اصفهان؛ داربست‌ها جزو آثار تاریخی شده اند

به گزارش خبرنگار قدس انلاین از اصفهان ،شهر اصفهان، شهری بی‌بدیل با آثار تاریخی شگرفی است که به مدد هنرمندان عصر صفوی به شهر موزه‌ای زیبا تبدیل شد، شهری با یک میراث فرهنگی دیدنی که در پس هر خشت خشتش دنیایی از حرف، فهم و استدلال نهفته است.
اصفهان نزدیک به 20 هزار بنای تاریخی را در خود جای داده و همین سبب شهره شدن این شهر در جهان شده است اما این روزها شاهد بی‌مهری‌های زیادی به این مرکز فرماندهی عصر صفوی هستیم و مدیریت‌های چندگانه و مدیرهای غیر متخصصی که نو به نو عوض می‌شوند، آثار تاریخی را با چالش مواجه کرده است.
امروز احوال ناخوش برخی از این آثار تاریخی سبب شد تا مسئولان دستی بر قامت خسته این بناهای تاریخی بکشند که این مرمت‌ها به قدری زمانبر شد که گویی داربست‌ها نیز جزو آثار تاریخی شده و این آثار تاریخی است که آویزان داربست‌ها است.
سرنوشت آثار برجسته ای که در فهرست بازسازی و مرمت های میراث فرهنگی قرار گرفته اند نیز چندان خوشایند نیست؛ چرا که این عمارت های پرآوازه معمولاگرفتار داربست های فلزی یا دیگر ابزار مرمتی می شوند که سال های سال در منظره بنا می مانند و چشم بینندگان و بازدیدکنندگان را به خود عادت می دهند.

قامت مرمت عالی قاپو را بشکنید
عالی‌قاپو همان قصری نمونه و منحصر به فرد معمارى کاخ‌هاى عهد صفوى که چشم و چراغ میدان امام است ، سال‌های سال به طول انجامیده و معلوم نیست که چرا طلسم داربست ها از قامت این بنای زیبای تاریخی شکسته نمی‌شود.
یکی از کارشناسان میراث فرهنگی به طول انجامیدن مرمت عالی قاپو را به دلیل ریزه کاری‌های زیاد و حساسیت این بنای تاریخی ، عنوان می کند.
علیرضا محمدی در گفتگو با قدس انلاین به کمبود بودجه برای مرمت این بناهای تاریخی اشاره کرده و می افزاید: بودجه‌های مرمتی میدان امام از طرف یونسکو تأمین می‌شود و میراث فرهنگی تنها مدیریت آن را بر عهده دارد؛ بنابراین یونسکو باید سهم بیشتری از بودجه را برای مرمت این آثار تاریخی بر عهده بگیرد.
این کارشناس میراث ادامه می دهد: اگر گاه‌گاهی سری به این اثر تاریخی بزنید متوجه می‌شوید که یک روز مرمت‌گران مشغول کار هستند و چند روز این بنا خالی از کارگر است ، به همین علت می توان سوء مدیریت را یکی از دلایل عمده کندی مرمت‌ها در اصفهان برشمرد.
وی معتقد است مرمت‌های بناهای تاریخی در میراث فرهنگی اصفهان جنبه رفیق بازی پیدا کرده و همین امر کار را دشوار کرده است؛ عده‌ای با هم شریک هستند و پیران مرمت کار، کار بلد را کنار زده‌اند و طرح ‌های مرمتی را دست به دست می‌کنند.
محمدی تاکید می کند: در گذشته استادکاران در فضای استادی و شاگردی اصول مرمت بناهای تاریخی را یاد می‌گرفتند و اکنون به مرمت‌گران با تجربه‌ای تبدیل شده‌اند که اصول مرمت را به خوبی از بر هستند، اما گروهی دیگر ، مرمت‌گران جوانی هستند و تنها یک مدرک دانشگاهی دارند و متاسفانه میراث فرهنگی مدرک‌گرا نیز از جوانان بی‌تجربه در چنین مرمت‌های مهمی استفاده می‌کند.
وی ادامه داد: در حالی که افراد کهنه کار مرمت ،در حاشیه تنها نظاره‌گر مرمت‌هایی غیر اصولی هستند ؛ استفاده از مرمت‌گران مدرک‌دار زیاد شده و بسیاری از مرمت‌گران جوان یک شبه بار خود را می‌بندند و صاحب همه چیز می‌شوند.

داربست‌ها هم اثر تاریخی شده‌اند
مدرسه چهارباغ هم به عنوان آخرین بنای باشکوه عصر صفوی پس از آغاز مرمت ، داربست‌هایی بر قامت آن نصب شد که با طولانی شدن ترمیم گنبد، به یک اثر تاریخی تبدیل گردیده است.
محمدحسن مقتضی که پدرش از مرمت‌گران حرفه‌ای بوده است ، پیرامون مرمت این اثر تاریخی به خبرنگار قدس آنلاین می گوید: گنبدها همواره از قوس به پایین آسیب‌پذیر نبوده و از آنجا که در معرض برف و باران نیست، آسیبی نمی‌بیند ، در حالی که می‌بینیم گنبد مسجد چهارباغ از قوس به پایین، نه با تیشه که با دریل در حال کنده شدن کاشی‌ها است.
این مرمت‌گر ادامه می دهد: این کاشی‌ها مربوط به زمان صفویه است و خاک ، رنگ ، لعاب و حتی سازنده آن دیگر نیست، پس سرانجام این کاشی‌ها چه می‌شود؟ ومشخص نیست دستگاه‌های متولی با چه کارشناسانی مشورت می‌کنند که این مطالب مهم را نمی‌دانند؟

گنبد مسجد امام(ره) همچنان اسیر...
گنبد مسجد امام(ره) یا "مسجد جامع عباسی" که شاهکاری جاویدان از معماری، کاشی‌کاری و نجاری در قرن یازدهم هجری و نمایان‌گر اوج یک هزار سال مسجد سازی در ایران است،دو سال پیش مرمت شد؛ اما به دلیل استفاده نکردن از صاحب‌نظران خبره ، مرمت آن دچار خطا شد و مرمت گران نتوانستند گنبد را به صورت صاف و صیقلی در بیاورند و در حال حاضر گنبد دچار قوس و پله پله شده تا داربست‌ها هنوز پایین نیامده دوباره بالا بروند.
مرمت بناهای تاریخی اصفهان 400 هزار میلیارد تومان خرج دارد
سرپرست سازمان میراث فرهنگی استان اصفهان در پاسخ به این سؤال خبرنگار "قدس آنلاین" که چه اقدام موثری را برای بناهای تاریخی موجود در اصفهان که در معرض خطر هستند و تعداد آنها هم کم نیست انجام می‌دهید؟، می گوید: اگر قصد ورود به حوزه میراث اصفهان را داشته باشیم، نزدیک به 20 هزار بنای تاریخی در اصفهان وجود دارد که برای نگهداری آن به بیش از 400 هزار میلیارد تومان نیاز است.
به گفته محسن مصلحی اگر بودجه چند سال شهرداری و ارگان های دیگر را در زمینه میراث هزینه کنیم آن زمان تنها می‌توان گفت که اصفهان دیگر میراث در خطر ندارد اما با این نحوه تخصیص بودجه همه نگران این میراث هستند.
وی تاکید می کند: میراث فرهنگی اصفهان بسیار مسن است و این بناها یا تاریخی هر لحظه نیازمند نگهداری هستند و درصورتی که ادارات همکاری متقابلی با میراث فرهنگی داشته باشند از لحاظ قانونی دچار مشکل نخواهیم شد.
مصلحی در خصوص پرسش دیگر که "در کشورهای دیگر جاذبه‌های گردشگری و شهرهای پویا بنا می‌کنند، اما در اصفهان با یک سری آثار تاریخی روبرو هستیم که بیشتر آنها نیاز به مرمت دارد و عمر تعدادی از آنها نیز رو به اتمام است، در این شرایط چه زیر ساختی را برای توسعه گردشگری فراهم کرده‌ایم"، پاسخ می دهد: در دوره صفوی در اصفهان شهری خلاق طراحی شده است و اگر می‌خواستند، پل بنا کنند، سی و سه پل، پل خواجو را احداث کردند و طرحی ماندگار از خود به یادگار گذاشتند اما طرح‌های توسعه‌ای که در حال حاضر صورت می‌گیرد هیچ جنبه خلاقانه و نوآوری و ماندگاری در آن مشاهده نمی‌شود.
وی بیان می دارد: این سؤال را از خودم و تمامی مسئولان امر می‌پرسم که در سه دهه گذشته خلاقیت معماری ما در اصفهان چیست که نسل‌های آینده ما را به سبب طراحی این معماری تشویق کنند.
سرپرست سازمان میراث فرهنگی استان اصفهان بزرگترین مشکل بناهای تاریخی اصفهان را پراکندگی تصمیم گیری ها در این حوزه دانسته و بیان می کند: هم اکنون مدرسه چهار باغ و بسیاری از مساجد و امامزاده های شاخص استان علاوه بر این که بنای میراثی هستند در اختیار اداره اوقاف بوده و برای مدیریت مباحث موجود همکاری متقابل و سنجیده این سازمان را می طلبد.
وی با ابراز نگرانی از نحوه تخصیص بودجه و سرعت لاک پشتی پیشرفت طرح های میراث فرهنگی ، اظهار می دارد: سی و سه پل و پل خواجو یادگارهای دوره صفویه در اصفهان است اما با گذشت زمان بیشتر آثار تاریخی موجود نیاز به مرمت داشته و عمر تعدادی از آنها نیز رو به اتمام است، در این شرایط باید دید چه زیرساختی را برای توسعه گردشگری فراهم کرده ایم؟
مصلحی از تمام معماران، برنامه ریزان و مسئولان شهری خواست تا در ایجاد طرح های توسعه پایدار برای نسل های آینده و جاذبه های گردشگری تلاش کنند.

بنای تاریخی را فدای توسعه نکنید
سرپرست سازمان میراث فرهنگی استان اصفهان در مورد اخباری که در مورد انتقاد به تخریب گنبد مدرسه چهارباغ منتشر شده بود، تاکید دارد : نباید گنبد مدرسه را از پایین به آن نگاه کرد چرا که وقتی به پای گنبد می‌رویم مشکلات آن نمایان می‌شود.
وی ادامه می دهد: با توجه به مشکلات گنبد مدرسه چهارباغ به این جمع بندی رسیدیم اگر قرار است سه تا پنج سال آینده بخش دیگری از گنبد را مرمت کنیم بهتر است این مرمت در همین دوره انجام شود به همین سبب بخش وسیعی از گنبد جمع آوری شد.
مصلحی با تقدیر از انتقادهایی که در حوزه میراث فرهنگی وارد می‌شود، یادآور می شود: اصحاب رسانه باید در این عرصه انتقاد کنند، اما باید این انتقاد سازنده باشد و از سوی دیگر یک بنای تاریخی نباید فدای توسعه و یا بالعکس آن محقق شود و در واقع باید تلاش کرد تا هر دوی این موارد انجام شود.
مرمت بقاع متبرکه در کشاکش اوقاف و میراث
از حدود 20 هزار اثر تاریخی استان اصفهان 2 هزار اثر در فهرست میراث فرهنگی به ثبت رسیده که از این شمار 20 تا 30 درصد آن موقوفی است. اما دوگانگی در مدیریت سبب شده تا نسبت به برخی از بناهای تاریخی بی‌توجهی شود و مشخص نیست با این روند آیا این آثار برای آیندگان باقی می ماند؟ این موضوع مساله ایی است که همچنان در کش و قوس اداره کل میراث فرهنگی از یک طرف واداره اوقاف و امور خیریه استان از طرف دیگرقرار دارد .
براساس قانون، حفظ، مرمت و بازسازی ابنیه های تاریخی موقوفه برعهده میراث فرهنگی است و تنها مکان آن وقف است. مسؤولان این اداره کل معتقدند سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در خصوص مرمت این بناها با آنها همکاری نمی‌کند ، اما با این حال اداره کل اوقاف و امور خیریه استان اصفهان آمادگی خود را برای همکاری با سازمان میراث فرهنگی استان اعلام کرده تا مشکلات موجود در خصوص بناهای تاریخی موقوفی با تعامل یکدیگر رفع شود.
مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان اصفهان در این باره می گوید: میراث فرهنگی ادعای مالکیت این بناها را دارد و از طرفی هیچ اعتباری را برای مرمت این بناها اختصاص نداده و خواهان آن است که اوقاف برای این موضوع بودجه اختصاص دهد اما خود برای اجرای طرح شانه خالی می کند.
حجت الاسلام حسین اژدری می افزاید: مسؤولان میراث مدعی هستند که مرمت بناهای تاریخی تخصصی بوده و تنها از عهده کارشناسان میراث فرهنگی بر می آید؛ بارها از مدیر کل میراث در خواست کرده ایم در این خصوص کارگروهی تشکیل شود و نماینده ای تام الاختیار از جانب میراث معرفی شود تا آنچه بین ما و میراث است بر طرف شود که متاسفانه تاکنون اقدامی از طرف میراث صورت نگرفته است و کوتاهی می کنند.
اتفاق غیرعادی نیفتاده !
طولانی شدن مرمت آثار تاریخی روندی طبیعی برای بیشتر بناهای بزرگ و مهم کشور به شمار می رود و این آثار با توجه به قدمت و آسیب های فراوانی که در گذر زمان دیده اند به رسیدگی و مرمت همیشگی نیاز دارند.
معاون سیاسی امنیتی استاندار اصفهان در گفتگو با "قدس آنلاین" به اجرای چندین مرحله بازسازی بناهای تاریخی ارزشمندی همچون عالی قاپو، مسجد امام و چهلستون اشهره کرده و معتقد است: این طرح های مرمتی گاهی هم به مشکلات و موانعی برمی خورند که بسیار طبیعی بوده و روند مرمت و بازسازی را طولانی تر می کنند.
محمدمهدی اسماعیلی می افزاید: میراث سال گذشته 11 میلیارد تومان برای ترمیم بناهای تاریخی اختصاص داده اما با توجه به بودجه های محدود و ناکافی، اقدامات میراث فرهنگی در برخی بناهای تاریخی قابل تقدیر است اما اینکه کار مرمت حتی در آثار شاخص و مورد توجه نیز به کندی پیش می رود را قبول دارم.
رییس شورای اطلاع رسانی استانداری اصفهان بیان می کند: داربست های فلزی که از سال ها قبل در عمارت عالی قاپو ایجاد شده به این دلیل هنوز پابرجا هستند که بازسازی ستون های این اثر تاریخی کار حساس و پیچیده ای به شمار می رود و تلاش مرمت گران حفظ اصالت و شاخص هایی است که عمارت عالی قاپو را به اثری شاخص و بی نظیر تبدیل کرده است.
وی با تاکید بر این که ویژگی های هر اثر تاریخی مرمت و بازسازی آن را دشوارتر می کند، می افزاید: علاوه بر این، وجود تعداد کم و انگشت شمار نیروی انسانی شاخص و ماهری که بتوانند از عهده بازسازی بی عیب و نقص بنا برآیند نیز عامل دیگری است که تاثیر مستقیمی بر پیشرفت کار دارد.
اسماعیلی درباره راهکارهای سرعت بخشیدن به مرمت آثار تاریخی و اضافه شدن بناهای ارزشمند بیشتری به فهرست بازسازی های سالانه می گوید: اعتبارات میراث فرهنگی اصفهان دست کم تا 50 درصد رقم های کنونی باید افزایش یابد تا شاهد پیشرفت طرح های مرمت در محوطه های اصلی اصفهان باشیم.
با این حال معاون سیاسی امنیتی استاندار اصفهان در پاسخ به انتقاد برخی از شهروندان درباره جلوگیری از بازدید آثار تاریخی به بهانه مرمت خاطرنشان می کند: در حال حاضر امکان بازدید از همه بناهای تاریخی و مجموعه های اصلی اصفهان وجود دارد و هیچ یک از عمارت های واقع در میدان امام یا محل دولتخانه سابق تعطیل نیستند.

داربست‌های بناهای تاریخی اصفهان آسیب‌ ندارند
داربست هایی که برای مرمت بناها و آثار تاریخی اصفهان به آن ها الصاق شده و در مواردی مثل مسجد جامع عباسی و مدرسه چهارباغ سال هاست که بر این بناها جا خوش کرده اند؛ نگرانی هایی را مبنی بر این که ممکن است وزن بالای این داربست ها به آثار آسیب بزنند در بین دوستداران میراث فرهنگی اصفهان ایجاد کرده است.
اما این نگرانی ها در حالی است که یک عضو هیئت علمی دانشکده ی مرمت دانشگاه هنر اصفهان، آسیب رساندن این داربست‌ها به بناهای تاریخی را امری بعید دانسته و اعلام می کند : داربست های نصب شده بر بناها هیچ ضرری به بنا نمی زنند به خصوص در مورد بناهای اصفهان که اکثراً از خشت و گل ساخته شده اند و توانایی تحمل وزن این داربست ها را نیز دارند.
دکتر حمید فرهمند ادامه می دهد: تنها در صورتی که داربست ها غیر اصولی بسته شده امکان آسیب رسیدن به بناها را بالا می برند چرا که در این صورت با هر باد شدید یا تکان و موارد مشابه ممکن است که از هم گسسته و آسیب بزنند.
وی با اشاره به این که اکثر داربست هایی که در کشور ما به بناها متصل می شوند از جنس آهن هستند و احتمال زنگ زدگی و آسیب رساندن به بنا بر اثر سرایت اکسید آهن را افزایش می دهد، راه حل این مشکل را استفاده از داربست های آلومینیومی با استحکام بالا که زنگ نمی زنند، می داند.
وی می گوید: در کشورهایی که احتمال تخریب بناهای تاریخی شان وجود دارد؛ برای جلوگیری از تخریب بنا از داربست ها استفاده می کنند و در واقع وجود این آثار به وجود داربست وابسته است .
فرهمند با اشاره به داربست هایی که بناهایی چون مدرسه ی چهارباغ و مسجد جامع عباسی را احاطه کرده است؛ خاطر نشان می سازد: آنچه باعث شده این داربست ها ی مرمتی در این مدت طولانی به بنا متصل باشند، ضعف در تخصص مرمت است .
وی با اعلام این که داربست ها در روزگاران ما بیش از آن که مضر باشند، مفید هستند،اظهار می دارد: یک مرمت گر ایتالیایی می گوید که یک آدم پیر با عصا بهتر از یک آدم مرده است ، پس وقتی که چاره ای برای حفظ بناهاهای تاریخی نیست ، یک اثر با داربست از یک اثر تخریب شده بهتر است .