بحران آب در ایران تنها منابع طبیعی و جانداران را تهدید نمی‌کند. در دو سال اخیر، گزارش‌های فراوانی منتشر شده که نشان می‌دهد فرونشست زمین به خطری جدی برای بناهای تاریخی کشور تبدیل شده است.

بحران فرونشست که ناشی از برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی است، ترک‌های عمیقی بر آثاری که در شهرها، دشت‌ها و حتی مناطق کوهستانی قرار دارند، ایجاد کرده و حتی وجود آن‌ها را به‌طور کلی تهدید می‌کند.

فرونشست در محوطه تاریخی کاخ گلستان یکی از آخرین موارد تهدید بناهای تاریخی از این دست بوده است.

کاخ ۴۰۰ ساله گلستان که قدمت شکل کنونی آن به دوران زندیه بازمی‌گردد، در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.

بافت اطراف کاخ، شامل بازار ناصرخسرو، خیابان‌های تاریخی و راسته‌های فرش‌فروش‌ها، جزو بافت‌های متراکم و چندلایه شهر به شمار می‌آید و شبکه‌ای از قنات‌های قدیمی، آب‌های زیرسطحی را به گردش درمی‌آورد.

به گزارش ایران اینترنشنال، ایسنا دلیل فرونشست محوطه این کاخ را پروژه‌ «خان عالی» خوانده است که پیش‌تر با نام «مروی سنتر» شناخته می‌شد؛ مرکز خریدی در فاصله کمتر از ۵۰ متری شمس‌العماره و در حریم قنات مهرگرد.

عوامل موثر در فرونشست بناهای تاریخی

معمولا مجموعه‌ای از عوامل باعث فرونشست بناهای تاریخی می‌شود.

یک کارشناس بافت‌های تاریخی و میراث فرهنگی به ایران‌اینترنشنال گفت در مورد مجموعه تاریخی کاخ گلستان، بحث خشک شدن قنات یکی از عوامل است، چرا که وقتی رطوبت خاک از بین می‌رود و پوک می‌شود، فرونشست اتفاق می‌افتد.

او که خواست نامش در گزارش ذکر نشود، به بحث آب‌های زیرسطحی نیز اشاره کرد و افزود از آنجا که تهران پستی و بلندی‌های زیادی دارد، در حین ساخت و ساز برای پر کردن قنات‌ها و فرورفتگی‌ها و گودی‌های زمین، آن‌ها را با نخاله پر می‌کنند و روی آن بنا می‌سازند؛ این باعث می‌شود زیر ساختمان شرایط پایداری وجود نداشته باشد.

به گفته این کارشناس، وقتی شرایط زیر بنا استوار و پایدار نباشد و گودبرداری صورت گیرد، به خاک شوک وارد می‌شود و به فرونشست می‌انجامد.

او از کاخ صاحبقرانیه به‌عنوان مثال بارز این پدیده یاد کرد و ادامه داد زمانی که «اطلس مال» در حریم محوطه این کاخ ساخته شد، قنات‌ها و دره‌های بسیاری برای احداث آن مرکز پر شد و شوک بزرگی را به مجموعه این بنای تاریخی وارد کرد.

به گفته او، این شوک‌ها همان اول راه خودشان را نشان نمی‌دهند؛ همان‌طور که سال ۱۳۸۹ گودبرداری نزدیک کاخ صاحبقرانیه انجام شد و فرونشست سال ۱۳۹۴ خودش را نشان دارد.