سرنوشت غم انگيز تالاب های ايران

روزنامه خراسان: هم اکنون ۱۹۵۰ تالاب در سراسر جهان با مساحت ۱۹۰ ميليون هکتار، تحت حمايت کنوانسيون رامسر هستند که از اين تعداد، ۲۲ تالاب بين المللي با مساحت يک ميليون و ۳۲۷ هزارو ۹۲۰ هکتار، در ايران قرار دارند.

معاون محيط طبيعي اداره کل حفاظت محيط زيست خوزستان با بيان اينکه محدوده هيچ يک از تالاب‌هاي استان تغيير نکرده و مساحت آنها کاهش نيافته است،‌ گفت: تنها عرصه برخي تالابها کمتر شده و عرصه با محدوده متفاوت است؛ اين عرصه به دليل کاهش آب در بسياري از تالاب‌ها کاهش يافته است.سيد عادل مولا با بيان اينکه 50 درصد تالاب‌هاي مهم و فعال کشور در استان خوزستان قرار دارند،‌ به ايسنا گفت: با توجه به اينکه تالاب شادگان بزرگترين تالاب کشور و با مساحتي بيش از 400 هزار هکتار است و اکوسيستم متفاوتي دارد، اهميت اين تالاب بسيار زياد است؛ تالاب‌ها معمولا اکوسيستم يکساني دارند، اين در حالي است که تالاب شادگان داراي سه اکوسيستم متفاوت آب شيرين، آب شور و لب‌شور است.وي افزود: مساحت فعلي تالاب شادگان که در سايت کنوانسيون رامسر ثبت‌ شده، 400 هزار هکتار است، ولي براساس نقشه‌ها و مستندات از قبل تهيه شده، يک مقدار از مساحت "خورموسي" هم به آن اضافه مي‌شود و مساحت اين تالاب به 500 هزار هکتار هم مي‌رسد و هم‌اکنون اصلاحات مربوط به اين موضوع در حال انجام است. اين تالاب تنوع زيستي بسياري دارد و وجود سه اکوسيستم مختلف موجب ايجاد تنوع زيستي خاص در اين تالاب شده است. مولا درباره تالاب هورالعظيم، تصريح کرد: اين تالاب يکي از بازمانده‌هاي تالاب‌هاي بين‌النهرين است که در امتداد قسمت جنوبي مرز ايران و عراق قرار دارد و يکي از تالاب‌هايي است که از جهات مختلف حائز اهميت است؛ اين تالاب آخرين زيستگاه پرندگان مهاجر است و اين ويژگي مهم، تالاب هورالعظيم را در دنيا مطرح کرده است. تالاب هاي شمال کشور نخستين زيستگاه پرندگان مهاجري است که از سيبري و شمال آفريقا به سمت ايران مهاجرت مي کنند و آخرين توقف آنها نيز در تالاب هورالعظيم است، لذا اين تالاب داراي ارزش و تنوع زيستي بسيار بالايي است. معاون محيط طبيعي اداره کل حفاظت محيط زيست خوزستان با اشاره به اينکه يک سوم تالاب هورالعظيم در ايران واقع شده است، ادامه داد: از مجموع 500 هزار هکتار مساحت اين تالاب، 127 هزار هکتار در کشور ما واقع است و اين قسمت از تالاب، بخش زنده و پويا آن را تشکيل مي‌دهد. تالاب هورالعظيم از سه رودخانه کرخه، دجله و فرات تغذيه مي‌شد، ولي متاسفانه در زمان رژيم بعث عراق اين سه رودخانه را در اين کشور محدود کردند و بخشي از اين تالاب که در کشور عراق واقع شده با مشکلات بسياري مواجه شد و اکنون اين قسمت از تالاب به کانون گرد و غبار در منطقه تبديل شده است. وي با اشاره به اهميت تنوع زيستي موجود در تالاب ميانگران در شمال استان، اظهار کرد: تاکنون در تالاب ميانگران هيچ پرنده‌اي به دليل آلودگي ناشي از پسابها تلف نشده و مرگ و مير پرندگان و جانداران اين تالاب به دليل آلودگي نيست، بلکه تالاب ميانگران تنها با معضل کم‌آبي مواجه است و تقريبا از هيچ رودخانه‌اي تغذيه نمي‌شود و تنها از روان‌آب‌ها و آب‌هاي سطحي تغذيه مي‌شود. مولا با بيان اينکه امسال طرح مديريت تالاب‌هاي هورالعظيم،‌ ميانگران و بامدژ اجرايي مي‌شود، گفت: تالاب بامدژ در حاشيه شهر اهواز قرار گرفته و از تالاب‌هايي است که از رودخانه شاوور تغذيه مي‌کند و با توجه به نزديکي آن به شهر اهواز، برنامه‌اي براي احياء اين تالاب پيش بيني شده است. در زمينه احياء اين تالاب با اداره کل شيلات وارد مذاکره مي‌شويم و به اين ترتيب طرح رهاسازي ماهيان بومي در اين تالاب اجرايي مي‌شود. همچنين توسعه گردشگري در حاشيه تالاب بامدژ نيز در برنامه کاري قرار گرفته است. معاون محيط طبيعي اداره کل حفاظت محيط زيست خوزستان افزود: مهمترين برنامه‌هاي طرح مديريت تالابهاي استان در محدوده تالاب‌هاي شادگان و هورالعظيم اجرايي مي‌شوند و سازمان حفاظت محيط زيست با کمک مجامع بين‌المللي اين برنامه‌ها را اجرايي مي‌کند؛ برنامه طرح مديريت تالاب شادگان هم‌اکنون در سال پنجم است؛ در اين طرح برنامه‌هاي خوبي پيش بيني شده و کارگروههاي ويژه‌اي تشکيل شده است. اين طرح در کميته برنامه‌ريزي استان به تصويب رسيده و ابلاغ شده است. امسال در صدد هستيم که برنامه مديريتي 10 تالاب ديگر را نيز اجرايي کنيم و اولويت با تالاب هورالعظيم و ميانگران است. اين طرح با چهار هدف اصلي اجرايي مي‌شود که از آن جمله مي توان به تامين آب کافي و سالم، ايجاد معيشت پايدار براي افراد بومي، توسعه تنوع زيستي تالاب ها و تضمين حيات نسل‌هاي آينده اشاره کرد. وي با بيان اينکه مجامع بين‌المللي حفاظت از تالابها بر اجراي اين چهار برنامه تاکيد دارند، تصريح کرد: براي اجراي هر يک از اين برنامه‌ها کارگروهي ويژه تشکيل شده که شامل کارگروه‌هاي آب، کشاورزي، تنوع زيستي، معيشت و آگاهي رساني به مردم و جوامع حريم تالاب است؛ اجراي اين طرحها با مشارکت بوميان منطقه انجام مي‌شود. چالش‌هايي متنوع و مختلفي در اجراي اين طرح‌ها وجود دارد که توسعه بي‌رويه صنعت از مهمترين چالش‌ها است که موجب ايجاد محدوديت‌هايي در کارکردهاي اصلي تالاب مي‌شود؛ اين کارکردها ممکن است ماهيگيري، ني‌بري و حتي توسعه روستاها در تالاب باشد. مولا با بيان اينکه صنايع با مطالعه يا بي‌مطالعه با وعده‌هايي در بحث اشتغال و توسعه براي اهالي منطقه در تالاب مستقر مي‌شود، گفت: صنعت با فعاليت در محدوده تالابها غير از بيکاري تعدادي اشخاص که ارتزاق آنها از طريق تالاب است، چيز ديگري به ارمغان نمي‌آورد؛ همچنان ‌که حدود 5 هزار صياد در تالاب شادگان با روي آوردن به صنعت دست از صيد برداشته و به اميد کار در صنعت ارتزاق خود را از دست داده‌اند، اين در حالي است که اگر حساب سرانگشتي داشته باشند، متوجه مي‌شوند که حتي يک سوم درآمدشان از تالاب را نمي‌توانند از طريق فعاليت در صنايع به دست آورند. معاون محيط طبيعي اداره کل حفاظت محيط زيست خوزستان افزود: در گذشته صياداني در محدوده تالابها و ازجمله تالاب شادگان حضور داشتند که شبانه‌روز در تالاب مستقر بودند و در فصل تخم‌ريزي ماهيان اجازه نمي‌دادند حتي يک ماهي به صورت غيرمجاز صيد شود. اين اهالي با ورود صنعت به کارهاي پيمانکاري رو آورده و اکنون ديگر توجهي به تالاب ندارند و متاسفانه اين موضوع يکي از مهمترين چالش‌هاي تالابهاي خوزستان است. وي تصريح کرد: در تالاب هورالعظيم به دليل وجود الزامات مربوط به استخراج نفت، مشکل دوچندان است. نفت يک سرمايه ملي است و همه به اهميت آن واقف هستيم، ولي در اين زمينه ضوابط و قواعدي وجود دارد که بايد بر اساس آن ضوابط عمل کرد، ولي متاسفانه زيرمجموعه‌هاي نفت اين ضوابط را رعايت نمي‌کنند و چالش‌هايي در تالاب‌ها ايجاد مي‌شود؛ خاک‌برداري‌هاي غيراصولي، آلودگي‌هاي صوتي و آلودگي هوا و حتي واحدهاي مستقر در آنجا موجب ايجاد مشکلاتي در تالاب هورالعظيم شده است.