'کاهش ضریب جینی' یعنی وضع اقتصادی خانوارها بهتر شده؟

خبرآنلاین: ضریب جینی از سال 1364 تا سال 1388 در حدود 0.4 است. در سال 1389 این شاخص به نسبت سال 1388 کاهش یافت و به عدد 0.3813 رسید. نوسان این شاخص بین سال‌های 1363 تا 1389 ناچیز است که بخشی از این تفاوت می‌تواند ناشی از خطاهای نمونه‌گیری باشد؛ ضمن آن که نوسانات دارای روند مشخصی نبوده است (افزایشی و یا کاهشی) بنابراین می‌توان گفت که توزیع درآمد از سال 1363 تاکنون در ایران تغییر زیادی نکرده است.
همان‌طورکه «سهم 40 درصد خانوارهای کم‌درآمد» (بدین‌معنی که 40 درصد خانوارهای کم‌درآمد چند درصد از کل درآمد (هزینه) جامعه را دارا بوده‌اند)، از سال 1363 به بعد در اکثر سال‌ها بیش از 15 درصد و کمتر از 16.5 درصد بوده است و در طول این سال‌ها نوسان چندانی نداشته است.
سهم «40 درصد خانوارهای با درآمد (هزینه) متوسط» از سال 1363 تا 1389 بین حدود 36 تا 38 در نوسان بوده لذا تغییرات این شاخص بین این سال‌ها ناچیز بوده است. «سهم 20 درصد خانوارهای با درآمد بالا» در سال‌های بین 1363 تا 1389 بین 45 تا 49 درصد بوده است. نسبت 10 درصد ثروتمندترین به 10 درصد فقیرترین خانوارها نیز از سال 1363 به بعد در اکثر سال‌ها بین 14 تا 18 در نوسان بوده است.
ملاحظاتی در مورد ضریب جینی
1. خانوارها معمولاً پاسخ صحیحی به مقدار درآمد خود نمی دهند و معمولاً کم گویی می کنند درحالی که هزینه خانوار می تواند متغیر تقریباً خوبی برای توزیع درآمد باشد هرچند، توزیع درآمد برمبنای هزینه خانوار دارای اشکالاتی نیز هست. خانوارها (به ویژه خانوارهای با درآمد بالا) معمولاً همه درآمد خود را هزینه نمی کنند و از سوی دیگر برخی از خانوارها ممکن است هزینه کنند ولی درآمد آنها کمتر از هزینه شان باشد (از فروش دارایی یا پس انداز هزینه می نمایند).
2. خانوارها دارای بعد خانوار متفاوتی هستند. دو خانوار با بعد خانوار متفاوت با درآمد (هزینه) یکسان می توانند دارای سطح زندگی متفاوتی باشند ولی در این محاسبات، یکسان فرض می شوند. یک روش دیگر برای محاسبه ضریب جینی این است که هزینه خانوارها یا بعد آنها تعدیل شود و به طور سرانه این محاسبات انجام گیرد و خانوارها با اندازه یکسان با هم مقایسه شوند. با توجه به موارد ذکرشده ضریب جینی به طور مطلق دقیق نیست ولی به طور نسبی (مقایسه بین سال های مختلف) قابل اعتماد است.
3. بدیهی است که کم بودن ضریب جینی لزوماً به معنی وضع اقتصادی خوب خانوارها نیست. برخی از کشورهای با وضع بد اقتصادی دارای ضریب جینی پایینی هستند (نمونه آن، کشورهای کمونیستی سابق که دارای ضریب جینی بسیار پایین بودند)، لذا ضریب جینی را باید با دیگر شاخص های اقتصادی (تولید ناخالص داخلی، درآمد سرانه و ...) مورد ملاحظه قرار داد.
4. کشورهای امریکای لاتین دارای بیشترین ضریب جینی هستند که حدود 0.5 است و در کشورهای ثروتمند ضریب جینی حدود 0.3 است.
5. ضریب جینی اکثر کشورها عضوOECD بین 0.26 تا 0.36 و به طور متوسط 0.3 است.
*کارشناس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام
** ضریب جینی یک واحد اندازه گیری پراکندگی آماری است که معمولا برای سنجش میزان نابرابری در توزیع درآمد یا ثروت در یک جامعه آماری استفاده می‌شود. این ضریب با نسبتی تعریف می‌شود که ارزشی بین صفر و یک دارد.هر چقدر ضریب جینی نزدیک به عدد صفر باشد، برابری بیشتر در توزیع درآمد را نشان می‌دهد و بالعکس هر چقدر ضریب جینی نزدیک به عدد یک باشد، توزیع نابرابر درآمد را مشخص می‌کند.