيات طبيعي و مدني دارد و مي‏تواند گروه‏بندي‏هاي مختلف منزلتي سياسي و حتي طبقاتي را پوشش دهد.