آمار مجهول زنان سرپرست خانوار

تهران امروز: در طول 10 سال گذشته نرخ طلاق در كشور 134 درصد رشد داشته وطلاق در سال 88 به نسبت سال 78 بيشتر از دو‌برابر شده است كه با اين حساب سالانه 60 هزار زن در كشور بي سرپرست مي‌شوند كه در اين آمار، تعداد زنان ویژه، زنان فراری و زنان بلاتكليف مشخص نشده است

تعداد زنان سرپرست خانوار روز به روز در حال افزايش است و به گفته كارشناسان، افزايش آمار طلاق ممكن است اين آمار را با رشد عجيب و غريب روبه‌رو كند. نقص آماري در كشور ما از مهمترين معضلاتي است كه بر سر راه رسيدگي به مشكلات قرار دارد، اين موضوع در خصوص آخرين آمار از تعداد زنان سرپرست خانوار در كشورمان نيز صدق مي كند. بر اساس آمار سرشماري سال 85 تعداد زنان سرپرست خانوار و بي سرپرست يك ميليون و 641 هزار نفر بوده است اما هر روز که می‌گذرد بر تعداد وعده‌های مسئولان کشور برای بهتر کردن وضعیت آنها افزوده می‌شود ولی هنوز هم که هنوز است مسئولان نتوانسته اند آن‌طور كه بايد و شايد كاري براي اين زنان انجام دهند. اگر چه فاطمه بداغي ، معاون حقوقی رئیس جمهوری عقيده دارد كه «تعداد زنان سرپرست خانوار نبايد در جامعه افزايش پيدا كند.» اما ظاهرا آمار و ارقامي كه از ميزان طلاق ها در 10 سال گذشته منتشر شده توجهي به بايد و نبايدهاي مسئولان دولتي ندارند، به گونه اي كه به گفته دكتر نظرنژاد، جامعه شناس «در طول 10 سال گذشته نرخ طلاق در كشور 134 درصد رشد داشته وطلاق در سال 88 به نسبت سال 78 بيشتر از دو برابر شده است كه با اين حساب سالانه 60 هزار زن در كشور بي سرپرست مي شوند كه در اين آمار، تعداد زنان ویژه، زنان فراری و زنان بلاتكليف مشخص نشده است.»

اعتياد نيز يكي از مشكلاتي است كه خانواده هاي زيادي با آن دست به گريبانند. اين درحالي است كه تعداد زيادي از مردان سرپرست خانوار كه معتاد هستند در هيچ آماري محاسبه نشده اند تا بتوان با استناد به اين آمار تعداد زنان سرپرست خانوار مشخص و معلوم شود كه چه تعداد از خانواده ها علاوه بر حمايت مالي نياز به مشاوره براي حل مشكلات ناشي از اعتياد در خانواده دارند. بر اين اساس مي‌توان نتيجه گرفت كه تعداد زنان سرپرست خانوار در كشور بيش از 3 ميليون نفر است. حمايت از زنان سرپرست خانوار به عهده سازمان بهزيستي و كميته امداد امام‌خميني‌(ره) گذاشته شده ، اما تعداد زنان سرپرست خانواري كه حمايت‌هاي اين سازمان ها مشكلات آنها را رفع نمي كند يا هيچ كمكي از اين دو نهاد دريافت نمي كنند زياد است.

مشاغل نيمه تخصصي در انتظار زنان سرپرست خانوار

مهمترين مشكلاتي كه زنان سرپرست خانوار با آن دست به گريبانند مشكل اقتصادي است. بر اساس گزارش شوراي فرهنگي – اجتماعي زنان : «زنان سرپرست خانوار در كشورمان در معرض فشارهاي اقتصادي مربوط به تامين مسكن ، مايحتاج روزانه و نيازهاي فرزندان خود هستند و درآمد كم آنها موجب فقر نسبي زنان نسبت به مردان سرپرست خانوار شده است.» اما از آنجايي كه درصد بسياری از زنان سرپرست خانوار، در زندگي قبلي خود خانه‌دار بوده و هيچ‌گاه به دنبال معاش و پول در آوردن نبودند، با سرپرست شدن در بازار اقتصادی نمی‌توانند شغل مناسبی انتخاب کنند، بنابراين به دنبال مشاغل نيمه‌تخصصی و کم ارزش هستند و نسبت به مردان دستمزد کمتری دريافت می‌کنند، در نتيجه زندگی همراه با فقر دارند.

مشکل ديگر اين زنان نداشتن مسکن است که به دليل پايين بودن درآمد نمی‌توانند مسکن مناسبی اجاره کنند و مجبورند در مناطق نامناسب که اجاره کمتری دارد، سکونت داشته باشند پس به‌طور کلی اقتصاد به عنوان اصلی ترين مشکل زنان سرپرست خانوار مطرح است.

اگر چه در برنامه هاي چهارم و پنجم توسعه از رسيدگي به وضعيت زنان سرپرست خانوار نام برده شده و مصوب شده تا به اين زنان از منابع دولتي حقوق پرداخته شود، اما محدوديت منابع كه همواره يكي از مهم‌ترين مشكلات دولت‌ها در تمام تاريخ بوده مانع از اين شده تا حقوق درخوري به اين زنان پرداخته شود، به‌گونه‌اي كه تا سال گذشته سازمان بهزيستي به زنان سرپرست خانوار 54 هزار تومان پرداخت مي‌كرد كه اگر بنا بود اين مقدار بر اساس برنامه هاي مصوب چهارم و پنجم توسعه باشد، زنان سرپرست خانوار بايد 40 درصد از حقوق مصوب قانون كار يعني ماهيانه 132 هزار تومان دريافتي داشته باشند.

اين درحالي است كه حداقل هزينه ماهانه خانوارهاي ساكن تهران، رقمي‌معادل يك‌ميليون و 216 هزار تومان است؛ به طوري كه هزينه سالانه خانوارهاي مناطق شهري تهران حداقل 14 ميليون و 600 هزار تومان برآورد شده است.هزینه زندگی در تهران از زندگی در سایر شهرها کمی‌بیشتر است، با این حال از آنجا که بخش اعظم زنان سرپرست خانواده شهرنشین‌اند و بیش از نیمی‌از آنان بیکار و نیازمند کمک‌‌های دولتی هستند، مقایسه ارقام ارائه شده توسط شهرداری تهران و کمک‌های کمیته امداد و سازمان بهزیستی، دو نهاد مسئول رسیدگی به زنان سرپرست خانواده، تصویری از فقر فزاینده خانواده‌های زن سرپرست به دست می‌دهد.

به گفته دكتر نظر ن‍ژاد مشکلات مالی از مهم‌ترین مشکلات زنان سرپرست خانوار است . وي تاكيد مي‌كند: «زنان سرپرست خانوار‌ به‌دلیل اینکه هم نقش پدر و هم نقش مادر را به عهده دارند، معمولا نمی‌توانند نقش پدر را به‌درستی ایفا کنند و خلأ‌ عاطفه مردانه در فرزندان این خانواده‌ها ديده مي‌شود. » وي درخصوص مشكلات خانواده‌هاي داراي زنان سرپرست خانوار مي‌گويد: « ازدواج‌های زودهنگام، دوستی‌های غیرمنطقی، انزوا، افسردگی، بدبینی و حس انتقام‌جویی در بسیاری از فرزندان خانواده‌های زنان سرپرست خانوار قابل بروز است؛‌ در این خانواده‌ها غیبت مادر نیز به‌علت اجبار برای اشتغال تاثير منفی در مسائل تربیتی فرزندان دارد.» دكتر نظرنژاد با اشاره به اینکه 10 درصد از خانواده‌های ایرانی، زن سرپرست هستند، تاكيد مي‌كند: «ضعف پوشش‌های حمایتی،‌ سبب مضاعف شدن فعالیت این افراد در محیط‌های کاری خارج از خانه شده است.»

رشد چشمگير طلاق علت افزايش تعداد زنان سرپرست خانوار

هادي مقدسي ،‌نماينده مردم بروجرد در دوره هشتم مجلس شوراي اسلامي‌نيز با اشاره به اين نكته كه تعداد زنان سرپرست خانوا در 10سال اخير افزايش چشمگيري داشته ا ست،‌تاكيد مي‌كند:‌« رشد ميزان طلاق تاثير مستقيمي‌در افزايش ميزان زنان سرپرست خانوار دارد.» وي با بيان اينکه به موازات رشد آمار زنان سرپرست خانوار بايد نيازهاي فرهنگي ، اجتماعي و اقتصادي آنان تامين شود، تاكيد مي‌كند: «اشتغال و مسکن جزو دغدغه هاي اصلي زنان سرپرست خانوار است که مسئولان بايد براي آن چاره انديشي اساسي انجام دهند.» مقدسي، طلاق را علت اصلي افزايش تعداد زنان سرپرست خانوار عنوان كرده و مي‌گويد: «موضوع طلاق نيز معلول عوامل متعددي مانند وضعيت فرهنگي جامعه و هجوم تبليغات ضد ارزش توسط شبکه هاي ماهواره اي در مورد بنيان خانواده است و متاسفانه برنامه‌ها و تبليغات شبکه‌هاي ماهواره موجب شده ارزش هاي اصيل خانواده در بخشي از جامعه کمرنگ شود.» وي با اشاره به تاثير مسائل اقتصادي در رشد طلاق در جامعه مي‌گويد: «مسائل اقتصادي نيز در افزايش ميزان طلاق تاثير دارد زيرا مشکلات اقتصادي و معيشتي به اختلافات خانوادگي دامن مي‌زند اما بايد کارهاي فرهنگي موثري انجام شود تا ميزان طلاق در جامعه سير صعودي نيابد.»

كمك هاي قطره چكاني

با وجود اينكه كميته امداد و بهزيستي تعدادي از زنان سرپرست خانوار را تحت پوشش قرار داده‌اند اما مبلغ پرداختي به اين زنان به اندازه اي ناچيز است كه هيچ گره اي از مشكلات آنها را باز نمي‌كند . در اين ميان مركز امور زنان شهرداري نيز به كمك زنان سرپرست خانوار آمده تا بتواند باري را از دوش اين خانواده ها كم كند اما مشكلات زندگي اين زنان به قدري زياد است كه بايد فكري جدي براي حل اين معضل كرد تا بتوان از آسيب هايي كه در آينده از اين محل به جامعه تحميل مي‌شود جلوگيري كرد. مهم‌ترین اقدام بهزیستی در زمینه حمایت از زنان سرپرست خانوار ، مستمری و کمک‌های موردی در زمینه درمان، ازدواج، تحصیل فرزندان ، تهیه کالاهای اساسی، تامین مسکن ، بهبود تغذیه اعضای خانواده ها و ... است. میزان این کمک های مالی برای خانواده های یک نفره 25 هزار تومان است و تا میزان 50هزار تومان برای خانواده های 5 نفره به بالا می‌رسد. آذر اسماعيلي، معاون حمایت‌های اجتماعی کمیته امداد امام خمینی(ره) با اشاره به اين نكته كه اين نهاد از 60 درصد زنان سرپرست خانوار حمايت مي‌كند،‌ مي‌گويد:‌ «یك‌میلیون و 300 هزار نفر از مددجويان كميته امداد را زنان سرپرست خانوار تشکیل می‌دهند، كه از اين تعداد 850 هزار نفر تاکنون با كمك کمیته امداد بیمه شده‌اند و بیش از 78 هزار زن سرپرست خانوار زیر پوشش كمیته امداد با استفاده از تسهیلات خوداشتغالی كمیته امداد از چرخه حمایت مستقیم خارج می‌شوند.» معاون اجتماعي سازمان بهزيستي نيز با اشاره به پرداخت مستمري ماهانه 54 هزار توماني به زنان سرپرست خانوار تحت پوشش سازمان بهزيستي، از انتظار 38 هزار زن پشت درهاي بهزيستي براي پذيرفته شدن در چتر حمايتي اين سازمان و دريافت مستمري خبر مي‌دهد. به گفته علي محمد زنگانه «سازمان بهزيستي درخصوص حمايت از زنان سرپرست خانوار از برنامه چهارم توسعه عقب است و اين موضوع به دليل كمبود اعتبارات اين سازمان است.» اين درحالي است كه اين سازمان فقط به 174هزار زن سرپرست خانوار مستمري پرداخت مي‌كند.

آمار متغير زنان سرپرست خانوار

به گفته خانم مهندس فيروزفر، معاون ستاد توانمند‌سازي زنان سرپرست خانوار، اين زنان تا زماني كه توانمند نشده‌اند تحت پوشش برنامه‌هاي مديريت شهري در اين حوزه قرار مي‌‌گيرند كه تا كنون مشخصات 16هزار زن سرپرست خانوار دراين سامانه اطلاعاتي ثبت شده است. وي با اشاره به آمار متغير تعداد زنان سرپرست خانوار مي‌گويد:‌«‌ آمار تعداد زنان سرپرست خانوار به تفكيك مناطق متغير است به عنوان مثال امكان دارد در يك زمان تعداد زنان سرپرست خانوار در منطقه 20 بيشتر باشند اما به مرور كه اين زنان توانمند مي‌شوند آمارها تغيير مي‌كند.» فيروز فر درخصوص همپوشاني اقدامات اين ستاد با ديگر نهادهاي حمايتي مي‌گويد:‌«به‌طور كلي قبل از انجام هرگونه برنامه توانمند‌سازي كه توسط اين ستاد انجام مي‌شود، تمامي‌اطلاعات زنان سرپرست خانوار از سازمان‌هاي متولي مانند بهزيستي و كميته اعلام استعلام مي‌شود و درشرايطي زنان سرپرست خانوار پذيرش مي‌شوند كه تحت پوشش هيچ كدام از اين سازمان‌ها نباشند. بعد از تاييد اطلاعات زنان ثبت نام شده، شهرداري تهران به‌عنوان اينكه شهروندي در اين شهر زندگي مي‌كند كه خود خانواده را سرپرستي مي‌كند و هيچ نهاد حمايتي نيز از او حمايت نمي‌كند؛ وارد عمل مي‌شود. » معاون ستاد توانمند‌سازي زنان سرپرست خانوار با اشاره به عدم وابستگي مالي اين زنان به شهرداري تهران مي‌گويد:‌« ما با وابستگي اين خانواده‌ها مخالف هستيم چرا كه مقرري ماهانه‌اي از سوي شهرداري به اين خانواده‌ها داده نمي‌شود. ما به مناسبت هاي مختلف كارت شارژ مي‌دهيم. ما به كرامت انساني اين افراد توجه داريم. نمي‌خواهيم اين خانواده‌ها احساس ضعف كنند. به عنوان مثال حسابي در بانك شهر براي اين زنان باز شده است كه به مناسبت‌هاي مختلف كارت منزلت اين خانواده‌ها شارژ مي‌شود تا خودشان با مراجعه به فروشگاه‌هاي شهروند نيازهاي خود را رفع كنند. در واقع قدرت تصميم‌گيري را به آنها مي‌دهيم و مخالف نشان دادن ضعف از سوي اين زنان هستيم. »