نياز به خدمات درمان اعتياد كودكان داريم

شرق: سال‌ها و ماه‌هاي اول زندگي يا حتي دوران جنيني مي‌تواند زمان شروع اعتياد باشد. آغوش مادر هم گاهي شبيه همان كوچه‌هاي تنگ و تاريكي مي‌شود كه كمك مي‌كند كسي آنها را ‌نبيند كه در عين معصوميت كودكانه‌شان به خواب مي‌روند تا كمكي به كاسبي مادر كنند. كارشناسان عدد و رقم درست را نمي‌دانند اما معتقدند بسياري از كودكان پيش خانواده‌هاي معتاد يا تكدي‌گر و بعضي هم به انتخاب خود به اعتياد دچار مي‌شوند. آمارهاي متناقض از اعتياد كودكان باعث شده حتي سازمان بهزيستي به عنوان متولي درمان اعتياد، خبر از تعداد كودكان معتاد در كشور نداشته باشد اما مسوولان اين سازمان بنا به احساس نياز، ايجاد كمپ‌هاي مخصوص كودكان را در برنامه خود قرار داده‌اند. هنوز فعاليت اين مراكز به طور عملي شروع نشده و اكنون پروتكل مخصوص آن در حال نوشته شدن است. در حالي كه برخي محققان درباره خطر اعتياد كودكان هشدارهاي جدي داده‌اند، مسوولان بهزيستي معتقدند تاسيس اين مراكز به معناي حاد بودن مشكل اعتياد كودكان در كشور نيست بلكه با هدف ايجاد خدمات گسترده‌تر و متنوع‌تر صورت گرفته است. فريد براتي معاون پيشگيري و درمان اعتياد بهزيستي درباره ضرورت تاسيس كمپ‌هاي ويژه كودكان و نوجوانان به شرق مي‌گويد: «كودكان به دليل شرايط خاص سني نياز به محيطي جداگانه براي درمان دارند و از آنجايي كه فرآيند رشد اخلاقي، اجتماعي و روان‌شناختي را طي مي‌كنند نياز به توجه بيشتري دارند. حضور در كنار بزرگ‌ترها در كمپ‌ها به دليل الگوپذيري و آسيب‌پذيري بالاي كودكان مي‌تواند باعث شود هويت‌هاي تازه‌اي در آنها شكل بگيرد و برايشان آثار مخربي داشته باشد. لازم است در عين توجه به اين جنبه‌ها اقدام كنيم و اين ملاحظات را داشته باشيم تا كودكان در معرض مشكلات بعدي قرار نگيرند. براي همين براي زير 18 سال در بحث درمان اعتياد بايد خدمات ويژه‌اي داشته باشيم و فرم اين خدمات متفاوت باشد.»
مشكل حاد نداريم
معاون پيشگيري و درمان اعتياد بهزيستي معتقد است تاسيس مركز مخصوص كودكان نبايد به معناي وجود بحران در مورد اعتياد كودكان تلقي شود: «احداث كمپ مخصوص كودكان و نوجوانان به معناي حاد بودن مساله اعتياد در اين سنين به اين معنا نيست كه تعداد اين‌گونه كودكان زياد است و در اين‌باره مشكل حاد داريم. نگاه ما اين‌گونه نيست بلكه در جهت گسترش خدمات است. در عين حال نياز به ارايه اين خدمات داريم و نمي‌توان وجود كودكان معتاد را نفي كرد. هدف اين است كه ما در همه شرايط آماده باشيم. ما به هر حال احتياج داريم كه اين آمادگي در تنوع و گستره خدمات را داشته باشيم. چه ايرادي دارد كه اگر نيازي بود خدمات باشد.»
شرط سني براي تاسيس كمپ كودكان
براتي درباره طراحي پروتكل اين مراكز مي‌گويد: «پروتكل ايجاد اين كمپ‌ها را به يك فوق‌تخصص روان‌شناسي اطفال سفارش داده‌ايم و در حال كار كردن روي آن هستيم تا با دقت تنظيم شود و سازمان‌يافته و تخصصي باشد. تنها در استان البرز به طور موردي يك درخواست مجوز شده و اجازه داده‌ايم كه كمپ مخصوص كودكان و نوجوانان احداث شود ولي هنوز فعاليت آن آغاز نشده. براي نوشتن پروتكل از تجربيات اين كمپ نيز استفاده خواهد شد.» او از حساسيت بيشتر روي گيرنده مجوز كمپ كودكان و نوجوانان به عنوان يكي از موارد مطرح در پروتكل اشاره كرده و مي‌گويد: «براي ايجاد كمپ اگر معتادان بهبوديافته‌اي مراجعه كنند كه صلاحيت اين كار را داشته و بالاي سن قانوني باشند، به آنها مجوز مي‌دهيم، اما در مورد كمپ كودكان سختگيري بيشتري اعمال مي‌شود. بايد كسي در كنار بچه‌ها قرار بگيرد كه سني از او گذشته باشد و توانايي انتقال تجربه زندگي را داشته باشد. بنابراين به فرد 26-25ساله مجوز ايجاد كمپ كودكان داده نمي‌شود. اين شرط سني احتمالا 45 سال به بالا خواهد بود.»
كمپ‌هاي فعلي مجاز به پذيرش كودكان نيستند
به گفته براتي «در تحقيقاتي كه تا الان در زمينه اعتياد انجام شده معمولا روي جمعيت بالاي 18سال مطالعه شده و نمي‌شود آنها را براي شناخت جمعيت معتاد كودك و نوجوان مبنا قرار داد. شايد لازم است تحقيقي به طور مشخص در اين زمينه و ساير مسايل سلامت روان و اختلالات اجتماعي روي جمعيت زير 18 سال انجام شود. اما طبق اطلاعاتي كه در حال حاضر داريم معمولا كودكاني كه مراجعه مي‌كنند به همراه بزرگ‌تر خود مي‌آيند يا نوزاداني هستند كه توسط پدر و مادر معتاد شده‌اند. درمان اين‌گونه موارد در كنار مادر انجام مي‌شود يا اگر مادر صلاحيت نداشته باشد بچه از او گرفته و به بهزيستي تحويل داده مي‌شود تا كار درمان در آنجا انجام شود. اگر كودكان بزرگ‌تر باشند، مثلا كودكان خياباني باشند، در مراكزي كه مربوط به نگهداري از كودكان خياباني است درمان مي‌شوند و به كمپ درمان اعتياد برده نمي‌شوند. بخشي از آنها هم به مراكز روان‌پزشكي برده و در آنجا درمان مي‌شوند. عده بيشتري هم هستند كه در مراكز سرپايي درمان مي‌شوند. در مجموع كودكان قاعدتا نبايد به جايي به نام كمپ بروند و در ضوابط كمپ‌ها هست كه مجاز به پذيرش زير 18 سال نيستند.»
نبود آمار اعتياد كودكان و نوجوانان
بهمن‌ماه گذشته در حالي كه وزير آموزش و پرورش چند بار آمار ستاد مبارزه با مواد مخدر درباره اعتياد دانش‌آموزان را تكذيب كرده بود، طاها طاهري قائم‌مقام دبيركل ستاد مبارزه با مواد مخدر اين بار از اعتياد نيم‌دهم درصد از دانش‌آموزان كشور خبر داد و مدعي شد كه روند شروع اعتياد در مدارس كنترل شده است.
پيش از آن در 16 ارديبهشت 89 طاها طاهري قائم‌مقام دبيركل ستاد مبارزه با مواد مخدر گفته بود: «سن اعتياد از 5/22 سال به 23 رسيده است اما متاسفانه شروع اعتياد از مقطع دبيرستان و آموزش و پرورش ثبت شده است. به همين دليل نشان مي‌دهد كه سن شروع اعتياد در كشور 15 و 16 سالگي است.» طبق آماري كه در مهر 88 از سوي جانشين دبيركل ستاد مبارزه با مواد مخدر بيان شد، سن شروع اعتياد در ايران از ۱۵ سال به بالا و متوسط سن مصرف مواد در ايران ۲۲ تا ۲۳ سال گزارش شد. در مهر 86 نيز جانشين دبيركل ستاد مبارزه با موادمخدر تعداد دانش‌آموزان معتاد را 30هزار نفر اعلام كرده بود كه با واكنش وزير آموزش و پرورش و تكذيب او روبه‌رو شده بود. رييس كميسيون آموزش و تحقيقات مجلس اسفندماه گذشته در گفت‌وگو با مهر از نبود آمار و مطالعه دقيق درباره اعتياد دانش‌آموزان گفت و با اشاره به هم‌مرزي ايران با افغانستان به عنوان بزرگ‌ترين توليد‌كننده مواد مخدر اضافه كرد: «در بررسي بودجه سال ۹۱ در نظر داريم بودجه پيشگيري از اعتياد دانش‌آموزان در بخش ستاد مبارزه با مواد مخدر و آموزش و پرورش را افزايش دهيم.» آمارهاي ديگري هم ارايه شد كه هر كدام به نوعي از مشكل اعتياد كودكان و نوجوانان حكايت داشت. تير 88 قديرزاده معاون امور فرهنگي و پيشگيري سازمان بهزيستي استان تهران، با اشاره به تحقيق صورت‌گرفته روي چهارهزار و 850 نفر از معتادان مراجعه‌كننده به مراكز دولتي ترك اعتياد استان تهران گفت 41درصد مراجعه‌كنندگان به اين مراكز را نوجوانان رده سني زير 20 سال تشكيل داده بودند. آذرماه سال گذشته هادي معتمدي استاد دانشگاه علوم بهزيستي و توانبخشي با اشاره به آمار رسمي سال 88 گفت: «بر پايه اين آمار سن شروع اعتياد، 15 تا 17سالگي است و روزانه 300 نوجوان وارد چرخه اعتياد مي‌شوند.»به گزارش خبرآنلاين در دي‌ماه سال گذشته، تحقيقي كه مصطفي آقاجاني، استاد مددكاري انجام داده است نشان مي‌دهد كه اعتياد به عنوان يكي از آسيب‌هاي اجتماعي در زمينه تكدي‌گري، حدود 20 درصد از كودكان خياباني را درگير كرده است. بر اساس اين گزارش بيشتر كودكان خياباني در گروه سني 15 تا 17 سال قرار دارند و با توجه به موقعيت كاري و زندگي‌شان در معرض انواع آسيب‌ها قرار مي‌گيرند. از اين ميان نزديك به 15 درصدشان معتاد به سيگارند و پنج درصد ديگر به انواع مواد مخدر معتاد هستند. همچنين در اين گزارش آمده است كه حدود 40درصد از اين كودكان در خانواده‌هايي زندگي مي‌كنند كه دست‌كم يكي از اعضا به مواد مخدر اعتياد دارد. در حالي كه منابع رسمي از مطالعه و ارايه آمار دقيق درباره اعتياد كودكان امتناع مي‌كنند و آمار گوناگوني از سوي مسوولان و كارشناسان ارايه مي‌شود، برخي منابع از وضعيت بحران و هشدار در اين خصوص حكايت دارند و برخي ديگر اين موضوع را رد مي‌كنند.