برخلاف مصوبات شورای امنیت که اجرای آن در همه کشورهای عضو لازم الاجرا است (البته هستند کشورهایی یاغی مانند جمهوری اسلامی و عراقِ صدام که از اجرای آنها سر باز می زنند و سرانجام هزینه آن را نیز می پردازند).قطعنامه های مصوب مجمع عمومی ضمانت اجرایی ندارند.

استفاده از قطعنامه های مجمع عمومی سازمان ملل از ارمغان های دوران جنگ سرد است. در آن زمان روس ها در شورای امنیت همه قطعنامه ها را وتو می کردند و به این دلیل بود که کشور های غربی به مجمع عمومی روی آوردند و در آن جا سنتی را به نام "Uniting for Peace Resolution" آغاز کردند. از این رو در پاره ای موارد که قطعنامه ای در شورای امنیت با وتو رو به رو می شود آن را به مجمع عمومی می برند تا درآنجا به تصویب برسد. این بارنیز پس از شکست در شورای امنیت "دوستان سوریه" برای ادامه فعالیت هایشان نیازمند نوعی تائید معنوی بودند. با وجود این که مصوبات این مجمع از ضمانت اجرائی برخوردار نیست اما از نظر افکار عمومی می تواند مفید باشد. با آنکه قطعنامه بر کناری بشار اسد با اکثریت قاطع در مجمع عمومی به تصویب ر سید، این به خودی خود کافی نیست و بر خلاف آن چه در لیبی انجام شد اینبار به کسی اجازه قشون کشی در تأیید مردم سوریه داده نشده است.

در تونس چه خواهند کرد؟

درتونس چه خواهند کرد و چه امکاناتی در اختیار دارند؟ مهمترین مشکلی که در نشست تونس مطرح خواهد شد مسأله تشتت درمیان مخالفان اسد است. هم اکنون سه یا چهار گروه در رقابت با یکدیکر ومخالفت با اسد فعالیت می کنند و هریک ازاین گروه ها مدعی است که نماینده مردم سوریه است. این مسأله تا آن حد ایجاد اشکال کرده است که وزیر خارجه فرانسه رسماً گفته است تا زمانی که مخالفین نتوانند یکپارچه شوند نمی شود انتظار کمک ازدیگران را داشته باشند.

آن چه بعد ازمسأله تشتت گروها مطرح خواهد شد مروری خواهد بود در ارتباط با شکست در شورای امنیت و این که آیا هنوز این امکان وجود دارد که بتوان روسیه و چین را از مواضع پیشین آنها تکان داد؟ در مورد چین چنین امکانی احتمالاً وجود دارد و البته نه به خاطر فشار فرانسه و آمریکا بلکه به خاطر آن که چینی ها تاجرند و به عنوان مملکتی که به تجارت و سود اعتقاد دارد به سودشان نخواهد بودکه یکپارچگی دنیای عرب را علیه سوریه نادیده بگیرند. اخیراً حتی مصرهم که گرفتارمشکلات پیچیده داخلی است، سفیر خود را از سوریه باز خوانده است و در واقع جزعراق که گرفتار نفوذ جمهوری اسلامی است، دیگر کشورهای عربی سفیران خود را از دمشق فرا خوانده اند و اگر روابط دیپلماتیک را قطع نکرده باشند آن را به حد اقل رسانده اند. این اتفاق نظر و یکپارچگی از توجه چین پنهان نخواهد ماند. تجارت برای چین بسیار مهم است و نمی تواند در برابر تصمیم مجموع کشورهای عربی برای مدت مدیدی مقاومت کند. بنا بر این احتمال تغییرموضع برای چینی ها وجود دارد.

موقعیت روسها حساس و خطیر است

روس ها به چند دلیل نمی توانند از موضع خود عقب بنشینند. اول این که از سوئی آن ها در بندر طرطوس در مدیترانه در سواحل سوریه پایگاه نظامی دارند. این همان پایگاهی است که دو ناو ایرانی هم برای پشتیبانی معنوی و یا نظامی از بشار اسد از کانال سوئز گذشتند وبه شیوه مرموزی مدت کوتاهی در آن لنگر انداختند. دومین دلیل روس ها برای استقامت در پشتیبانی از حکومت اسد جنبه مالی دارد. سوریه یکی ازمهمترین خریداران تسلیحات روسی است ( قسمت اعظم هزینه این سلاحها را جمهوری اسلامی می پردازد وبخشی از این اسلحه و مهمات به لبنان و فلسطین فرستاده می شود) و هم چنین از نظر ادوات جنگی سنگین مانند تانک و هواپیما نیز سوریه به روسیه متکی است و آن ها می دانند که با سقوط بشار اسد این لقمه چرب و بازار بزرگ را از دست خواهند داد. سومین و احتمالاً مهمترین مسأله در ارتباط با پشتیبانی روسیه از رژیم سوریه بیم ناشی از عدم اعتماد به نفس است. کشورهایی که خود نظام های غیر دمکراتیک دارند و رهبران قلدر در رأس حکومت هستند نمی توانند مشوق آن کشورهایی باشند که خواستار رهائی از شر حکومت های فردی هستند. آقای پوتین این نکته از ذهنش دور نیست که اگر این نوع انقلاب ها عادت جاری شود نوبت روسیه هم خواهد رسید . به این دلایل روسیه در مورد سوریه به این آسانی ها تغییر موضع نخواهد داد.

مسأله دیگری که "دوستان سوریه" در گرد هم آئی خود به بحث خواهند گذاشت سوال "چه باید کرد؟" است. احتمال دخالت نظامی کم است، نه به این دلیل که مبارزان سوری مخالف باشند، این روزها درخواست دخالت نظامی بین المللی شعار روزمبارزان سوری است. با وجود آن که اعتراضات در سوریه نخست به صورت بی خشونت آغاز شد اما متاسفانه به دلیل خشونت های سبعانه اسد و با سابقه فامیلی او ساکنان حمص و حماء از این نگرانند که اگر مقاومت مسلحانه نکنند بشار اسد آنها را نابود خواهد کرد و پس از سی سال از نو جنایات حافظ اسد علیه مردم سوریه تکرار خواهد شد. از این رو شاهد آن هستیم که مبارزه بی خشونت اندک اندک جای خود را به مقاومت مسلحانه داده است. درواقع این تغییر روش به مردم سوریه تحمیل شده است ورژیم بشار اسد هم از آن استقبال میکند زیرا اکنون می تواند خشونت حکومتی را بهتر توجیه کند، به ویژه برای آن ده درصد از شهروندان سوری که شیعه علوی هستند و معتقدند که اگر خشونت اعمال نشود و اسد ببازد دیگران آنهارا قتل عام می کنند.

خطر تبدیل شدن درگیری های سوریه به یک جنگ مذهبی منطقه ای نیز زیاد است. اکثریت قریب به اتفاق کشورهای عربی سنی مسلک هستند به استثناء بخشی ازعراق و علوی های سوری که شاخه ای از تشیع هستند و البته مورد حمایت ایران شیعی. از این رو این خطر وجود دارد که در گیری سوریه به جنگ سنی و شیعه تبدیل شود. این یکی از نگرانی های جدی شرکت کنندگان در نشست تونس خواهد بود.

تونل آزادی

اگر غربی ها نمی توانند دخالت نظامی کنند پس چه می توانند انجام دهند تا کمکی به مردم سوریه باشد؟ در این مورد چندین پیشنهاد شده است. فرانسوی ها معتقدند که می شود تونلی ایجاد کرد تا از آن طریق بتوانند سلاح های سبک، دارو و آذوقه به مردم و مبارزان برسانند. رساندن این کمک ها در خاک سوریه مستلزم نیرویی است که بتواند این "تونل" را حفاظت کند و بدون گسیل پیاده نظام چنین عملی امکان پذیر نیست. راه دیگری که پیشنهاد شده است ایجاد یک "منطقه آزاد" در مجاورت مرز ترکیه دربخشی از خاک سوریه است. هدف این است که با تمرکز نیرو ها در آن منطقه پایگاهی شبیه بنغازی در لیبی برای جنگ علیه اسد پایه ریزی شود. اجرای این طرح هم نیازمند قشون و سرباز است و در شرایط فعلی که آمریکا از عراق خارج شده است و ناتو و آمریکا در صدد خروج از افغانستان هستند چنان حال و احوالی برای لشگرکشی مجدد به منطقه خاورمیانه وجود ندارد. پس این گزینه هم احتمالاً در تونس مطرح خواهد شد ولی به نتیجه نخواهد رسید.

در نتیجه، آنچه باقی می ماند بازگشت به همان مبارزات بدون خشونت و کمک های مادی و معنوی به آن نوع مبارزه است. آن چه در این حوادث جلب توجه می کند تغییر موضع مخالفان اسد است که در آغاز کار شدیداً مخالف دخالت قوای خارجی بودند اما از آن جا که در سیاست هرگز نباید گفت هرگز، وضع به جایی رسیده است که تقریباً تمامی گروه های مخالفین در یک مسأله متفق القول هستند وآن نیازمندی به دخالت خارجی است. یکی دیگر از محظورات بزرگ تأثیر دخالت غرب در سوریه، عکس العمل نا معلوم جمهوری اسلامی وتبعات غیر مستقیم چنین حمله ای در مورد آینده اسراییل است.

با در نظر گرفتن همه این نکات، آن چه در تونس به وقوع خواهد پیوست نمی تواند تاریخ ساز باشد، نمی توان از یک سلسله سیاست ها و یا اعلام مواضع پشتیبانی، تبلیغاتی و کمک های غیر نظامی در این مرحله چیز بیشتری اتتظار داشت. حتی اگر تصمیماتی در مورد رساندن اسلحه به مخالفان در این جلسه گرفته شود احتمال آن که رسماً اعلام کنند چندان زیاد نیست. همزمان با این رویدادها و گرد همایی "دوستان سوریه" در تونس، آقای بشار اسد هم قانون اساسی جدیدی به خیال خود تهیه کرده و آن را در یک رفراندم به رأی خواهد گذاشت.

این احتمال وجود دارد که همان گونه که درمسائل نظامی طی سال گذشته درسرکوب، قتل و جنایت علیه شهروندان سوری از جمهوری اسلامی ایران بسیار آموخته اند در موارد سیاسی هم درسی آموخته باشند و با وجود آن که اکثریت مردم در این رفراندوم شرکت نخواهند کرد، روز بعد فریاد پیروزی سر دهند و ادعا کنند که نود و هشت درصد و نیم از مردم سوریه پشتیبان قانون اساسی جدیدهستند. همان گونه که درانتخابات قلابی مجلس اسلامی در روزهای آینده جمهوری اسلامی کما فی السابق اعلام موفقیت خواهد کرد.