شنبه، 20 خرداد ماه 1391 برابر با 2012 Saturday 09 June
قطع درختان برای باز شدن ديد گردشگران
ادامه روند نابودي سرمايه‌هاي طبيعت
مردمسالاری: درخت در فرهنگ همه ملت‌هاي جهان و به خصوص در فرهنگ ايران قبل و بعد از اسلام همواره ارزشي نمادين داشته است و همچون پديده‌اي رمزآلود و ارزشمند در باور بسياري از مردم اين سرزمين نمادي از زندگي بوده است.
براي ايرانيان تمامي درختان به ويژه درختان چنار و سرو از احترام ويژه‌اي برخوردار بوده‌اند به گونه‌اي که حتي بسياري عقيده داشتند که زرتشت درخت سرو را از بهشت به ايران آورده است.
به همين روي مي‌بينيم درختان کهنسال چند هزار ساله در جاي جاي ايران هنوز جنبه تقدس خود را حفظ کرده‌اند. در دين اسلام نيز درخت از جايگاه خاصي برخوردار است. خداوند در قرآن کريم در آيات بسياري از درختان ياد مي‌کند و با تعبيرهاي زيباسبزي و گياهان را جلوه حيات مي‌داند. همچنين روايت‌هاي گوناگوني از پيامبر اکرم(ص) و ائمه معصومين در مورد قداست درختان وکوشش در حفظ و نگهداري آن و مذمت در قطع آنها نقل شده است.
يکي از رايج‌ترين احاديث از پيامبر اسلام است که مي‌فرمايد: «شکستن شاخه درختان مانند شکستن بال فرشتگان است.» امام صادق(ع) هم فرموده‌اند «قطع بي‌رويه درختان ميوه‌دار عذاب سخت الهي را در پي دارد.» پس در مي‌يابيم که در فرهنگ ايران همواره اهميت به طبيعت و قداست آن به لحاظ يک موهبت خدادادي داراي جايگاه ويژه و ارزشمندي بوده است. به طور کلي انسان همواره به خاطر اين که حيات خود را در گرو طبيعت مي‌دانسته به عناصر طبيعت، آب و خاک، هوا، گياه و حيوان توجه مي‌کرده است.
در کشور ما با وجود قدمت و سابقه تاريخي در اهميت و حفظ طبيعت، نقش طبيعت و پاسداشت حرمت آن در زمره مسائل بي‌اهميت قرار گرفته و به تبع آن درخت و جنگل نيز جايگاه ارزشي خود را از دست داده است و در چند سال اخير اين روند سير صعودي و فاجعه انگيز پيدا کرده است و حال در اين چند هفته اخير شاهد خبرهاي غافلگيرکننده از قطع درختان بي‌گناه و بي‌اهميت بودن نسبت به اين ذخاير ارزشمند بوده‌ايم. قطع يک اصله درخت 830 ساله و يک اصله درخت 500 ساله بلوط در مازندران با مجوز خود منابع طبيعي ساري که انتقادات زيادي را برانگيخت، درختاني که به عنوان ذخيره ژنتيکي و شناسنامه با ارزش جنگل‌هاي شمال محسوب مي‌شدند. تنها چند روز پس از آن خبر از قلع‌و قمع تعداد فراواني از درختان بلوط اطراف شهرستان دزفول به منظور برق‌رساني به عشاير شد. درختان بلوطي که قدمتي چند هزار ساله در دزفول دارند واز جاذبه‌هاي مهم اين منطقه هستند به راحتي و اين بار بدون اطلاع و کسب مجوز از اداره منابع طبيعي و بدون توجه به ارزش جنگل هاي بلوط تنها چون در مسير بودند، قطع شدند. در کنار همه اين خبرهاي ناخوشايند، در حالي که هنوز مرهمي براي آرام کردن دوستداران محيط زيست پيدا نشده است، اين بار درخت‌هاي قديمي در بافت تاريخي كرمان براي باز شدن ديد گردشگران قطع مي‌شوند.
يك كارشناس ارشد رشته‌ي مرمت و احياي بناهاي تاريخي با اعلام اين مطلب بيان كرد: مسأله‌ي قطع كردن درختان در كرمان چند سالي است كه اتفاق مي‌افتد و با وجود اعتراض‌هايي كه از سوي شهروندان، كارشناسان و دوستداران طبيعت شده، تغييري را در اين روند مخرب شاهد نبوده‌ايم. مجتبي چناري با اشاره به اين‌كه نسبت به عكس هوايي سال 1335 كرمان، درصد زيادي از درخت‌هاي اين شهر نارون بودند كه بسياري از آنها بريد شده‌اند، گفت: گنبد جبليه، ميدان و سراي گنجعلي‌خان، خيابان شريعتي، خيابان ناصري و خيابان تجلي از جمله مكان‌هايي هستند كه درختان موجود در آنها يا در اطراف‌شان به‌دست دستگاه‌هاي مسؤول مانند شهرداري، اداره کل ميراث فرهنگي و سازمان پارک‌ها و فضاي سبز بريده شده است.
او در اين‌باره اظهار كرد: قطع كردن درختان در کرمان توسط مسؤولان با توجيه‌هاي متفاوتي انجام مي‌شود كه نخستين آنها شيوع آفت درختان، بويژه در درخت‌هاي نارون شهر است. بر اين اساس، مسؤولان سازمان فضاي سبز و پارك‌ها مي‌گويند چند سال است كه آفت كرم و سوسك چوب‌خوار به جان اين درخت‌ها افتاده و سبب شده است، آنها مقاومت خود را از دست دهند و با وزش باد بشكنند و در شهر ايجاد مشكل كنند. همچنين اعلام شده اين آفت به درخت‌هاي سالم منتقل مي‌شود و از آنجا كه راهي براي از بين بردن آفت پيدا نشده است، بايد درخت‌ها قطع شوند.وي ادامه داد: با توجه به اين‌که اين‌گونه آفت‌ها در مدت چند سال به درختان نارون آسيب وارد مي‌زنند و دوره‌ي زاد و ولد آنها مشخص و از طريق شيوه‌هاي تخصصي قابل دفع است، اين پرسش مطرح مي‌شود که چرا با وجود اطلاع از وضع درختان و حتا با پذيرفتن فرضيه‌ي غيرقابل درمان بودن درختان آفت‌زده، دستگاه‌هاي مسؤول به جايگزيني تدريجي درختان بيمار با درختاني از گونه‌اي مناسب نپرداخته‌اند که امروز به پاک شدن درختان از صورت شهر کرمان و بخصوص بافت تاريخي منجر شده است؟ وي گفت: يكي ديگر از توجيه‌هايي كه از سوي كارشناسان ميراث فرهنگي براي قطع كردن درختان مطرح شده، ايجاد ديد باز براي گردشگران در بافت و محوطه‌هاي تاريخي است. توجيه ديگر نيز به اجراي طرح‌هاي عمراني و تعويض خيابان‌ها مربوط مي‌شود. چناري در گفت‌وگو با ايسنا، با بيان اين‌كه امروزه ابزارهايي براي جابه‌جايي درختان وجود دارد، ولي در كرمان از آنها استفاده نمي‌شود، اظهار كرد: به‌طور مشخص دليل اين سهل‌انگاري، آگاهي نداشتن مسؤولان ذي‌ربط از ارزش واقعي درختان و نقش حياتي آنها در كرمان است.
به گفته او، درختان اطراف گنبد تاريخي جبليه با هدف باز شدن ديد گردشگران و درختان خيابان تجلي نيز در كنار ميدان گنجعلي‌خان با همين توجيه قطع شدند. درختان خيابان ناصري هم كه يكي از گذرهاي قديمي كرمان است با هدف تعريض خيابان قطع شدند. چناري تأكيد كرد: اين اتفاق در حالي رخ مي‌دهد كه براساس منشورهاي بين‌المللي، يك اثر تاريخي، فضا و مناظر اطراف را كه از گذشته به آن رسيده است، دربر مي‌گيرد. اگر عكس‌هاي قديمي ميدان گنجعلي‌خان را با عكس‌هاي جديد آن مقايسه كنيم، كاملا مشخص است كدام‌يك هويت تاريخي ميدان را بهتر نشان مي‌دهد و البته کدام‌يک از نگاه يک بازديدکننده زيباتر است.
او گفت: قطع درختان ميدان گنجعلي‌خان ه تغيير ناخوشايند خط آسمان ميدان منجر شده و از کنار اين مسأله به‌سادگي گذر شده است. همچنين با قطع درختان، ميدان ديگر سايه‌اندازي ندارد تا عابري زير آن لحظه‌اي تأمل کند و به تماشاي ميدان بنشيند. شادابي و طراوت از ميدان رخت بر بسته است. همه‌ي اين‌ها ارزش‌هاي غيرقابل اندازه‌گيري وجود درختان در ميدان بودند که از بين رفتند و بايد احيا شوند.
وي با اشاره به اين‌كه موارد بيان‌شده فقط اشاره‌اي به ارزش‌هاي معنوي و غيرمادي درختان داشت و نقش مؤثرو محسوس درختان در زندگي شهري براي همه بديهي و روشن است، افزود: بايد ببينيم آيا باز کردن ديد گردشگران ارزش از دست دادن اين همه ارزش و منفعت در ميدان گنجعلي‌خان را داشت؟
او همچنين بيان كرد: درختان خيابان شريعتي نيز كه به‌عنوان نخستين خيابان كرمان در زمان رضاخان ساخته شده است، به‌دليل شيوع آفت بريده شدند.
چناري با اعتقاد به اين‌كه دلايل كارشناسان سازمان ميراث فرهنگي براي قطع كردن درختان بسيار سطحي است، گفت: با توجه به اين‌گونه اقدامات مخرب و غيراصولي، از عامه‌ي مردم ديگر نمي‌توان انتظاري داشت. قطع درختان در حالي رخ مي‌دهد كه كرمان به‌لحاظ اقليمي داراي آب‌وهواي خشك و كويري است و از نظر فضاي سبز در وضعيت خوبي قرار ندارد. ميزان فضاي سبز موجود در كرمان براي هر نفر کمتر از يک‌پنجم استانداردهاي جهاني است.
او ادامه داد: وخامت شرايط در كرمان زماني بيشتر مي‌شود كه شاهد رشد روزافزون آلاينده‌ها هستيم. گرد و غبار و خشكسالي نيز كرمان را تهديد مي‌كنند و در اين شرايط، بريدن درخت‌ها يك فاجعه محسوب مي‌شود. چناري وضعيت نابسامان درختان در بافت تاريخي کرمان را برگي از هزار برگ معضلات اين بافت دانست و اضافه كرد: اين مشكلات به طبع نابساماني‌هاي ناشي از مديريت‌هاي غلط و غيراصولي در اين بافت ايجاد شده‌اند. او در پايان بر لزوم وجود يک پلان مديريتي جامع که براساس تجميع نظرات کارشناسان تهيه شود، تأكيد کرد.
