یکشنبه، 14 اسفند ماه 1390 برابر با 2012 Sunday 04 March
واردات بی‌رويه، پنبه‌کاران را به خاک سياه نشاند
روزنامه خراسان: اين روزها اگرچه «طلا» ارج و قرب مضاعفي يافته اما «طلاي سفيد» روزهاي سياه و ناخوشي را سپري مي کند.
«حاج احمد» کشاورز۷۷ ساله به اين باور رسيده است که حمايتي از توليد داخلي در کار نيست و او هم بايد قيد «پنبه کاري» را بزند. او توليدکننده پنبه مرغوب با الياف بلند در منطقه اي محروم و کويري است اما نامهرباني ها به کشاورز و کشاورزي را دليل وداعش با کشت و زرع بيان مي کند و مي گويد: مهرماه در فصل برداشت محصول وش پنبه قيمت هرکيلوگرم وش ۱۵۰۰ تومان بود ولي رفته رفته اين قيمت کاهش يافت و الان هر کيلو وش هزار تومان هم خريدار ندارد، خريد تضميني در راستاي حمايت از پنبه کاران هم فقط يک حرف بود که ما خيري از آن نديديم.
اين گفته رئيس هيئت مديره اتحاديه پنبه کاران کشور که ۲۵ درصد پنبه توليدي کشور روي زمين مانده عمق مشکل را بيشتر نمايان مي کند.
بعد از ۵ ماه حرص و جوش و تلاش براي کشت و آبياري مزارع اينک بايد طلاي سفيد روي زمين بماند و مزارع پنبه جولانگاه دام هاي سبک و سنگين براي تعليف شود.
قصه چيست؟ حکايت همان قصه تلخ واردات بي رويه و هزينه هاي بالاي توليد است يا مشکل ديگري وجود دارد؟
نگاهي به گذشته
روزگاري نه چندان دور سطح زير کشت پنبه در کشور بيش از ۱۵۰ هزار هکتار بود و جمعيت بسياري از کشاورزان از اين راه ارتزاق مي کردند و حتي طي سال هاي ۸۲ تا ۸۵ کشت پنبه وضعيت بسيار مطلوبي داشت اما سياست هاي نادرست متوليان، واردات بي موقع، خصوصي سازي تامين نهاده ها و تامين نشدن بذر مناسب سبب شد در سال هاي اخير شاهد افت سطح زير کشت توليد طلاي سفيد باشيم و همزمان کاهش قيمت وش نيز سبب دلسردي خيلي از پنبه کاران شد و کار به جايي رسيد که در سال زراعي ۸۹-۸۸ سطح زير کشت پنبه به ۹۱ هزار هکتار کاهش يافت.
اما با بهبود قيمت طلاي سفيد و افزايش حدود ۲ برابري آن سطح زير کشت پنبه کشور در سال زراعي ۹۰-۸۹ به ۱۱۶ هزار هکتار افزايش يافت.
تنگناهاي توليد پنبه
دريافت نکردن به موقع کود، ادوات فرسوده کشاورزي، بي کيفيت بودن سموم، نداشتن سم پاش وآفات زياد در کنار نبود حمايت دولتي از مشکلات اساسي پنبه کاري است.
«محمد حسين صادقي» مديرعامل تعاوني پنبه کاران کاشمر با ابراز نگراني از جايگزيني کشت ذرت علوفه اي به جاي پنبه مي گويد: به دليل مشکلات عديده در کشت و برداشت پنبه و پايين بودن قيمت آن در برابر زحمات زياد، شاهد وداع کشاورزان با پنبه کاري هستيم.
وي مي افزايد: ۲۵ هزار کشاورز پنبه کار در استان هاي گلستان، فارس، خراسان رضوي، جنوبي، شمالي، اردبيل، سمنان و مرکزي فعال اند که همه آن ها در رده سني ۵۰ سال به بالا و نيز نسل جوان تمايلي به فعاليت در زمينه پنبه کاري ندارند. وي با اشاره به اين که ۵۷ صنعت به اين محصول وابسته است مي افزايد: به دليل بي مهري به کشاورزان و سختي شغل پنبه کاري نگران از بين رفتن صنعت پنبه در کشور هستيم.
«سيدحسن حسيني» رئيس نظام صنفي کشاورزان شهرستان رشتخوار نيز کمبود نقدينگي، توسعه نيافتن مکانيزاسيون، محدود بودن صنايع وابسته، کمبود مراکز تکثير بذر، افت ظرفيت، کاهش سطح زير کشت، پايين بودن قيمت و سنتي بودن کشت و زرع را مهم ترين مشکلات پنبه کاران بيان مي کند و مي افزايد: کمبود کارگر در فصل برداشت، بالا بودن هزينه هاي توليد، اقتصادي نبودن توليد و نبود برنامه منسجم در وزارت جهاد کشاورزي براي حمايت و شکوفايي صنعت پنبه فعالان اين عرصه را به خط پايان رسانده است.
«محمدرضا ابراهيم زاده» از خبرگان کشاورزي شهرستان سرايان در خراسان جنوبي نيز ادامه توليد پنبه را با توجه به افزايش هزينه هاي توليد و نبود حمايت هاي لازم قابل توجيه نمي داند و مي گويد: بيم آن است که شاهد تعطيلي کشت و توليد و افزايش وابستگي به کشورهاي خارجي باشيم.
سياست هاي نابه هنگام
تدابير دولت و سازمان هاي متولي همواره نوشدارويي بعد از مرگ است. «ابراهيم زاده» به ما مي گويد: زماني که محصول وش دست کشاورزان است و در فصل برداشت تعرفه واردات صفر مي شود و با واردات پنبه از کشورهاي مختلف شاهد افت قيمت وش در بازار هستيم و درست زماني که محصول در کارخانه ها يا در انبارهاي واسطه ها و دلالان است تعرفه ۲۰ درصدي براي واردات اعمال مي شود که باز هم سود به جيب ديگران سرازير مي شود.
وي با گلايه از بي توجهي متوليان دستگاه هاي دولتي در اين زمينه مي افزايد: يکي از مسائلي که کشت پنبه را تهديد مي کند واردات بي رويه است و وقتي هم که در جلسات و در ديدار با وزير جهاد کشاورزي از طرف ما به عنوان صنف کشاورزان اعتراض مي شود وزير مي گويد؛ پنبه به صورت قاچاق به کشور مي آيد و کاري هم نمي شود کرد. اين در شأن دولت و نظام نيست که نتوانيم جلوي قاچاق را بگيريم و سرنوشت توليد يک محصول استراتژيک را به دست فراموشي بسپاريم.
«علافچي» دبير انجمن صنفي صنايع پنبه پاک کني خراسان رضوي نيز معتقد است: کسي مخالف واردات نيست و به ميزان نياز صنعت بايد پنبه وارد شود ولي اين که دولت در فصل برداشت وش تعرفه هاي واردات را صفر مي کند به معني رشته کردن تلاش پنبه کاران است.
به اعتقاد وي سياست هاي نسنجيده متوليان بازرگاني کشاورزان را دچار مشکل کرده است و شاهديم که هم اکنون پنبه از خارج با تعرفه صفر وارد مي شود با اين حال رئيس هيئت مديره اتحاديه پنبه کاران کشور اعلام کرده است؛ واردات نابه هنگام پنبه هم زمان با شروع فصل برداشت با وجود اعتراض اتحاديه ها و وزارت جهاد کشاورزي باعث روي زمين ماندن پنبه توليدي کشور شده است. خبرگزاري کشاورزي ايران به نقل از «علي مظفري» گزارش داده است: واردات بي رويه پنبه در زمان فصل برداشت باعث رکود بازار پنبه و عدم برداشت ۲۵ درصد پنبه هاي توليدي اراضي کشاورزي کشور شد. به گفته وي سرماي زودرس باعث باز نشدن غوزه هاي پنبه و افزايش نيروي کارگري و دستمزد بالا شد، همچنين رکود بازار داخلي باعث شد بسياري از پنبه کاران به برداشت پنبه خود اقدام نکنند.
«علافچي» از دست اندرکاران صنعت پنبه در خراسان رضوي نيز به ما مي گويد:۱۰ درصد از سطح زير کشت پنبه در اين استان يعني ۳تا۴هزار هکتار پنبه زارها برداشت نشده است و دليل اصلي آن هم مقرون به صرفه نبودن جمع آوري وش است. وقتي که قيمت فروش وش جواب گوي هزينه هاي کشاورز نباشد طبيعي است که رغبتي براي جمع آوري محصول وجود نداشته باشد.
به گفته وي امسال به علت سرما و بارندگي زياد زمان برداشت وش پنبه از مزارع به درازا کشيد و کيفيت محصول توليدي هم کاهش يافت. بنابراين مشتريان هم راغب نمي شوند وش بي کيفيت خريداري کنند و اين احتمال وجود دارد که مقداري محلوج توليد داخل در کارخانه ها به فروش نرود و اگر وضع تعرفه ۲۰درصدي براي واردات پنبه ادامه داشته باشد احتمال فروش آن ها وجود دارد.
بحران اساسي در صنعت پنبه کشور واردات طلاي سفيد است که صداي توليدکننده، اتحاديه هاي صنفي، وزارت جهاد و نمايندگان مجلس را نيز درآورده است.« محمدعلي دلاور» عضو کميسيون کشاورزي مجلس شوراي اسلامي مدعي است واردات پنبه از کشور ازبکستان نه تنها بر خلاف ماده ۱۶ قانون افزايش بهره وري و قانون مصوب مجلس بلکه باعث فلج شدن بازار داخلي شده است. به گفته او واردات پنبه با تعرفه ۴درصد باعث زمين گير شدن پنبه هاي توليد داخل در فصل برداشت شده است، در حالي که براساس قانون افزايش بهره وري، واردات کالا در زمان برداشت بايد متوقف شود اما با شروع فصل برداشت پنبه حجم قابل توجهي از پنبه محلوج با کمترين تعرفه وارد کشور شده است.وي اين اقدام را نتيجه درک ناصحيح از بخش کشاورزي توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت مي داند و مي گويد: به وزراي اقتصاد و صنعت، معدن و تجارت تذکر کتبي و شفاهي داده ايم.
نماينده مردم درگز مي گويد: بخشي از پنبه هاي درگز برداشت نشده و روي زمين مانده است و کشاورزان مدعي اند که قيمت ها با هزينه هاي توليد همخواني ندارد.
تحليل قيمت توليد پنبه
گويا تحليل قيمت در بخش کشاورزي وجود ندارد و اگر هم حرفي از آن به ميان مي آيد فقط روي کاغذ و در اتاق مديران است. پنبه کاران هزينه هاي توليد وش را بالا مي دانند ولي نرخ اعلام شده براي خريد تضميني وش پنبه هم پايين تر از تحليل قيمت کارشناسي شده است.
«علافچي» دبير انجمن صنفي صنايع پنبه پاک کني خراسان رضوي در اين باره مي گويد: وزارت جهاد کشاورزي با بررسي دقيق هزينه ها برآورد کرده است که توليد هر کيلوگرم وش پنبه در شرايط مطلوب (توليد انبوه توسط بزرگ مالکان) ۱۲۵۰ تومان است ولي خريد تضميني آن هم به صورت محدود فقط در يک استان کشور با قيمت هر کيلوگرم وش ۹۵۰ تومان انجام شد.
وي با اعلام اين که در ابتداي فصل برداشت وش قيمت هر کيلوگرم ۱۵۰۰ تومان بود مي افزايد: اين قيمت در اواسط آذر ماه و دي ماه پايين آمد و به تازگي افزايش يافته است ولي کشاورزان از وضع موجود رضايت ندارند و اگر حمايت لازم از کشاورزان انجام نشود و بسته حمايتي از کشاورزان بعد از هدفمندي يارانه ها عملياتي نشود شاهد کاهش ۳۰درصدي سطح زير کشت پنبه در سال زراعي جديد خواهيم بود.
به گفته وي شرايط خرده مالکان در اين وضعيت بسيار بغرنج است و بيم آن مي رود که با تداوم شرايط موجود شاهد حذف تک تک خرده مالکان از عرصه کار کشاورزي و توليد پنبه باشيم.
«ابراهيم زاده» از خبرگان کشاورزي خراسان جنوبي نيز مدعي است قانون هدفمندي يارانه ها در بخش کشاورزي نيم بند اجرا شده و با گذشت بيش از يک سال هنوز بسته حمايتي از بخش کشاورزي عملي نشده و توليد در بخش هاي کشاورزي و دام پروري در حال تعليق است و با ادامه اين روند کشاورزان با توليد خداحافظي خواهند کرد و بازگرداندن آن ها به ادامه اين شغل زحمت بسياري دارد. هزينه هاي کشاورزي در تامين کود و سم با آزاد شدن قيمت ها چند برابر شده است، قبض برق چاه موتورها از ۱۰۰هزار تومان قبل از اجراي قانون هدفمندي يارانه ها به 1.7 ميليون تومان رسيده است ولي نرخ محصولات ثابت مانده و يارانه اي به توليدکنندگان اختصاص نيافته است.
خريد تضميني در حد حرف
يکي از راه هاي حمايت از کشاورزان در زمان نوسان بازار توليدات کشاورزي خريد تضميني توسط نهادهاي وابسته به دولت است. هر ساله دولت نرخ خريد تضميني را به سازمان هاي تعاون روستايي و شرکت هاي حمايت از کشاورزي ابلاغ مي کند و در صورت پايين آمدن قيمت محصول اين مراکز بايد با ورود به عرصه خريد، از متضرر شدن توليدکنندگان جلوگيري کنند اما امسال خريد تضميني انجام نشد و دلالان هر طور خواستند حاصل دسترنج کشاورزان را به يغما بردند.
«شاکري» پنبه کار دامغاني با اشاره به نوسان ۵۰۰ توماني قيمت هر کيلو وش پنبه در ماه هاي اخير و جولان دلالان در بازار خريد و فروش اين محصول مي گويد: دولت فقط وعده مي دهد ولي از حمايت عملي خبري نيست و امسال هم خريد تضميني از پنبه کاران انجام نشد.
به گفته وي بسياري از پنبه کاران منطقه در سال هاي اخير به علت پايين بودن قيمت وش و نبود حمايت هاي لازم دست از کار کشيده اند و با تداوم اين شرايط بيم آن است که شاهد صفر شدن پنبه کاري در اين منطقه باشيم.
عضو خبرگان کشاورزي خراسان جنوبي نيز از تحقق نيافتن خريد تضميني وش پنبه در سال جاري خبر داده و مي گويد: حتي يک کيلوگرم وش نيز در اين منطقه از کشاورزان به صورت تضميني خريداري نشده است.
«علافچي» از فعالان اين صنعت در خراسان رضوي نيز مي گويد: فقط در استان اردبيل بخشي از وش توليدي پنبه کاران مغان خريد تضميني شده و در خراسان رضوي در اين باره اقدامي نشده است.
مديرعامل اتحاديه پنبه کاران ايران نيز در گفت وگو با ايسنا گفته است خريد تضميني توسط سازمان تعاون روستايي فقط در ۳استان آذربايجان شرقي، اردبيل و گلستان و به صورت خيلي محدود انجام شده است.
با اين حال رئيس جمهور اوايل دي ماه تاکيد کرده بود علاوه بر خريد تضميني، پول کشاورزان نيز به موقع پرداخت شود که به گفته «عبدالحسين ناصري» نماينده مردم گرگان و آق قلا وعده رئيس جمهور براي خريد تضميني پنبه و پرداخت به روز پول کشاورزان عملي نشد.
مسئولان وزارت جهاد کشاورزي هم مشکلات پنبه کاران را باور دارند و يکي از زراعت هاي پر مشکل و پردغدغه را پنبه کاري مي دانند. يک منبع مطلع در معاونت بهبود توليدات گياهي اين وزارتخانه به خراسان مي گويد: مشکلات پنبه کاران زياد است و بهتر است آن را از فعالان اين عرصه در بخش خصوصي جويا شد. وي درباره سطح زير کشت و توليد پنبه کشور نيز مي گويد: پارسال پيش بيني شده بود که در کشور ۱۲۰هزار هکتار زير کشت اين محصول برود و ۱۸۶ هزار تن وش توليد شود که ۱۱۶هزار هکتار زير کشت رفت و ۱۳۵ هزار تن وش از اين سطح برداشت شده است.
پنبه از مهم ترين محصولات کشاورزي است که علاوه بر تامين مواداوليه صنايع نساجي و روغن کشي در اشتغال زايي بخش کشاورزي، صنعت و بازرگاني نيز نقش مهمي ايفا مي کند اما امسال روزهاي پيش روي طلاي سفيد چندان سفيد نبود و اگر فکري به حال اين محصول و زراعت نشود بايد غزل خداحافظي پنبه را خواند.
چکيده گزارش
«پنبه» طلاي سفيد کشاورزان ايراني به دليل برخي نامهرباني ها و بي توجهي ها وضعيت نابه ساماني دارد و کاهش قيمت آن به علت واردات بي رويه حتي در فصل برداشت محصول سبب شده است به ادعاي رئيس هيئت مديره اتحاديه پنبه کاران کشور ۲۵ درصد محصول توليدي روي زمين بماند و کشاورزان رغبتي براي جمع آوري آن نداشته باشند. روزگار سياه پنبه کاري در ايران بسياري از متوليان، دست اندرکاران و توليدکنندگان صنعت پنبه و صنايع وابسته را نگران کرده است و بيم آن است که با تداوم سياست هاي نسنجيده و عملي نشدن وعده هاي مسئولان در حمايت از کشاورزان به دنبال هدفمندي يارانه ها سبب وداع بسياري از پنبه کاران شود. متاسفانه مسئولان وزارت جهاد کشاورزي هم با اين که به مشکلات آنان واقف اند ولي تا به حال راهکاري براي مهار اين بحران و کاهش دغدغه کشاورزان ارائه نکرده اند.
