موج نگهداری از حيوانات خانگی عجيب و غريب در ایران

تهران امروز: اين همه مشكلات ريز و درشت زندگي شهرنشيني كم بود، چند سالي مي شود كه باب ديگري از مشكلات به روي ايراني ها باز شده است. از خانه هاي ويلايي و حياط دار در شمال كلانشهرها گرفته تا آپارتمان هاي كوچك و لانه زنبوري در جنوب شهر.

موج نگهداري از حيوانات خانگي عجيب و غريب، مدتي است كه در برخي از شهرهاي بزرگ كشور و به وي‍‍‍ژه تهران ديده مي شود. اين موضوع كه به عقيده بسياري از كارشناسان ريشه در فرهنگ غربي‌ها دارد، حالا يكي از مظاهر شكاف طبقاتي در كشور محسوب مي شود.

مدتي پيش، يك اظهار نظر جنجالي در اين خصوص صورت گرفت. نايب رئيس كميسيون بهداشت مجلس در واكنش به اين پديده گفت: «در فرهنگ غربی‌ها حیوانات خانگی جایگزین روابط عاطفی می‌شوند که باید درون خانواده شکل می‌گرفته، منتها از آنجا که آنها بنیان‌های استوار خانوادگی ندارند و شکل طبیعی خانواده در فرهنگ آنها از بین رفته، دنبال جایگزینی برای آن هستند. در صورتی‎که ما در ایران، بنیان‌های محکم و استوار خانواده را داریم.» اين سوغات آنقدر جوانان را تحت تاثير قرار داده كه حتي عده اي براي سورپرایز کردن مهمان‌هایشان در مهماني ها،‌ دوست دارند یک حیوان عجیب و غریب یا کمیاب را كرايه كنند تا حيوان حين مهماني گوشه خانه بپلكد و آن ها به داشتن چنين حيواني جلوي دوستانشان افتخار كنند. شايد شما هم سگ ها و گربه هايي كه به همراه صاحبانشان در كوچه پس كوچه هاي هزار توي اين شهر بزرگ براي هواخوري آمده اند را ديده باشيد. سگ هايي كه گاهي رو به رهگذران واق واقي ‌مي‌كنند و گربه هايي كه ناگهان از لحظه اي غفلت صاحب خود استفاده كرده و از آغوش او بيرون مي‌پرند. اما اين همه ماجرا نيست. در بازار نگهداري حيوانات عجيب و غريب در كلانشهرهاي كشور، انواع خوکچه هندی، روباه، راكون، خرگوش، ميمون، همستر، مار پیتون، عقرب سیاه، سوسمار، ایگوانا و حتي بچه فيل و توله شير معامله مي شود.

ماجرا تنها به خريد اين حيوانات ختم نمي شود. سها، دختري است كه براي سگش شامپوي 500 هزار توماني مي خرد. او به تهران امروز مي گويد:«هر وقت براي خودم لباس مي خرم براي سوئيتي (سگش) هم مي خرم.» سوئيتي در گوشه اتاق سها زندگي مي كند و قفسه اش دو برابر قفسه خود سهاست. انواع لباس هاي رنگ و وارنگ، چند قلاده و پوزه بند، حوله مخصوص، ظرف غذا، شكلات هاي مخصوص سگ،‌ عروسك ها و اسباب بازي هاي كوچ و بزرگ و ... توي قفسه سگ چيده شده است.

قانون، حرف اول و آخر
زمستان 89 بود كه 39 نفر از نمایندگان مجلس طرحی را امضا كردند كه بر اساس آن، نگهداری و تردد سگ‌ها در خیابان ممنوع ‌شود.

تصويب اين طرح منجر به الحاق یک ماده به قانون مجازات اسلامی شد تا برای کسانی که مبادرت به نگهداری سگ یا دیگر حیوانات مضر در منزل خود می‌کنند، مجازات در نظر گرفته ‌شود. آن‌ها از وزارت بهداشت خواستند تا فهرست حیوانات خطرناک و نجس‌العین علاوه بر سگ را تهیه كند. سرانجام طرح مبارزه با نگهداری و تردد سگ و حیوانات مضر در ارديبهشت ماه سال بعد، پس از بررسي در كميسيون‌هاي تخصصي به تصويب رسيد و به موجب آن نگهداري حيوانات خانگي در آپارتمان‌ها و تردد آن‌ها در خيابان‌ها ممنوع اعلام شد.

همچنين در اين قانون آمده كه مرتکب، علاوه بر جزای نقدی از یک میلیون ریال تا 5 میلیون ریال و ضبط حیوان مذکور محکوم می‌شود. اما اين نخستين اقدام در برابر نگهداري حيوانات خانگي نبود، پيش از آن نيز طي چند مرحله نيروي انتظامي‌در قالب طرح ارتقاي امنيت اجتماعي با گرداندن سگ در خيابان‌ها برخورد مي‌كرد. سرهنگ عباس میرایی، رئيس وقت پلیس اماکن عمومی در اين باره مي‌گويد: «درحال حاضر هم نگهداری، خرید و فروش و وارد کردن حیوانات ممنوع است و با افرادی که تخلف کنند، برخورد بسیار شدیدی خواهد شد و اگر نگهداری حیوانات مخل نظم و آسایش دیگران شود، شهروندان می‌توانند با استناد به موادی از قانون مجازات اسلامی، طرح شکایت کنند.» او با اشاره به اصل ۴۰ قانون اساسی ادامه مي‌دهد: «هیچ‌کس نمی‌تواند اعمال حق خود را وسیله ضرر به غیر و یا تجاوز به منافع عمومی قرار دهد. پس اگر فردی بگوید من مالک خانه‌ام هستم و در چارچوب خانه خود هر کاری که می‌خواهم (مثل نگهداری حیوان) انجام می‌دهم، قانون به او چنین اجازه‌ای نمی‌دهد و پلیس می‌تواند با او برخورد کند. اگر سر و صدای حیوانات باعث بر هم خوردن آرامش همسایه‌ها شد آنها می‌توانند با استناد به این قانون، رفع مزاحمت کنند. هم اکنون پرونده‌های مربوط به نگهداری حیوانات خانگی در دادگاه‌ها کم نیست، البته تمام اینها ناشی از ناآگاهی دارندگان این حیوانات نسبت به حقوق حیوان و افراد جامعه است.»

بازار زيرزميني در مولوي
اگرچه چند سالي مي‌شود كه بازار فروش حيوانات در مولوي به دليل مجاورت با محل فروش مواد غذايي تعطيل شده و مغازه داران فعلي تنها غذاي حيوانات، قفس و لوازم جنبي نگهداري را مي‌فروشند اما در كوچه پس كوچه‌هاي اطراف «كوچه مرغي‌ها» هنوز تجارت حيوانات به صورت زيرزميني ادامه دارد. كمي‌پايين تر از چهارراه ‌مولوي در حاشيه خيابان فروشنده‌هاي حيوانات را مي‌بيني كه دنبال مشتري مي‌گردند. فقط كافي است تصميم گرفته باشي و بداني طالب چه حيواني هستي. بسته به جثه حيوان، فروشنده‌ها با نشان دادن عكس آن در گوشي موبايل و يا ديدار حضوري پاي قفس، سعي مي‌كنند توجه ات را جلب كنند. كافي است دو طرف بتوانند به يكديگر اعتماد كنند. آن وقت فروشنده، خريدار را به يكي از آن خانه‌هاي قديمي‌مي‌برد كه حياطش پر است از قفس‌هايي كه روي هم چيده شده اند.

اين جا يكي از اين خانه‌هاست. اما در آن خبري از سگ و گربه نيست. فروشنده مي‌گويد:«اين جا نمي‌توانيم سگ و گربه نگه داريم. سر و صدا مي‌كنند و اين خودش به ضرر ماست چون لو مي‌رويم. » و بلافاصله مرا به سمت حياط دعوت مي‌كند. توي حياط دو گنجه بزرگ کبوتر و قفس خرگوش چيده شده و در اتاق‌هاي تو در توي ساختمان قديمي‌قفس‌هايي با پرنده‌هاي رنگارنگ به چشم مي‌خورد. به جز پرنده‌ها در قفس‌هايي هم همستر، سنجاب، لاک پشت و مار ديده مي‌شود، اگر بفهمد خبرنگارم، احتمالا دو دستي مرا به قفس مارها تحويل مي‌دهد! بعضي از حيوانات اين جا موجود نيستند اما عكسشان موجود است.

خريدار مي‌تواند عكس آن‌ها را در‌گوشي موبايل ببيند و اگر پسنديد حيوان را در قرار بعدي از نزديك ببيند. از فروشنده قيمت مي‌گيرم، مي‌گويد: «قیمت سگ‌ها از ۲۰۰ هزار شروع می‌شود تا ۵ میلیون تومان. البته برخي از نژادهاي خاص قيمت‌هاي بالاتر دارد، بستگی داره به سن و سال،‌ نژاد، رنگ، جنسیت، مدارک شناسایی، اصالت و چیز‌های دیگر. الان بیشتر از ‌نژاد «ژرمن شپرد» و «دوبرمن» می‌برند برای نگهبانی. تزئینی‌ها باحال‌ترند. اگر خواستی می‌توانم با ۵۰۰ یا ۶۰۰ تومان یک تودل‌برويش را برایت جور کنم.» البته ‌ تزئيني‌هاي دو ميليون توماني هم توي بازار وجود دارد. همه اين‌ها به شرطي است كه حيوان شناسنامه و مدارك دامپزشكي داشته باشد كه سلامت او را تاييد كند.

به ديوار اتاق هم عكس‌هايي از حيوانات زده شده. عكس‌هايي از آهو، بز کوهی، لاما، روباه، پرنده‌های شکاری، ایگوانا، مار پیتون، میمون، طاووس، تمساح و حتی شیر! عكس‌هايي كه انگار مُهر تاييدي است بر حرف‌هاي فروشنده!:«اینجا مولوی است. هر چی بخواهی و اراده کنی پیدا می‌شود. فقط باید مایه‌اش را داشته باشی. خلاصه غیر‌ممکن وجود ندارد. فیل هم بخواهی برایت جور می‌کنیم. از این عکس‌ها یک سری‌شان را داریم. آنهایی را که نداریم اگر سفارشش باشد، می‌گوییم بچه‌ها برایمان می‌آورند. اگر خریدار واقعی پیدا بشود، دیگر مشکلی باقی نمی‌ماند.» از فروشنده قيمت حيوانات ديگر را مي‌پرسم كه مي‌گويد:« میمون داریم از ۴۰۰ تومان به بالا. اونهایی که تربیت شده‌اند گران‌ترند. ایگووانای سالم از ۱۵۰ تومان شروع می‌شود و تا ۵۰۰ تومان آب می‌خورد. البته گفته باشم نرخ‌هایی که برایت می‌گویم تک دست و رند شده است. چون خودمان مستقیم می‌آوریم و توی بازار دست به دست نمی‌شود. اگر ناشی باشی یک سگ ۳۰۰ تومانی را ۲ میلیون به پایت حساب می‌کنند.»

حيوان خانگي؛ دوست يا دشمن؟
در مقابل آن‌هايي كه طرفداران نگهداري حيوانات خانگي هستند و از مشتري‌هاي پرو پاقرص فروشندگان حيوانات، گروهي با دلايل علمي‌سعي مي‌كنند جوانان را قانع كنند كه همزيستي با حيوان خانگي ضرر دارد. به گفته رضا قهرمانی، معاون پیشگیری اداره سلامت شهرداری تهران: «سازمانهای متولی در زمینه نگهداری و تامين سلامتی حیوانات باید برای صدور شناسنامه معتبر سلامتی اقدام کنند.» او اين سازمان‌ها را وزارت بهداشت و سازمان دامپزشکی کشورمي‌داند و به تهران‌امروز مي‌گويد:«این شناسنامه باید حفظ سلامت جامعه و عدم شیوع بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان را تضمین کند.»

قهرماني ادامه مي‌دهد: «حیوانات خانگی یک چالش در زندگی نوین ما قلمداد می‌شوند و مسائل مختلفی در رابطه با آنها مطرح است که مسائل بهداشتی، حقوقی و دینی از جمله مهم‌ترین آنهاست. نمی‌شود حیوانات خانگی را نگهداری کرد و به این مسائل توجه نکرد. بنابراین سازمان‌های متولی امر مسئولیت دارند تا آموزشهای لازم را در این زمینه‌ها به شهروندان بدهند.»

البته معاون پیشگیری اداره سلامت از آمادگی اداره سلامت در صورت درخواست سازمانهای متولی برای همکاری در زمینه آموزش خبر می‌دهد و می‌گوید: «با وجود اینکه دستورالعملی در زمینه آموزش در حوزه نگهداری از حیوانات خانگی نداریم اما در صورتی‌که این سازمان‌ها از ما بخواهند استقبال می‌کنیم كه به شهروندان در رابطه با مسائل مرتبط با حیوانات خانگی آموزش دهیم. زیرا جامعه ما جامعه‌ای مبتنی بر ارزش‌ها و اعتقادات است و باید هنجارهای جامعه در نگهداری حیوانات رعایت شود.» قهرمانی همچنین مي‌گويد كه جدا از تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم اجتماعی و فرهنگی، نگهداری از حیوانات از نظر بهداشتی بسیار حائز اهمیت است: «وقتی بحث بیماری مطرح باشد، چه در مورد انسان و چه در مورد حیوانات، پیشگیری قبل از درمان و شرایط حین و بعد از درمان مدنظر قرار دارد. از آنجایی که بیماری‌های مشترک زیادی بین انسان و حیوان وجود دارد حتماً باید در این زمینه برنامه‌ریزی داشته باشیم و برای کاهش ابعاد تهدیدکننده بیماری حیوانات اقدام کنیم. یعنی بدانیم بیماری چیست؟ پیشگیری از آن چگونه است؟ آیا بیماری به انسان منتقل می‌شود؟ و بیماری چگونه درمان خواهد شد؟» او در آخر اشاره می‌کند که قبل از خرید و نگهداری از حیوانات خانگی باید چندین سؤال را از خود بپرسیم: «قبل از هر چیز باید از خود بپرسیم هدف ما از نگهداری این حیوانات چیست؟ آیا حداقل اطلاعاتی درباره بیماری‌های مشترك بین انسان و حیوان داریم؟ آیا راهکارهای مراقبت و نگهداری از حیوانات را بلدیم؟ آیا شرایط و امکانات نگهداری را داریم؟ نگهداری از حیوانات چه خطراتی برای خانواده و اطرافیان ما دارد و در جایی که زندگی می‌کنیم چقدر حقوق اطرافیان را ضایع می‌کند؟ متاسفانه امروز فرهنگ غلط نگهداري از حيوانات به يك پديده اجتماعي غلط تبديل شده و ممكن است در آينده به جامعه ضربه‌اي بزرگ بزند.»