تبديل هامون به بستری از شن و ماسه

مردمسالاری: آواز دلنشين پرندگان و نسيم ملايم که از ميان گندمزارهاي سيستان و نيزارهاي تالاب هامون شور و نشاط را براي سيستاني‌ها به ارمغان مي‌آورد اکنون جاي خود را به زوزه‌ها‌ي وحشتناک توفان و گرد و غبار داده است. سيستان زادگاه رستم دستان و يعقوب ليث که در گذشته‌ها‌ي نه چندان دور انبار غله ايران و مامن امن و زيبايي براي پرندگان مهاجر و انواع حيوانات اهلي و وحشي محسوب مي‌شد اکنون در فضاي غم باري که طبيعت برايش رقم زده روزگار مي‌گذراند.رودخانه هيرمند و تالاب بين‌المللي هامون به عنوان رگ حياتي و قلب تپنده سيستان سالها است که از غرش و جنب و جوش باز ايستاده و سکوت را حکمفرما کرده است.

منطقه اي که روزگاراني با آواز خوش پرندگان و صداهاي دلنشين نسيم ملايم از ميان نيزارها و گندمزارها و باغستان‌ها‌ي آن آهنگ شيرين سر زندگي را مي‌نواخت و از خوان الهي آن هزاران انسان و پرنده و آبزي و ساير حيوانات متنعم مي‌شدند اکنون توفان‌ها‌ي ويرانگر با زوزه‌ها‌ي وحشتناک بادهاي 160 روزه و گرد و غبار بستر‌ها‌مون را بر منطقه مي‌پاشاند و لالايي مرگ‌ها‌مون را در غربت و غريبي سر مي‌دهد. از هنگامه اي که رودخانه هيرمند رو به خشکي نهاد و تالاب هامون را به تلي از خاک تبديل کرد، بادهاي موسمي 120 روزه که براي حيات سيستان لازم و قابل اهميت بود ونسيم ملايم را از ميان نيزارها به گندمزارها و شهرها و روستاها تقديم مي‌کرد اکنون به توفان‌ها‌ي 160 روزه تبديل شده و گرد و غبار را از داخل افغانستان و بستر خشک هامون به شهرها و روستاها منتقل مي‌کند و گرد بيماري را بر سر اهالي و ساکنان منطقه مي‌پاشاند.

افزايش بيماريهاي تنفسي در سيستان

رئيس دانشگاه علوم پزشکي زابل در پي وزش توفان‌ها‌ي دو روز گذشته گفت: بيشتر از 100 نفر از مردم اين منطقه بر اثر بيماري تنفسي ناشي از گرد و غبار دو روز اخير به مراکز درماني و بيمارستان‌ها‌ مراجعه کردند.

توفان‌ها‌ي شن، غلظت گرد و غبار و افزايش ريزگردهاي ناشي از خشکسالي و خشک شدن بستر تالاب بين‌المللي‌ها‌مون مشکلات عديده اي براي مردم اين استان به وجود آورده است. اين معضل موجب افزايش غلظت هوا مي‌شود و برخي مواقع گرد و غبار ناشي از آن به چند برابر حد استاندارد جهاني مي‌رسد و بعضا مردم را خانه نشين مي‌کند. وجود آب در تالاب بين‌المللي هامون و رودخانه‌ها‌ي هيرمند و سيستان واقع در شمال سيستان و بلوچستان و بادهاي موسمي‌120 روزه نه تنها شهرهاي زابل، زهک، هيرمند، زاهدان، خاش و حتي سراوان را به منطقه اي خوش آب و هوا تبديل و شب‌ها‌ي تابستاني اين شهرها را بهاري مي‌کرد، بلکه منبع بسيار بزرگي براي امرار معاش مردم منطقه بود. از حدود 14 سال پيش تاکنون که با مسدود شدن آب رودخانه هيرمند خشکسالي بر منطقه حکمفرما شده توفان و گرد و غبار و سوز گرماي تابستان مردم سيستان و حتي زاهدان مرکز استان سيستان و بلوچستان را با مشکلات فراواني مواجه کرده است. بيماري‌ها‌ي تنفسي و ريوي، بيکاري هزاران کشاورز، دامدار و صياد و غيره گوشه اي از معضلات ناشي از توفان و خشکسالي در منطقه سيستان است.

هامون کانون گرد و غبار شرق کشور

خشکيدگي درياچه هامون ناشي از قطع جريان آب هيرمند موجب افزايش زمان بادهاي موسمي 120 روزه به بيش از 160 روزه شده و با وزش اين بادها، گرد و غبار بستر درياچه و حرکت شن‌ها‌ي روان از افغانستان بخصوص در ماه‌ها‌ي اواخر بهار و فصل تابستان زندگي را براي ساکنان اين استان بويژه شهرها و روستاهاي منطقه سيستان و شهرستان زاهدان مشکل کرده است. تالاب بين المللي‌ها‌مون با 400 هزار هکتار وسعت سالهاست که اسير خشکسالي و نامهرباني کشور همسايه شده است. کم ‌آبي از سال 76 دامنگير هامون و سيستان شده است، هامون و صيادان آن با آب زنده اند و اگر آب نباشد هامون بيابان خشک و لم يزرع مي‌شود و بادهاي موسمي خاک‌ها‌ي بستر آن را حرکت داده و مناطق وسيعي از استان سيستان و بلوچستان و حتي خراسان جنوبي و ولايت نيمروز افغانستان را دچار ريزگردها مي کند. تالاب هامون که از بهترين زيستگاه‌ها‌ي پرندگان در آسيا است امروزه بستر خشک آن به معضلي براي مردم منطقه تبديل شده است. مردم سيستان و بلوچستان و کارشناسان امور آب و محيط زيست تنها راه نجات تالاب هامون و ساکنان شرق ايران به خصوص مناطق شمالي سيستان و بلوچستان را عمل کردن دولت افغانستان به تعهدات خود مبني بر رها سازي حقابه ايران از هيرمند مي دانند. خشکسالي‌ها‌ي 14 سال گذشته، خشک شدن درياچه هامون و رودخانه‌ها‌ و انهار کشاورزي و وزش توفان‌ها‌ي سهمگين با سرعت 80 تا 120 کيلومتر موجب بيکاري هزاران نفر از ساکنان منطقه بويژه کشاورزان، دامداران و صيادان شده و سيل مهاجرت از اين منطقه به ساير مناطق استان و کشور را رقم زده است. وزش بادها و توفان‌ها‌ي همراه با گرد و غبار و شن و ماسه ساکنان اين استان را در تنگنا قرار داده و روز به روز بر مشکلات اقتصادي، اجتماعي و بهداشتي آنان مي افزايد. بارها ديده شده که توفان‌ها‌ خانه‌ها‌ي روستاييان ساکن اين منطقه را در زير تپه‌ها‌ي شن و ماسه بادي مدفون و عرصه را بر مردم آن تنگ کرده است. خانه‌ها‌ي روستايي و در محاصره شن‌ها‌ي روان، کاهش ديد تا شعاع چند متري، شيوع بيماري‌ها‌ي چشمي و تنفسي و به گفته برخي کارشناسان بهداشتي و درماني رواج افسردگي تنها بخشي از مشکلات بوجود آمده براي ساکنان سيستان است. از آنجا که منشا توفان شن در سيستان از کشور افغانستان است، رايزني‌ها‌ي بين المللي و همکاري في مابين دو کشور، موجب عملکرد مثبت دولت افغانستان در رها سازي حق آبه ايران از هيرمند و حيات مجدد‌ها‌مون و رونق اقتصادي و اجتماعي در استان‌ها‌ي مرزي دو کشور همجوار مي‌شود.