زندگی گونه های حیات وحش خراسان در خطر نابودی است

زندگی 415 گونه حیات وحش خراسان رضوی که حدود 40 درصد از هزار و 60 گونه شناخته شده حیات وحش کشور است، با تهدیدهای گوناگون در خطر انقراض و نابودی است. گونه های شاخص حیات وحش خراسان رضوی شامل قوچ و میش اوریال ، کل و بز ، آهو ، جبیر ، پلنگ ، گربه وحشی ، کاراکال ، گربه پالاس ، گربه شنی ، هوبره ، زاغ بور ، کبک دری ، هما ، کرکس سیاه و گونه منحصر به فرد آن قرقاول بال سفید است.

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست خراسان رضوی با بیان اینکه 20 درصد مساحت 128 هزار هکتاری استان در قالب عرصه های طبیعی و حفاظت شده زیر نظر این سازمان است می گوید:این مناطق شامل 42 منطقه ، یک پارک ملی ، سه پناهگاه حیات وحش ، سه اثر طبیعی ملی، 21 منطقه حفاظت شده و 17 منطقه شکار ممنوع است. اقامیری با اشاره به خشکسالیهای پیاپی در خراسان رضوی به عنوان یکی از مهمترین عوامل تهدید کننده حیات وحش می افزاید : بارندگیهای مناسب پارسال و اوائل امسال نیز نتوانست اثرات این خشکسالیهای پیاپی را کاهش دهد. علی تقی پور معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست خراسان رضوی هم با بیان اینکه سازمان محیط زیست این استان برای کاهش تاثیرات حدود 10 سال خشکسالی اقدامات موثری انجام داده است می گوید : با وجود این ، تاثیرات منفی خشکسالی در کاهش نسل حیات وحش این منطقه انکار ناپذیر است.

وی از بین رفتن پوشش گیاهی ، مهاجرت حیات وحش به نواحی همجوار و بر هم خوردن اکوسیستم های طبیعی ، افزایش آفات ، انگلها و بیماریها در میان حیات وحش و پوشش گیاهی ،کاهش سطح آب و خشکیدن تالابها و در نتیجه صدمه دیدن آبزیان ، پرندگان آبزی و کنار آبزی را از پیامدهای خشکسالی در خراسان رضوی برشمرد. تقی پور با اشاره به افزایش شکارهای غیر مجاز در مناطق حفاظت شده به عنوان دومین عامل کاهش تعداد گونه های جانوری می گوید : بی توجهی روستائیان بومی منطقه وعشایر به حفظ گونه های جانوری نادر و افزایش صدور مجوز اسلحه از طرف دیگر روند کاهش گونه های جانوری را تسریع می کند. وی با بیان اینکه برای شکارچیان کسب پروانه شکار از سازمان محیط زیست پس از مجوز حمل اسلحه یک ضرورت است می افزاید : سازمان حفاظت محیط زیست هر ساله پس از برآورد تعداد وحوش هر منطقه جمعیت جانوری مازاد و سرریز را با در نظر گرفتن آن تعداد از حیواناتی که ممکن است به علت عوامل طبیعی مانند خشکسالی و یا بیماری تلف شوند مشخص می کند و سپس با احتساب آن دسته حیواناتی که طعمه جانوران دیگر می شوند ، در حد معقول و به میزانی که به طبیعت لطمه ای وارد نیاورد تعدادی پروانه شکار صادر و سهمیه شکار آن منطقه را برای یک سال مشخص می کند. شکارچیان در پایان هر سال فرم گزارش شکار خود را به سازمان ارائه می دهند تا برآوردی از جمعیت وحوش شکار شده و جمعیت فعلی آن ها صورت گیرد. هوشنگ ضیایی استاد حیات وحش دانشگاه آزاد اسلامی ، نگاه نامیدانه تری به این موضوع دارد و معتقد است وضع حیات وحش ایران به سرعت مسیر قهقرایی را طی می کند. وی با انتقاد از علمی نبودن صدور پروانه های شکار می گوید : سازمان حفاظت محیط زیست با صادر نکردن مجوز شکار به مدت دستکم سه سال ، می تواند وضع حیات وحش ایران را بهبود بخشد. ضیایی می افزاید : اداره دایره اسلحه و مهمات هم می تواند با خلع سلاح عمومی برای مدت دستکم سه سال به حیوانات وحشی فرصت احیای نسل بدهد. اما مسئول اسلحه و مهمات سازمان محیط زیست خراسان رضوی در نظری متفاوت می گوید : صدور مجوز برای شکارچیان استان توسط دایره اسلحه و مهمات مراکز نظامی ، باهدف جمع آوری آمار اسلحه در استان و درپی آن کنترل شکار و جلوگیری از پیامدهای آن صورت گرفته است. تقوی می افزاید : این اداره اعلام کرده است همه افراد دارای اسلحه می توانند با مراجعه به این مرکز مجوز اسلحه دریافت کنند به همین سبب از شکار غیرمجاز و بدون کنترل جلوگیری می شود. وی فرهنگ سازی به جای ممانعت از حمل اسلحه را بهترین راهکار این مشکل برشمرد. کارآزما یکی از عشایر منطقه هم با تایید فقر فرهنگی در میان مردم می گوید : 10 درصد عشایر صرفا باهدف تفریح اقدام به شکار می کنند و این کار را افتخاری برای خود به حساب می اورند. البته مسئول آموزش این سازمان حفاظت از محیط زیست از اقدامات بسیار مطلوب برای آموزش و فرهنگ سازی خبر می دهد و می گوید : به تازگی چند طرح آموزشی به منظور افزایش آگاهی جوانان محلی ساکن در حاشیه مناطق تحت مدیریت حفاظت محیط زیست در حال انجام است که امیدواریم بازخورد مثبت آن را نیمه نخست امسال ببینیم. حیدری طرح آموزش اهالی 150 روستا را به عنوان مرحله اول این عملیات مطرح می کند و می گوید : در این دوره های آموزشی مباحثی شامل اثرات خشکسالی ، قوانین شکار و شناسایی و حمایت از حیات وحش آموزش داده می شود.

رئیس یگان حفاظت سازمان محیط زیست خراسان رضوی کمبود نیروی انسانی و محیط بان را یکی از عوامل موفق نبودن سازمان محیط زیست در جلوگیری از شکار غیر مجاز می داند و می گوید : هم اکنون خراسان رضوی فقط 200 محیط بان و 30 پاسگاه کنترل و استراحت محیط بان دارد.

اسدی پور می افزاید : این در حالی است که کمبود حدود 60 پایگاه دیگر احساس می شود. از نظر وی در ازای هر 13 هزار هکتار ، تنها یک محیط بان وجود دارد در حالیکه متوسط آمار جهانی ، برای هر 2 هزار هکتار ، یک محیط بان است.

وی با بیان اینکه جرائم نقدی شکارچیان غیر مجاز بازدارنده نیست تاکید می کند اگر میزان جرائم شکار غیر مجاز به نسبت تورم بالا برود تا حدود زیادی از آمار شکارها کاسته خواهد شد. حیات وحش جزئی از چرخه حیات است و اگر به هر دلیل این چرخه در مرحله ای دچار نقص شود ما نیز آسیب جدی خواهیم دید .

در خراسان رضوی به عنوان گنجینه ای گرانبها از ذخایر گونه های حیات وحش ، توجه به رفع مشکلاتی که در این چرخه نقیصه ای را ایجاد کنند ضروری است. پدیده انقراض حیات وحش پدیده ای است که با توجه به گستردگی تبعات آن نه فقط مسئولان محیط زیست خراسان رضوی بلکه همه مسئولان کشور باید نگران آن باشند.