سرای ویران شاهنامه سرا

باز هم روز بزرگداشت فردوسی رسید و داغ صدها وعده انجام نشده در دل دوستداران فرهنگ و هنر تازه شد. تبدیل روستای ''پاژ'' به شهرک شاهنامه سازی یکی از صدها وعده‌‌ای است که تا کنون اجرایی نشده‌است. سرای منسوب به فردوسی هم قرار بود، سامانی بگیرد اما روز به روز به ویرانی نزدیک‌تر می‌شود.

خبرگزاری میراث فرهنگی – گروه میراث فرهنگی- روستای "پاژ" را همه به نام فردوسی می‌شناسند. روایات بسیار است که این روستا زادگاه اوست و خانه‌ای دیرینه با معماری بسیار غنی ایرانی، خانه او.

روستای پاژ در پانزده کیلومتری شمال شهر مشهد در تقاطع جاده کارده به کلات نادری واقع شده است که به استناد متون تاریخی و ادبی بر جای مانده این روستا زادگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی است. به طوریکه نگاشته‌اند حکیم حماسه سرای ایران در سال 329 یا 330 هجری قمری در همین روستا چشم به جهان گشود و در سن 30 سالگی نظم شاهنامه را آغاز و پس از 35 سال اشعار حماسی خود را بنام شاهنامه به پایان رسانید و به روایت مشهور سال 416 ه. ق به دیار باقی شتافت. در این روستا خانه‌ای است که به روایت اهالی روستا، خانه فردوسی بوده است.

اما هیچ کدام از این گفته‌ها و حکایت‌ها باعث نمی‌شود که سازمان میراث فرهنگی اقدامی برای ساماندهی این خانه تاریخی انجام دهد یا اینکه قدمی برای ثبت تاریخی روستای پاژ و تبدیل کردن آن شهرک شاهنامه که پیشترها وعده آن داده شده بود، بردارد.

اینجا روستای پاژ است. روستایی که روایات بسیار آمده که فردوسی بزرگ در آن به دنیا آمده، شعر گفته و در گذشته است

«مجتبی رجایی»، رئیس اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان رضوی می‌گوید که این خانه بیشتر از 100 سال قدمت ندارد و برخی از اهالی روستای پاژ برای جلب نظر بازدیدکنندگان این خانه را منزل شخصی حکیم ابوالقاسم فردوسی معرفی کرده‌اند.»

او امیدواری می‌دهد که با وجود اینکه اینجا خانه فردوسی نیست، معاونت میراث فرهنگی با توجه به معماری سنتی در ساخت این خانه و همچنین برای توجه به روستای تاریخی و گردشگری پاژ مراتب مستندسازی، مرمت و بازسازی خانه را در سال‌جاری در دست اجرا دارد.

این همان خانه ای است که اهالی پاژ بر این باورند که روزی سرای شاهنامه سرای ایران بوده است

وعده ای که اجرایی کردن آن هنوز مانند صدها وعده دیگر در دستور کار است و معلوم نیست که چه زمانی قرار است محقق شود.

دوستداران میراث فرهنگی بر این باور هستند که حتی اگر این خانه، خانه فردوسی نباشد، روایات بسیار است که این روستا، روستای زادگاه فردوسی است. براساس منابع موجود نخستین نویسنده‌ای که از پاژ نام و نشانی به‌دست داده نظامی عروضی سمرقندی بوده است. در متن کتاب این بزرگ آمده است: «استاد ابوالقاسم فردوسی از دهقانان توس بود. از دیهی که دیه را پاژ خوانند و از ناحیت طبران است؛ بزرگ است و از وی هزار مرد بیرون‌ آید. فردوسی در آن دیه، شوکتی تمام داشت.»

«یاسر موحد فرد»، دبیر بنیاد فردوسی هم کسی است که از پیشینه و تاریخ کهن این روستا می‌گوید و تاکید می‌کند که بر اساس سند ملی آیین‌نامه «شورای احیای مجموعه فرهنگی تاریخی توس» که در تاریخ 9/6/1378 به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسیده، ساماندهی این روستا نیز در نظر گرفته شده است.

نه! اشتباه نمی‌کنید اینجا همان روستایی است که قرار بود شهرک شاهنامه شود، اما وعده ها اجرایی نشد و به جای شهرک، ویرانه سرایی را در تصویر می بیند

اوایل سال 88 خبرهایی درباره طرح ساخت شهرک شاهنامه در روستای پاژ اعلام شد. این طرح به‌منظور احیای روستا و تبدیل آن به شهرکی با امکانات مناسب برای جذب گردشگر بود که شامل موزه، کتابخانه تخصصی، تالار سخنرانی، دانشگاه فرهنگ و تمدن اسلامی ایرانی، شهر شاهنامه، دهکده نمونه پاژ و کلینیک تخصصی، مجتمع آکادمیک ورزشی و ایجاد کارگاه‌های صنایع‌دستی و هنرهای دستی در آرامگاه و زادگاه فردوسی می شد و به‌تصویب هم رسید.

با این وجود، روستای تاریخی پاژ هنوز در فهرست آثار ملی ایران ثبت هم نشده است، چه برسد به این که این روستا ساماندهی شود. اما این وعده هیچ گاه اجرایی نشد و روستای پاژ همچنان به همان وضعیتی است که سال‌ها پیش بوده است. آخرین بازدیدهای مدیر اجرایی بنیاد فردوسی نیز نشان از ویرانی‌های بیشتر این روستا دارد.

او امیدوار است با توجه به اینکه امسال هم مدیران ارشد ایران، جشنی به مناسبت روز بزرگداشت فردوسی دارند، از این روستا بازدید کرده و اقدامی برای ساماندهی آن انجام دهند.

با این وجود معلوم نیست که امسال هم مانند سال‌های گذشته نشود و روستای 800 هکتاری پاژ که سفال‌‎های رنگارنگ و لعابدار سدهای اولیه بعد از اسلام تا قرن نهم و دهم هجری به دست آمده، ساماندهی شود و از وضعیت کنونی در بیاید.