صنعت كشاورزی باير شده است

روزنامه شرق: كشاورزان حال و روز خوبي ندارند و روزگار فلاحت‌پيشگي خود را در انديشه مهاجرت به شهرهاي بزرگ‌تر سپري مي‌كنند. بيراه نگفته‌ايم اگر بگوييم كشاورزي ايران كه مي‌توانست بيشترين تاثيرگذاري را در رشد اقتصادي و توسعه صادرات غيرنفتي داشته باشد امروز در بستر بيماري، نفس‌هاي آخر را مي‌كشد. صنعت كشاورزي باير شده است و بي‌توجهي مسوولان و برنامه‌ريزان اقتصادي به اين حوزه فعالان اين بخش را زمين‌گير كرده است. شمال تا جنوب، شرق تا غرب وجب به وجب خاك ايران داراي مزيت‌هاي بسياري در اين حوزه است؛ مزيت‌هايي كه امروز هم اگر همتي براي استفاده بهينه از آنها باشد مي‌توان شاهد شكوفايي اقتصادي در حوزه كشاورزي و صنايع تبديلي و غذايي وابسته باشيم. نگاهي به سياست‌گذاري‌هاي صورت‌گرفته در اين بخش اما نشان مي‌دهد كه يكي از مهم‌ترين بخش‌هاي اقتصادي كشور فاقد برنامه جامع و بلندمدت براي توسعه است و كشاورزان را ديگر توان راست كردن قامت خميده نمانده و سنگيني واردات بي‌رويه محصولات كشاورزي قامت آنها را هر روز خميده‌تر از ديروز مي‌كند. واردات يكي از سياست‌هاي اقتصادي دولت در راستاي كنترل تورم و تثبيت قيمت برخي از كالاهاي مصرفي است كه چند سال گذشته پررنگ‌تر از هر زمان ديگري بوده است. سياست افزايش بي‌رويه واردات محصولات كشاورزي در ايران و پيامدهاي زيانبار آن در تضعيف اقتصاد كشاورزي و ضربه زدن به منافع كشاورزان ايراني، نمونه‌اي از سياست‌هاي نادرستي است كه نمي‌توان نسبت به آن بي‌اعتنا بود.
برنج ايراني خاطره مي‌شود
نبود آمار درستي از ميزان توليد و مصرف محصولات كشاورزي در كشور موجب شده است تا واردات در اين حوزه به بيشترين ميزان خود در طول سه دهه گذشته برسد؛ وارداتي كه معيشت كشاورزان و توليد را در شرايط بحراني قرار داده است. برنج ايراني يكي از محصولاتي است كه توليد آن تحت تاثير واردات در شرايط بسيار نامطلوبي قرار گرفته است. يكي از مهم‌ترين استدلال‌ها و دستاويزها براي توجيه واردات برنج خارجي به ايران، كنترل بهاي اين محصول در بازار داخلي و تامين كمبود نياز مصرف‌كنندگان است. ترديدي نيست با توجه به سرانه مصرف برنج در ايران و ميزان توليدات داخلي، بايد كمبود برنج مورد نياز براي مصرف داخلي را از طريق واردات برنج تامين كرد اما نبايد از ياد برد كه هرگونه واردات برنج خارجي به ايران بايد در يك چارچوب كاملا كارشناسي و متناسب با منافع ملي باشد. سوال اينجاست كه آيا واردات بي‌رويه برنج‌هاي خارجي كشورهايي چون پاكستان، هند، اروگوئه و اندونزي به ايران در شرايطي كه اشباع بازارهاي داخلي با برنج‌هاي وارداتي كه عرصه را براي فروش بخش قابل ملاحظه‌اي از برنج داخلي تنگ كرده است، متناسب با منافع ملي است؟ مسلما دولتي‌ها جواب اين سوال را با توسل به اعداد و ارقام توليد و مصرفي كه تنها مورد تاييد خود آنهاست خواهند داد؛ آماري كه به گفته جميل عليزاده‌شايق، دبير انجمن برنج ايران به هيچ عنوان درست نبوده و اين آمار تنها در راستاي توجيه واردات بي‌رويه برنج منتشر مي‌شود. سرانه مصرف برنج در كشور بر اساس محاسبه انجمن برنج موسسه تحقيقات برنج كشور براي هر نفر سالانه بين 36 تا 37 كيلوگرم است. اين در حالي است كه دستگاه‌هاي دولتي سرانه مصرف برنج را سالانه 44 كيلوگرم براي هر نفر اعلام مي‌كنند. بر همين اساس امسال حدود دو ميليون و 250 تا دو ميليون و 300 هزار تن برنج سفيد در كشور توليد شد. طبق محاسبه و نظر انجمن برنج با اين ميزان توليد، با سرانه مصرف سالانه 36 تا 37 كيلوگرم برنج براي هر نفر و نياز سالانه كشور به دو ميليون و 750 تا دو ميليون و 800 هزار تن برنج، نياز وارداتي اين محصول 500 هزار تن در سال است اما دولتي‌ها نياز سالانه برنج كشور را سه ميليون و 450 هزار تن اعلام كرده و با ميزان توليد دو ميليون و 250 هزار تن، مجوز واردات يك ميليون و 200 هزار را صادر كرده‌اند. جايي كه خودروسازان بزرگ كشور نيز اقدام به واردات برنج كرده‌اند ديگر نبايد اميدي به توسعه و افزايش بهره‌وري در اين بخش داشت و به گفته شاليكاران با تداوم اين روند برنج ايراني نيز خاطره خواهد شد.
سيب‌زميني‌كاران زانوي غم بغل كرده‌اند
سيب‌زميني يكي ديگر از چندين و چند محصول مزيت‌دار داخلي است كه كشاورزان اين بخش نيز از نبود تقويم توليد و صنايع تبديلي رنج مي‌برد. رها كردن محصول در زمين و نداشتن توجيه اقتصادي برداشت اين محصول در استان همدان (تابستان سال‌جاري) و تكرار اين داستان در ساير استان‌هاي كشور از جمله اصفهان، گرگان، كهگیلويه و بويراحمد، جيرفت و دزفول تنها نمونه‌اي از مشقت‌هاي كارورزان است كه اين سال‌ها گنج كاشته و رنج درو مي‌كنند. درحالي‌كه كشاورزان افزايش توليد سيب‌زميني در سال‌جاري را به دليل افزايش مصرف سم و كود عنوان مي‌كنند؛ مسوولان وزارت جهاد كشاورزي معتقدند افزايش توليد به دليل افزايش سطح زيركشت، افزايش توليد ارقام پرمحصول و بهبود مكانيزاسيون بوده است و هيچ‌گونه افزايش مصرف سموم و كود شيميايي در توليد سيب‌زميني صورت نداشته‌ايم. سال گذشته چهار ميليون و 500 هزار تن سيب‌زميني در كشور توليد شد كه امسال به بيش از پنج ميليون تن افزايش يافته كه توليدكنندگان خود اين افزايش توليد را به‌ازاي افزايش مصرف سم و كود شيميايي مي‌دانند چراكه مجبورند قيمت پايين اين محصول را با افزايش عملكرد در واحد سطح جبران كنند و خود ادعايي ندارند كه همه محصول‌شان كيفي است. پايين بودن قيمت خريد از كشاورز و افزايش تناژ توليد با توجه به افزايش مصرف نهاده‌ها، باعث شده كه سيب‌زميني‌هاي توليد امسال از حد متوسط بسيار درشت‌تر برداشت شوند. توليد سيب‌زميني در كشور كه به گواه بسياري از فعالان حوزه كشاورزي مي‌تواند با بهره‌گيري از صنايع تبديلي و جانبي به يكي از شاخص‌ترين بخش‌هاي حوزه كشاورزي تبديل شود، امروز در وضعيتي قرار گرفته است كه سيب‌زميني‌كاران دوران‌گذار تا برداشت سال آينده زراعي را با استقراض و مشكلات عديده معيشتي سپري مي‌كنند. گفتني است؛ امسال قيمت خريد هر كيلو سيب‌زميني از كشاورز 130 تومان تا 200 تومان بوده در حالي‌كه به گفته كشاورزان قيمت تمام‌شده توليد هر كيلو سيب‌زميني بيش از 350 تومان است.
خرماها بر نخل مي‌مانند
خرما يكي از محصولاتي است كه ايران با توليد سالانه حدود يك ميليون تن خرما و دارا بودن نزديك به 16 درصد توليد خرماي جهان، از جمله بزرگ‌ترين توليد‌كنندگان خرما در جهان است. براساس اين گزارش از بين كشورهاي توليد‌كننده خرما در جهان پنج كشور مصر، ايران، عربستان و كشورهاي امارات و پاكستان توليد‌كنندگان اصلي اين محصول محسوب مي‌شوند. اما در وضعيت كنوني جايگاه ايران متزلزل شده است. در اين زمينه نيز نبود تقويم توليد و صنايع تبديلي يكي از بزرگ‌ترين چالش‌ها به شمار مي‌رود. بي‌توجهي دستگاه‌هاي متولي به اين بخش نيز موجب كاهش توليد در يكي، دو سال اخير و باعث كاهش مزيت نسبي توليد و صادرات خرما شده است. هدفمندي يارانه‌ها و افزايش قيمت حامل‌هاي انرژي نيز موجب افزايش هزينه‌هاي توليد در داخل كشور شده است. در شرايط امروزي حاكم بر بخش كشاورزي كاهش مزيت نسبي توليد و صادرات ادامه دارد. در كنار اين اتفاق بايد كاهش ميزان توليد در هكتار را نيز در نظر گرفت. اتفاقي كه موجب شده است ايران با داشتن رتبه اول جهاني سطح زيركشت، از نظر ميزان عملكرد (تن در هكتار) در رتبه چهارم قرار گيرد. اتفاقي كه قدرت رقابتي اين محصول در بازارهاي جهاني را كمرنگ‌تر كرده است و پيش‌بيني مي‌شود تداوم اين روند سقوط ايران در رنكينگ جهاني توليد و صادرات خرما شود. نگاهي به اتفاقات رخ داده در زمينه توليد محصولات كشاورزي حاكي از آن است كه بخش كشاورزي اين روزها حال و روز مساعي ندارد و محصولاتي همچون پرتقال، سيب درختي، نارنگي، انار، سير، گردو، گوجه فرنگي و... نيز دچار آفت شده‌اند.