نابودی در کمين کشاورزی حوزه کرخه

مردمسالاری: در حالي که مهمترين فعاليت و منبع درآمد ساکنان دشت آزادگان کشاورزي به حساب مي‌آيد، ممنوعيت کشت در حوزه کرخه، مشکلات فراوان معيشتي براي کشاورزان اين منطقه به وجود آورده و کشاورزي اين بخش حاصلخيز از استان خوزستان در معرض نابودي جدي قرار گرفته است. استان خوزستان از سال 86 تاکنون به دليل خشکسالي به وجود آمده و گرد و غبارها شرايط سختي را پشت سر گذاشته اما با وجود تمام مشکلات، افزايش ظرفيت توليد محصولات کشاورزي خوزستان از مرز 11 ميليون تن به بيش از 13 ميليون تن، افتخاري است که مديران استان به عنوان عملکرد از آن نام مي‌برند. اما پشت پرده اين توليد و اين افتخار، دستهاي رنج کشيده و ترک خورده نامهاي پنهان مردان و زنان زحمت کشي است که شرايط سخت و طاقت فرسا و مشکلات عديده پيش رو را به شوق توليد، امرار معاش و عشق به پيشه خود تحمل کرده اند. کشاورزان خسته اي که گاها نه تنها از روزها و ماه‌ها تلاش و خستگي و عرق جبين ريختن درآمدي عايد آنها نشده بلکه با توجه به سياستها و نحوه عملکرد مسئولان و وجود مشکلات متحمل هزينه‌ها و خسارتهاي فراواني شده اند. کشاورزاني که با وجود اذعان دولتمردان به سهم بالاي آنان در توليد و اقتصاد کشور اما آنگونه که بايد به آنان توجه نشده و نيازهاي آنان حتي براي توليد فراهم نشده است.

عدم تخصيص آب؛ وضعيت بحراني کشاورزان

نگاهي به وضعيت منابع آبي در سال جاري حاکي از آن است که آورد رودخانه کرخه نسبت به سالهاي نرمال 83 درصد، رودخانه دز 59 درصد، رودخانه کارون 38 درصد و رودخانه مارون 22 درصد کاهش نشان مي‌‌دهد که براين اساس کشاورزان خوزستاني با ممنوعيت و محدوديت کشت و همچنين عدم تخصيص آب در برخي حوزه‌ها مواجه شده اند. به طوري که براساس برنامه پيشنهادي سازمان آب و برق خوزستان حوزه رودخانه کارون 75 درصد، رودخانه مارون 75 درصد و رودخانه دز 50 درصد قابل کشاورزي است و در حوزه رودخانه کرخه نيز هيچگونه کشتي نبايد صورت گيرد. عدم کشت در حوزه کرخه در منطقه دشت آزادگان در حالي اعمال مي‌شود که فعاليت و شغل اصلي مردمان اين منطقه از جمله سوسنگرد، بستان، هويزه و حميديه کشاورزي است و عدم کشت و پرداختن به کشاورزي علاوه بر اينکه منجر به بيکاري کشاورزان و جوانان اين منطقه مي‌شود، امرار معاش و وضعيت نقدينگي آنان را با مشکل مواجه مي‌کند. رئيس نظام صنفي کشاورزان دشت‌ آزادگان در اين راستا با اشاره به وضع بحراني کشاورزان مي‌گويد: به رغم اعلام ممنوعيت کشت از سوي سازمان آب وبرق خوزستان، اما راهکاري براي امرار معاش کشاورزان و تامين هزينه‌هاي زندگي آنان اعلام نشد. حسين مرمضي پور ضمن ابراز نگراني از شرايط موجود، تصريح مي‌کند: کشاورزان اين شهرستان به فعاليتهاي کشاورزي خود علاقه ‌مند هستند و آنچه ما را شديدا نگران مي‌کند تبعات بيکاري جوانان منطقه است که متاسفانه نمي‌توان با وجود قاچاقچيان مواد مخدر و دامهاي گسترده شده در راه آنان آسوده‌ خاطر بود.

وي مي‌گويد: ما به خوبي از تداوم خشکسالي در ديگر مناطق کشور آگاهيم اما به کار بردن راهکار و شيوه‌هايي براي تامين نياز کشاورزان همچون ساير استانهاي ديگر خواسته اي است که از مسئولان داريم.

رئيس نظام صنفي کشاورزي دشت‌آزادگان با اشاره به وضعيت استانهاي ديگر مي‌افزايد: براي نمونه در استان اصفهان با توجه به همت نمايندگان و مسئولان اين استان به کشاورزان خسارت ديده از خشکسالي و اجراي طرح ممنوعيت کشت، غرامت قابل ملاحظه‌ اي از سوي دولت پرداخت شد. مرمضي پور با بيان اينکه ما در مرحله نخست از دولت و مسئولان استان و شهرستان خواستار تامين آب مورد نياز کشاورزي منطقه هستيم، ادامه مي‌دهد: در غير اينصورت حداقل هزينه فصولي که کشت انجام نمي‌شود را به کشاورزان پرداخت کنند. وي يادآور مي‌شود: خشکساليهاي اخير در استان ثابت کرد که انتقال بي‌ رويه آب کشاورزي از خوزستان به ديگر استانها نتيجه تصميمات اشتباه کارشناسان بوده که اکنون گريبان کشاورزان خوزستان را گرفته و موجبات نابودي اين بخش را فراهم کرده است.

اين فعال بخش کشاورزي عدم حمايت دولت از کشاورزان خوزستاني را غير قابل انکار دانست و تصريح مي‌کند: شرايط موجود به کلي انگيزه کشاورزان را از بين برده و آسيبهاي زيادي به آنان وارد کرده است. اما به گفته بسياري از کارشناسان، کم آبي تحميل شده به خوزستان در تابستان امسال، فراتر از يک خشکسالي طبيعي است. صرفنظر از سدسازيهاي بي رويه بر رودخانه کارون که رمقي براي آن باقي نگذاشته، تابستان امسال همان آب موجود در پشت سدها نيز به خوبي مديريت نشد و برخي ملاحظات غير علمي‌موجب شد خوزستان يک کم آبي تحميلي را تجربه کند که مسئولان مربوطه بايد در اين باره پاسخگو باشند.

براين اساس وضعيت موجود درحالي موجبات نارضايتي کشاورزان منطقه دشت آزادگان و ديگر نقاط استان را که با محدوديت منابع آبي مواجه شده اند، فراهم کرده که مديرکل بحران استانداري خوزستان پيش از اين از برنامه‌ريزي و مديريت بر منابع آبي و تشکيل کميته تخصصي براي تخصيص مناسب آب به کشاورزان خبر داده بود.

محمد رضا آملا زاده با اشاره به کاهش آورد آب در پشت سدهاي استان و لزوم تهيه الگوي کشت در هر منطقه کشاورزي استان، تصريح مي‌کند: در صورت تهيه الگوي کشت براي هر منطقه، کشاورزان مي‌توانند محصول مورد نظر خود را کشت کنند و آب مورد نياز نيز براي اين اراضي تامين شود. به گفته وي به جز حوضه مارون در همه حوزه‌هاي آبي استان با مشکل کم ‌آبي مواجه هستيم اما بحراني ‌ترين وضعيت کم‌ آبي به حوزه کرخه مربوط مي‌‌شود و با توجه به وضعيت آورد سدها و ميزان آب موجود قطعا برنامه ‌ريزيها و مديريت منابع آب در سال ‌جاري نسبت به سال گذشته بسيار متفاوت است. درحالي که مديرکل بحران استانداري خوزستان اظهار اميدواري مي‌کند که برنامه ريزي و مديريتها به گونه اي خواهد بود که کشاورزان متحمل ضرر نشوند و امکان آبياري محصولات در فصل تابستان نيز فراهم مي‌شود اما وضعيت موجود حاکي از ضرر و زيان به کشاورزان و مشکلات معيشتي، اجتماعي است.

آبگيري سد سيمره، تشديد بحران در خوزستان

از سويي هشدار به وضعيت منابع آبي استان به دليل خشکسالي و اعلام ممنوعيت کشت در حوزه کرخه و محدوديت در ديگر حوزه‌ها در حالي صورت مي‌گيرد که سد سيمره در شهرستان ايلام در حال آبگيري است. به اين ترتيب وضعيت خشکسالي و شرايط جوي اگرچه منجر به تهديد کشاورزي استان خوزستان شده اما بي تدبيري‌ها و همچنين عدم پيگيري لازم و تلاش به منظور مقابله با مشکلات موجود از سوي سازمانهاي مربوط خوزستان مزيد بر علت شده است. با توجه به اينکه سيمره از سرشاخه‌هاي مهم رودخانه کرخه است آبگيري اين سد تاثير جدي بر وضعيت کم آبي کرخه داشته است. آبگيري سد سيمره در استان ايلام اوايل سال گذشته آغاز شد و با توجه به مخزن 2.8 ميليارد مترمکعبي اين سد، آبگيري آن در شرايط معمول حداقل دو سال به طول مي‌انجامد.

اين درحاليست که به عقيده بسياري از کارشناسان صنعت آب و کشاورزي، آبگيري اين سد در بالادست خوزستان موجب کاهش شديد بيلان آب رودخانه کرخه شده است. بر اثر آبگيري سد سيمره از يک سو تامين آب کشاورزي مناطق دشت آزادگان‏، حميديه و هويزه در خوزستان دچار مشکل شده و از سوي ديگر عملکرد تالاب هورالعظيم به عنوان سپر حفاظتي خوزستان در مقابل ريزگردها دچار اختلال شده است. هدف اصلي ساخت اين سد در حالي تامين برق اعلام شده که در احداث سدها، اولويت با تامين آب شرب، کشاورزي و حفظ محيط زيست است و توليد برق در اولويتهاي بعدي قرار دارد و نبايد تامين برق يک منطقه بر کل اکوسيستم محيط زيست، کشاورزي و آب شرب خوزستان تاثير منفي بگذارد.

وقتي کشاورزي فداي سد سازي مي‌شود

دبير انجمن صنفي مهندسان صنعت آب خوزستان در خصوص مشکل به وجود آمده مي‌گويد: يکي از دلايل اصلي ضعف کرخه آبگيري سد سيمره در زمان نامناسب بوده است. حميدرضا خدابخشي با بيان اينکه سرشاخه‌هاي رودخانه کرخه در چند استان کشور از جمله کردستان، همدان، مرکزي، لرستان، کرمانشاه و ايلام قرار گرفته اند، اظهار مي‌کند: متاسفانه وزارت نيرو در تمام اين سرشاخه‌ها بدون برنامه ريزي مشخصي اقدام به سد سازي و بهره برداري از اين سدها از جمله سد سيمره کرده است که اين روند وضعيت منابع آبي در پائين دست کرخه را با چالش جدي مواجه کرده است.