فاجعه‌ ای جديد بيخ گوش پایتخت

روزنامه شرق: پايش آلودگي صوتي در تهران اولين بار از سال 79 آغاز شد. بر اساس اندازه‌گيري‌هاي انجام‌گرفته در بازه زماني سال‌هاي 80 تا 90 شدت آلودگي صوتي تهران هشت تا 9 دسي‌بل افزايش پيدا كرده است. اين خبر را حسن مهرآوران مدير بخش واحد پايش صوت شركت كنترل كيفيت هواي تهران به شرق مي‌گويد. او در ادامه مي‌افزايد: «افزايش اين ميزان آلودگي صوتي در 10 سال بسيار زياد، خطرناك و فاجعه‌بار است.»
عوارض آلودگي صوتي هم براي سلامتي جانوران و هم بر سلامتي انسان‌ها مضر است. همين چند روز پيش بود كه خبر آمد صداي گنجشك‌هاي امروزي به نسبت گنجشك‌هاي 50 سال قبل بم‌تر شده است. اين را دانشمندان دانشگاه جورج ميسون آمريكا با مقايسه آوازهاي ثبت‌شده گنجشك‌ها در دهه 1960 و سال 2005 و بررسي اطلاعات در مورد سطح صدا و آلودگي صوتي شهرها و خودروهاي موجود دريافتند.
اين تحقيقات نشان مي‌دهد، در دهه 1960، گنجشك‌هاي سرسفيد به سه گويش آواز مي‌خواندند كه سه دهه بعد به دو گويش كاهش يافته و امروزه تنها يك گويش باقي مانده كه به گويش سانفرانسيسكو مشهور است. اين آواز از دو آواز ديگر بم‌تر بوده و محققان بر اين باورند كه اين آسان‌ترين راه براي انطباق با شرايط پرصداي شهري بوده است. البته آلودگي صوتي فقط به بم شدن صداي گنجشك‌ها ختم نمي‌شود. تحقيقات نشان مي‌دهد اين آلودگي حتي ممكن است در نهايت به ناشنوايي انسان هم منجر شود. مدت‌هاست كارشناسان درباره اين نوع از آلودگي هشدار مي‌دهند اما هنوز آن‌گونه كه بايد در شهرهاي ايران و به ويژه تهران اين موضوع جدي گرفته نشده است.
افزايش 10برابري آلودگي صوتي تهران در 11 سال
حسن مهرآوران مدير بخش واحد پايش صوت شركت كنترل كيفيت هواي تهران در رابطه با اولين سالي كه پايش شدت آلودگي صوتي در تهران انجام گرفت به شرق مي‌گويد: «سال 79 اين كار را با نصب هشت دستگاه در چند نقطه از شهر آغاز كرديم، هم‌اكنون اين تعداد به 45 دستگاه افزايش پيدا كرده و آلودگي صدا در پايتخت به صورت دايم بررسي مي‌شود. بر همين اساس در دوره زماني ميان سال‌هاي 80 تا 90 سنجش آلودگي صدا در تهران نشان داده است در هر سال به صورت ميانگين 8/0 دسي‌بل بر شدت اين آلايندگي افزوده شده است. مجموع پايش اين سال‌ها هم نشان مي‌دهد آلودگي صوتي به نسبت سال 80 در حدود هشت تا 9 دسي‌بل زيادتر شده است.» اين مقام مسوول در پاسخ به اينكه اين مقدار براساس استانداردهاي جهاني آلودگي صوتي چگونه است پاسخ داد: «افزايش 9 دسي‌بلي آلودگي صوتي در يك شهر بر اساس استانداردهاي زيست‌محيطي و سلامتي براي شهروندان بسيار زياد، خطرناك و فاجعه‌بار است. در اين ميان شدت آلايندگي صوتي در كنار اتوبان‌ها در خطرناك‌ترين وضعيت قرار دارد. هم‌اكنون ميزان اين آلودگي در مناطق مسكوني كنار اتوبان‌هاي تهران 75 تا 80 دسي‌بل است، در حالي كه بر اساس استانداردهاي محيط زيست اين مقدار بايد در روز 55 و در شب 45 دسي‌بل باشد.» براساس معيارهاي اندازه‌گيري شدت صوت، صداي گفت‌وگوي نرمال دو نفر با هم كه فاصله‌اي در حد يك تا دو متر از ما داشته باشند 60 دسي‌بل، اتومبيل سواري روشن 70 دسي‌بل، كاميون‌هاي سبك و سنگين و مته روشن 80 تا 90 دسي‌بل و صداي يك هواپيماي بويينگ 747 در حالت تيك‌آف 120 دسي‌بل است. وقتي گفته مي‌شود آلايندگي صوتي تهران در حد 70 تا 80 دسي‌بل است شبيه اين است كه در كنار گوش شما هميشه يك كاميون روشن حضور داشته باشد.
براساس گفته‌هاي مهرآوران اما هم‌اكنون هيچ خانه مسكوني در كنار اتوبان‌هاي شهر تهران نداريم كه شدت آلودگي صوتي در آنها در حد و اندازه‌هاي استاندارد باشد. او همچنين در رابطه با راهكارهاي عملي مقابله با اين معضل نيز مي‌گويد: «اصلي‌ترين عامل آلودگي صوتي در تهران خودروها و به ويژه موتوسيكلت‌ها هستند، همچنين در مناطق 9 و 21 هم فرودگاه و در جنوب هم راه‌آهن به اين عوامل افزوده مي‌شود. راهكار مقابله با اين معضل هم نصب ديوارهاي صوتي در كنار اتوبان‌ها، استاندارد كردن خودروها، برقي شدن موتوسيكلت‌ها و انتقال فرودگاه و صنايع به نقاطي با فاصله از مناطق مسكوني است.» مهرآوران همچنين تاكيد مي‌كند: «به لحاظ معيارهاي استاندارد هيچ منطقه‌اي در تهران به لحاظ آلودگي صوتي در وضعيت استاندارد نيست اما در اين ميان بهترين وضعيت را منطقه 22 و بدترين وضعيت را مناطق 6 و 10 دارند.»
آلودگي صوتي چيست؟
دكتر پروين نصيري استاد دانشكده بهداشت و انستيتو تحقيقات بهداشتي، دانشگاه علوم پزشكي تهران كه در رابطه با آلودگي صوتي تحقيقاتي انجام داده و در قالب جزوه‌اي منتشر كرده است، مي‌گويد: «بهترين و ساده‌ترين عاملي كه تفاوت بين صدا و آلودگي صوتي را تشخيص مي‌دهد، تفاوت بين احساس و ذهنيت آن است كه به ما مي‌گويد اولي صداي خواسته و دومي صداي ناخواسته و آزاردهنده است. براي مثال، گفتاري كه از منزل يا آپارتمان همسايه يا در محل كار از اتاق مجاور شنيده مي‌شود مي‌تواند مانند سروصدا آزاردهنده، احساس شود و آلودگي صوتي باشد. از طرف ديگر صداي برخاسته از دستگاه تهويه كه مخل آسايش به حساب مي‌آيد با غلبه بر گفتار ناخواسته و نابجا مي‌تواند صداي خواسته محسوب شود.»
براساس گفته‌هاي اين استاد دانشگاه اولين مطالعات انجام‌شده در ايران در اين‌باره در سال 51 انجام شد. پس از شكل گرفتن گروه بهداشت حرفه‌اي در دانشكده بهداشت در سال 1351 براي اولين بار مساله سروصداي محيط كار از نظر علمي در يك كارخانه نساجي، مورد بررسي قرار گرفت. نتايج حاصله از اين بررسي نشان داد كه شدت صوت در اين صنايع به حدي است كه احتمالا به قدرت شنوايي لطمه مي‌زند. مطالعه ديگري كه در همين زمينه در سال 1351 روي كارگران بافنده انجام گرفته گوياي همان نتيجه فوق است. علاوه بر اين پژوهش ديگري در سال 1356 براي مطالعه تاثير عواملي چون شدت صدا، سابقه كار و استراحت ضمن كار روزانه روي افت شنوايي حاصله در كارگران همزمان با اندازه‌گيري و تجزيه و تحليل صداي محيط كار در سه محيط مختلف انجام شده كه با در نظر گرفتن ضوابطي 844 نفر از كل كارگران شاغل در اين صنايع انتخاب و آزمايش سنجش شنوايي شدند. بررسي نتايج حاصل از آزمايش سنجش شنوايي و شدت صوت نشان داد كه ميزان افت شنوايي حاصله در كارگران رابطه مستقيم با شدت صداي موجود در محيط كار و سابقه خدمت داشته و استراحت ضمن كار روزانه تاثير معكوس در اين زمينه دارد. در تحقيق ديگري كه در سال 1362 در مورد افت دايم و موقت آستانه شنوايي در اثر سروصداي محيط كار نساجي روي 157 نفر كارگر نساج صورت گرفته مشخص شده است كه كارگران جوان حساسيت بيشتري به سروصداي محيط كار دارند در صورتي كه در كارگران مسن‌تر افت كمتر است. افت دايم در كارگران مسن‌تر و با سابقه بيشتر مشاهده شده و به‌طور كلي نتيجه تحقيق گوياي ارتباط مستقيم صداي بالاتر از حد مجاز روي آستانه شنوايي و ايجاد كري شغلي است. در كارگراني كه مدت زيادي در معرض صدا بوده‌اند از نظر شنوايي عقب‌افتادگي اجتماعي ايجاد شده است و شدت صداي 85 دسي‌بل به بالا افت شنوايي قابل اندازه‌گيري به وجود آورده است. علاوه بر اين تحقيقات ديگري از اين دست در سال‌هاي 1360 و 1363 تحت عنوان اختلالات شنوايي و گفتاري ناشي از كار در كارگران مشاغل مختلف (بخار، آهنگر، پرس كار) انجام پذيرفته كه اثبات كرده است: نتايج حاصله از بررسي وضعيت گفتاري صوتي اين كارگران نشان مي‌دهد كه اكثر آنها دچار گرفتگي صدا با درجات مختلف شده‌اند. با وجود شلوغ‌تر شدن شهرها و افزايش آلودگي صوتي در محيط‌هاي شهري اما پس از آن تاريخ تاكنون اطلاعات دقيقي از آزمايش‌هاي انجام‌گرفته در زمينه تاثيرات آلودگي صوتي بر شهروندان انجام نگرفته است. اين را مسوولان شركت كنترل كيفيت هواي تهران هم تاييد مي‌كنند.
آلودگي صوتي طرح جامع خاص خود را مي‌خواهد
اين در حالي است كه در برنامه كاهش آلودگي هواي تهران كه بالاخره پس از 10 سال تاخير به تصويب هيات وزيران رسيد هيچ اشاره‌اي به مساله آلودگي صوتي نشده است. اما اين در شرايطي است كه گفته مي‌شود تهران جزو شهرهايي است كه بيشترين ميزان آلودگي صوتي در دنيا را دارد. در خيابان‌ها و اتوبان‌هاي پايتخت 8/47 درصد خودروهاي سواري و موتوسيكلت‌ها صدايي بالاتر از 81 دسي‌بل توليد مي‌كنند. از سويي ديگر اگرچه شوراي شهر تهران، شهرداري را ملزم به تهيه برنامه عملياتي كاهش آلودگي صدا كرده است، اما تاكنون هيچ خروجي و برنامه مشخصي در اين‌باره از سوي هيچ نهادي اعلام نشده است. در همين حال رسول‌علي اشرفي‌پور، مديركل حفاظت محيط زيست تهران به مهر گفته است: «اجراي برنامه‌هاي رفع آلودگي صوتي بر عهده مديريت شهري است و براساس قانون، سازمان حفاظت محيط زيست با تدوين، تصويب و ابلاغ استانداردهاي حدود آلودگي، وظيفه نظارتي بر منابع توليد آلاينده را انجام مي‌دهد. رفع آلودگي صوتي درباره منابع ثابت بر عهده صاحبان آن واحدهاست و درخصوص منابع متحرك ابتدا بر عهده توليد‌كنندگان آن منابع و سپس بر عهده مديريت شهري است كه منابع متحرك در حوزه آن شهر يا منطقه تردد دارند.» اما يوسف رشيدي مدير شركت كنترل كيفيت هواي تهران به شرق مي‌گويد: «قانون جلوگيري از آلودگي هوا مصوبه سال 74 صراحتا اعلام مي‌كند كه مسووليت نظارت و كنترل آلودگي هوا و صوت بر عهده سازمان محيط زيست است. دوستان محيط زيست اگر ماموريت‌هاي خود را كه در قانون ذكر شده است يك‌بار مطالعه كنند متوجه مي‌شوند مسووليت حوزه‌هاي آلودگي آب، خاك، هوا و صوت بر عهده سازمان حفاظت از محيط زيست است.» او همچنين در رابطه با عدم اشاره به آلودگي صوتي در طرح جامع كاهش آلودگي هوا مي‌گويد: «اين دو مقوله تا حدودي از هم جدا هستند و به اعتقاد من بايد براي مساله آلودگي صوتي طرح جامع جداگانه‌اي به تصويب برسد.» در حالي كه متوليان امور، اين معضل جديد شهر را كه سلامتي ميليون‌ها شهروند را تهديد مي‌كند به همديگر پاس مي‌دهند، دكتر مصطفي داوري متخصص گوش، حلق و بيني با بيان اينكه آلودگي صوتي شايع‌ترين علت كاهش شنوايي عصبي اكتسابي افراد بزرگسال است، به شرق گفت: «سر و صداي زياد و آلودگي صوتي نوعي عامل استرس‌زاي بيولوژيك است كه نه تنها بر سيستم شنوايي بلكه بر كل بدن انسان اثر مي‌گذارد به طوري كه باعث تحريك سيستم اعصاب مركزي، تاثير بر سيستم غده هيپوفيزوآدرنال و ‌ايجاد اختلالات هورموني مي‌شود و هنگامي كه باعث كاهش شنوايي شود، شخص نمي‌تواند به راحتي با افراد اجتماع ارتباط برقرار كند و اين خود باعث كاهش كيفيت زندگي و سلامت رواني او مي‌شود.»