در ساعات اولیه ششم آگوست، واحدهای ارتش اوکراین در اقدامی غافلگیرانه از منطقه کورسک روسیه عبور کرده و بدین طریق به تابوی دو سال و نیمه در باب عملیات نظامی در خاک روسیه پایان دادند. اهداف این حمله بلندپروازانه هنوز در هاله ای از ابهام قرار دارد اما روشن است که اوکراین با حمله به روسیه خطوط قرمز پوتین را به چالش کشیده است.

به گفته ناظران، حمله تابستانی اوکراین نقطه عطفی در جنگ کنونی و به خودی خود نقطه عطف تاریخی قلمداد می شود. روسیه برای اولین بار پس از جنگ جهانی دوم هدف حمله ارتش خارجی قرار گرفت. گزارش های اولیه حاکی از آن است که این عملیات بلندپروازانه به شکلی محرمانه و بعد از چندین ماه آماده باش اجرایی شده است. اوکراین موفق شد روس‌ها را غافلگیر کرده و و در همان روز نخست عملیات ده‌ها کیلومتر به سمت استان کورسک پیشروی کنند.

هدف پنهان اوکراین

به نوشته‌ شورای آتلانتیک، رهبران سیاسی و نظامی اوکراین تاکنون چندان به جزئیات عملیات اخیر این کشور در خاک روسیه نپرداختند، با این وجود، می توان تعدادی از اهداف احتمالی را شناسایی کرد. عریان ترین هدف اوکراین شاهد تلاش برای کاهش فشار نظامی بر جنوب و شرق این کشور است، جایی که روسیه در ماه های اخیر به آرامی اما پیوسته پیشروی داشته، فرماندهان اوکراینی بر این باورند که با حمله به مرزهای دارای خطوط دفاعی سبک و تصرف خاک روسیه، می‌توانند کرملین را وادار کنند که نیروهایش را از خط مقدم جنگ در اوکراین بیرون کشیده تا تا آنها را برای دفاع از خود روسیه به حالت آماده باش درآورد.

این حمله همچنین فرصت هایی را برای اوکراین ایجاد کرده تا پس از یک سال عملیات دفاعی پرهزینه و تضعیف کننده، ابتکار عمل نظامی را دوباره به دست آورد. مدت ها است آشکار شده که اوکراین نمی تواند به طور واقع بینانه به پیروزی در جنگ فرسایشی علیه فدراسیون روسیه بسیار بزرگتر و ثروتمندتر امیدوار باشد. بهترین شانس کی یف برای موفقیت نظامی، بازگشت به جنگ پر تحرک است؛ تاکتیکی که به فرماندهان اوکراینی اجازه می‌دهد تا با توسل به چابکی نسبی خود و در عین حال بهره‌برداری از فرآیندهای تصمیم‌گیری بسیار دست و پاگیر ارتش روسیه برای خود فرصت سازی کنند. حمله به استان کورسک چنین دستاوردی را برای ارتش اوکراین به دنبال داشته است.

شورای آتلانتیک در بخش دیگری از یادداشت خود آورده، از نظر روانشناختی، کشاندن جنگ به روسیه ، این فرصت را در اختیار اوکراین قرار می دهد تا ضربه محکمی به روحیه دشمن وارد کند. پیشروی‌های ارتش اوکراین در منطقه کورسک تمامی منطقه را در وحشت فرو برده و موجب شده تا تلاش های پوتین مبنی بر این که جنگ در اوکراین تاثیری بر زندگی عادی مردم روس نگذاشته، بی نتیجه بماند.

در جبهه داخلی، حمله غافلگیرکننده تابستانی اوکراین امید اوکراینی ها را زنده کرد و موجب شد که این کشور خسته از جنگ همچنان به موفقیت نظامی معنادار امیدوار بماند.حمله کورسک ممکن است در نهایت بخشی از آماده سازی اوکراین برای مذاکرات صلح در آینده باشد؛ بدین معنا که کی یف با اشغال اراضی بیشتر در خاک روسیه تلاش دارد تا اهرم چانی زنی اش را در مذاکرات بعدی با روسیه تقویت کند. در واقع، در روزهای اولیه حمله، گمانه‌زنی‌های گسترده‌ای مطرح بود مبنی بر اینکه هدف اصلی اوکراین می تواند نیروگاه هسته‌ای کورسک باشد، کی یف شاید به تلافی اشغال نیروگاه ژاپروژیا در جنوب توسط روس ها بخواهد نیروگاه هسته ای کورسک را در اختیار داشته باشد

اعتباری که از دست رفت

پیشروی ارتش اوکراین به سمت روسیه پیامدهای عمیقی در برداشت از جنگ دارد. این رخداد به طور مستقیم این باور گسترده را به چالش می کشد که حمله روسیه به بن بست رسیده و این بازیگر دیگر نمی تواند در میدان جنگ تصمیم گیری کرد. مهمتر از همه، خطوط قرمز پوتین در هم شکسته شده است.از زمانی که حمله روسیه به اوکراین کلید خورد، جهان به واسطه ترس از تشدید تنش ها تلاش می کرد تا رویکردی محتاطانه داشته باشد. از همین رو رهبران غربی توسط پوتین مرعوب شدند. رئیس جمهوری روسیه از همین ترس ها فرصت سازی کرد و با توسل به تهدیدهای هسته ای تا خط و نشان های دیگر تلاش کرد تا مانع از ارسال سلاح های غربی به اوکراین شود. از همین رو کی یف در تمامی این مدت زیر سایه محدودیت ها جنگید.

حال شبیخون اوکراین سوال های تازه و در عین حال جدی را در باب اعتبار شمشیر زدن روس ها و عقلانیت حاکم بر رویکرد رهبران غربی مطرح کرده است. مطمئنا اوکراین امروز یکی از خطوط قرمز پر رنگ پوتین را در هم شکسته است. از همین رو ناظران می گویند اگر رئیس جمهوری روسیه در باب توسل به سلاح هسته ای مصمم بود، امروز بهترین زمان برای توسل به چنین تاکتیکی است.اما پوتین با کم اهمیت جلوه دادن شکست خود تلاش دارد صورت مسئله را پاک کند.

پوتین در اولین بیانیه علنی خود پس از آغاز حمله اوکراین از عبارت "تحریکی در مقیاس بزرگ" یاد کرد، عبارتی که به نظر می‌رسید برای پنهان کردن وخامت اوضاع طراحی شده بود. کرملین سپس در استان کورسک «وضعیت اضطراری» اعلام کرد که متعاقباً به «عملیات ضد تروریسم» تغییر نام داد. مبلغان روسی به رویکردی به همان اندازه کم رنگ متوسل شده اند. هیچ درخواستی برای متحد کردن کشور علیه مهاجم مطرح نشده است. برعکس، رسانه‌های کرملین طبق گزارش‌ها دستورالعمل‌هایی را دریافت کرده‌اند که از "تحریک کردن اوضاع" اجتناب کنند.

در حالی که به مقامات روسی گفته شده که از اظهارنظر درباره تحولات منطقه کورسک به طور کامل خودداری کنند؛ که این رویکرد قطعاً اقدامات یک ابرقدرت نظامی با اعتماد به نفس در آستانه یک تنش بزرگ نیست. آنچه در حاضر شاهدش هستیم، رفتار مطابق با یک الگوی تثبیت شده است، رفتاری که اوکراین نشان داد بلوفی بیش نیست. در سال اول جنگ در حالی که پوتین آماده اعلام الحاق شهر اشغالی خرسون اوکراین بود، هشدار داد که هرگونه تلاش برای بازپس گیری این "سرزمین روسیه" منجر به پاسخ هسته ای خواهد شد. او به قول معروف گفت: «من بلوف نمی زنم». اما زمانی که اوکراین تنها چند هفته بعد خرسون را آزاد کرد، پوتین تهدیدش را اجرایی نکرد و در عوض از سربازان خود خواست تا بی سر و صدا عقب نشینی کنند.

واکنش روسیه به عقب‌نشینی‌های زمان جنگ در کریمه نیز به همین شکل بوده است. تصرف شبه جزیره اوکراین در سال 2014 همچنان جزو افتخارهای پوتین است. با این وجود، وقتی اوکراین موشک‌ها و پهپادهای دریایی را برای غرق کردن یا از کار انداختن حدود یک سوم کل ناوگان دریای سیاه روسیه مستقر کرد، هیچ واکنش آخرالزمانی از سوی کرملین مشاهده نشد. برعکس، پوتین به کشتی های جنگی باقیمانده خود دستور داد که از کریمه عقب نشینی کنند و به دنبال امنیت در بنادر روسیه باشند.

سوابق عقب‌نشینی‌های روسیه، توجیه ترس غرب از تشدید تنش را دشوارتر می‌کند. اوکراینی‌ها اکنون امیدوارند که واکنش ضعیف پوتین به حمله کورسک بتواند رهبران غربی را متقاعد کند تا رویکرد محتاطانه شان را کنار گذاشته و این بازیگر را تسلیح کنند.